4. 4. Datganiad: Y Darlun Mawr, Safbwyntiau Cychwynnol ar Ddarlledu yng Nghymru

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:09 pm ar 15 Chwefror 2017.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Bethan Sayed Bethan Sayed Plaid Cymru 3:09, 15 Chwefror 2017

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr iawn. Unwaith eto, ni thelais neb am y ganmoliaeth, ond diolch yn fawr i chi beth bynnag. Rwy’n siŵr na fydd fy arweinydd yn gallu rhoi pryd o dafod i mi am rywbeth a ddywedoch chi. Byddai hynny’n rhywbeth newydd i mi, ond hei, mae rhyfeddodau’n digwydd. Beth y gallaf ei ddweud?

O ran S4C, hynny yw, wyddoch chi, byddem yn cytuno ar y meinciau hyn, wrth gwrs, na ddylai’r toriadau i S4C byth fod wedi digwydd, ac rwy’n credu mai dyna’r consensws trawsbleidiol erbyn hyn, mae’n debyg. S4C yw ein hunig sianel, ac mae eraill hyd yn oed yn dadlau yn awr y dylem gael mwy nag un sianel. Gwn fod S4C wedi creu sianel YouTube ar gyfer pobl ifanc i weld sut y buasai hynny’n ymgysylltu â hwy o bosibl, gan gael gwared ar frandio posibl neu newid y brandio er mwyn apelio at gynulleidfa newydd. Mae’n rhaid i ni hyrwyddo S4C o ddifrif, oherwydd rwy’n mynd i ysgolion yn rheolaidd ac nid yw’r rhai sy’n astudio Cymraeg drwy ysgolion cyfrwng Saesneg, a llawer o bobl, yn gwybod am S4C hyd yn oed, neu erioed wedi gwylio S4C. Mae hynny’n peri gofid mewn gwirionedd, pan wyf yn gwybod bod pobl wedi ymladd mor galed i greu’r sianel yma yng Nghymru er mwyn i ni ei defnyddio a sgwrsio amdani ac annog pobl i wylio rhaglenni drwy gyfrwng y Gymraeg.

Nid wyf yn gyfreithiwr—syndod y byd—felly os yw’n torri dyletswydd statudol rwy’n siwr fel pwyllgor y gallwn ofyn am gyngor cyfreithiol. Pan fyddwn yn cael yr ymchwiliad ar S4C, gallwn ofyn am gyngor cyfreithiol ar hynny oherwydd ei fod yn bwynt y credaf y dylwn edrych arno, oherwydd, wrth gwrs, nid rhwymedigaeth foesol yn unig yw hi, mae’n ymwneud â sut y maent yn ceisio cyflawni eu gofynion cyfreithiol o fewn y fframwaith statudol presennol. Felly, rwy’n credu bod hwnnw’n bwynt y mae angen i ni edrych arno. Gall fod yn ddiddorol i bobl eraill yn y Siambr wybod bod S4C eisoes yn mynd y tu hwnt i’w gofynion statudol a chyfreithiol am eu bod yn gweithio yn y maes digidol, ac oherwydd eu bod yn gweithio mewn meysydd eraill. Nid oes unrhyw rwymedigaeth arnynt i wneud hynny, ond maent yn ei wneud oherwydd, yn amlwg, maent yn awyddus i weld y sianel yn datblygu ac maent yn awyddus i weithio mewn gwahanol ffyrdd yn y dyfodol.

O ran yr 1 filiwn o siaradwyr Cymraeg, wel, ie, rydym yn cynnal ymchwiliad ar hynny ar hyn o bryd ac mae angen i ni edrych ar y maes addysgol oherwydd dyna ble y clywn fod angen i’r newid ddigwydd gyflymaf, ond ni allwn anwybyddu pwysigrwydd S4C o ran gallu gwireddu’r targedau hynny, a’r cyfleuster addysgol y gall S4C ei gynnig yn hynny o beth. Er enghraifft, gwn fod yna actorion a sgriptwyr yng Nghymru yn aros i allu mynd i ysgolion i ddweud wrthynt am y sioeau sydd ar S4C, am eu bod eisiau hyrwyddo’r sianel, ac os oes ganddynt fodelau rôl yn mynd i’r ysgolion a siarad Cymraeg â hwy oddi ar y rhaglenni teledu hyn, yna bydd hynny, o bosibl, yn ysbrydoli pobl ifanc ac eraill i wylio’r sianel yn y dyfodol.

Yr hyn sy’n rhaid i ni ei sicrhau yn rhan o’n hymchwiliad yw gwneud yn siŵr fod Llywodraeth y DU yn gwybod nad yw unrhyw doriadau yn dderbyniol. Hynny yw, ni fuaswn am weld unrhyw doriadau ar ôl yr adolygiad, ond yn enwedig cyn yr adolygiad ni ddylem oddef unrhyw doriadau gan yr Adran dros Ddiwylliant, y Cyfryngau a Chwaraeon. Rwy’n credu eu bod wedi gwella rhywfaint tuag at eu perthynas gydag S4C ar yr agenda hon—gan ddysgu o gamgymeriadau blaenorol yn ôl pob tebyg yn y ffordd y gwnaethant doriadau i S4C—ond mae cymaint i’w wneud eto ac rwy’n gobeithio fel pwyllgor y gallwn weithio gyda’n gilydd i wireddu hynny.