Eitem 4, felly, yw datganiad gan Gadeirydd y Pwyllgor Diwylliant, y Gymraeg a Chyfathrebu, ‘Y Darlun Mawr, Safbwyntiau cychwynnol ar ddarlledu yng Nghymru’, a galwaf ar y Cadeirydd, Bethan Jenkins.

Thank you. On 1 February, the Culture, Welsh Language and Communications Committee published its report, ‘The Big Picture’, setting out our initial views on broadcasting in Wales.In September last year, in my first statement to Plenary as Chair of the committee, I said that the committee would be dedicated to holding broadcasters and other media to account. It would be a committee that would ensure that the public is properly served by broadcasters, and a committee that would ensure that broadcasters would be publicly accountable for their responsibilities and commitments to Wales.

Since then, we have spent time familiarising ourselves with the issues of significance and the background. We have taken oral evidence from the BBC, ITV, S4C and Ofcom, and from the BBC director general, Lord Tony Hall. We have also made a number of visits.We have made clear that we intend to look at all aspects of broadcasting and the media over the course of this Assembly. It’s to be noted, for example, that some commentators have mentioned that we were digital light in our analysis of the media in Wales. We are happy to consider this and other issues as part of future inquiries. We have already started an inquiry into the remit, funding and accountability of S4C that we hope will be influential in the UK Government’s review of the channel, which is set to take place later this year.

Rydym hefyd yn bwriadu edrych yn fwy manwl ar y cyfryngau lleol a newyddiaduraeth newyddion lleol, ar radio masnachol, ac ar y portread o Gymru ar rwydweithiau darlledu’r DU. Mae adroddiad ‘Y Darlun Mawr’ yn nodi ein barn ar y prif themâu sydd wedi codi o’n gwaith cychwynnol yn y maes hwn. Fel y mae’r teitl yn ei awgrymu, ni fwriedir iddo fod yn ddadansoddiad manwl o bob mater sy’n peri pryder, ond yn hytrach, yn sylfaen ar gyfer y gwaith mwy penodol y bwriadwn ei wneud yn y dyfodol. Serch hynny, mae’n gwneud rhai argymhellion pwysig ac yn tynnu sylw at nifer o bryderon. Byddaf yn hapus i ateb cwestiynau’r Aelodau ar unrhyw un o’r materion yn yr adroddiad yn yr amser sydd ar gael. Hoffwn dynnu sylw at nifer ohonynt—nifer o’r argymhellion—y credaf eu bod yn arbennig o bwysig.

Y portread o Gymru—y BBC: yn gyntaf oll, ac yn bwysicaf efallai, mae cyfarwyddwr cyffredinol y BBC wedi gwneud ymrwymiad cadarn y bydd BBC Cymru Wales yn derbyn cyllid ychwanegol ar gyfer darlledu yn Saesneg yng Nghymru. Hyd yn hyn, nid yw’r Arglwydd Hall wedi rhoi ffigur ar faint o arian ychwanegol y dylid ei gael. Rydym ni wedi gwneud hynny. Rydym wedi argymell y dylid darparu £30 miliwn yn ychwanegol bob blwyddyn ar gyfer dramâu Saesneg a darlledu am Gymru. Nid yw hwn yn argymhelliad newydd. Mae Pwyllgor Cymunedau, Cydraddoldeb a Llywodraeth Leol y Cynulliad blaenorol, a grŵp polisi cyfryngau y Sefydliad Materion Cymreig wedi gwneud argymhellion tebyg o’r blaen. Gallai cyllid o’r fath ganiatáu i’r allbwn ddyblu a rhoi cyfle i’r BBC gynhyrchu mwy o raglenni o ansawdd sy’n ennill eu lle ar rwydwaith y BBC. Bydd yr Arglwydd Hall yn ymddangos gerbron y pwyllgor ym mis Mawrth, ac rydym yn disgwyl iddo gyhoeddi cyllid ychwanegol sylweddol bryd hynny ar gyfer darlledu Saesneg yng Nghymru, a byddwn yn defnyddio’r ffigur o £30 miliwn fel meincnod ar gyfer barnu i ba raddau y mae’n rhoi ystyriaeth ddifrifol i hyn.

Y portread o Gymru—ITV: os yw Cymru i gael ei chynrychioli’n ddigonol ar rwydweithiau darlledu, ni allwn ddisgwyl i’r BBC ysgwyddo’r cyfrifoldeb i gyd. Mae angen i ddarlledwyr gwasanaeth cyhoeddus eraill wneud eu rhan hefyd, yn enwedig ITV Cymru Wales. Byddai’n annheg peidio â chydnabod eu llwyddiant yn ddiweddar, er yn gyfyngedig, i sicrhau comisiynau rhwydwaith. Ond y ffaith amdani yw nad yw’r dull a ddefnyddir gan ITV Cymru Wales, ac ITV yn gyffredinol, wedi arwain at sicrhau bod lleisiau o Gymru yn cael eu cynrychioli’n ddigonol ar rwydwaith ITV. Mae dull y sianel o gomisiynu wedi methu cyfleu cyfoeth cymunedau Cymru, a cheir agweddau sylweddol ar fywyd Cymru na chânt eu portreadu naill ai ar rwydwaith ITV nac ar ITV Cymru Wales. Rydym wedi argymell y dylai ITV Studios fabwysiadu dull mwy rhagweithiol o ddatblygu rhaglenni i’w darlledu ar rwydwaith ITV, gan gynnwys gosod nodau penodol ar gyfer datblygu cynnyrch rhwydwaith ar Gymru sy’n adlewyrchu bywyd yng Nghymru.

Er na fyddwn o reidrwydd yn disgwyl i holl argymhellion y pwyllgor gael eu derbyn heb sylw gan y rhai yr effeithiant arnynt, roeddwn i ac aelodau eraill y pwyllgor, wedi ein rhyfeddu gan ymateb cyhoeddus amddiffynnol iawn ITV i’r argymhelliad penodol hwn, nid yn unig yn eu hymateb corfforaethol, ond yn eu dadansoddiad i’r wasg, hefyd. Er bod yn rhaid iddo ystyried realiti masnachol, erys y ffaith fod ITV Wales yn ddarlledwr gwasanaeth cyhoeddus gyda chyfrifoldeb i adlewyrchu’r gymuned y mae’n ei gwasanaethu. Felly, rwy’n falch o glywed bod ITV wedi dweud eu bod yn bwriadu parhau i ymgysylltu’n adeiladol â gwaith pwysig y pwyllgor, ond mae’n rhaid i mi ddweud nad oeddwn yn ystyried eu hymateb i’r argymhelliad hwn yn arbennig o adeiladol.

S4C funding: we are deeply concerned at the severe impact of repeated cuts to S4C’s budget, which has been cut by 36 per cent in real terms since 2010. It will suffer further real-terms cuts of around 10 per cent in the period leading up to 2021, despite an ‘element of stability’ provided by licence fee funding remaining constant. This has had a marked impact on what S4C is able to do. For instance, 57 per cent of programmes are now repeats compared to just 20 per cent when the channel was launched. This is clearly far too high and is a matter of very considerable concern to us as a committee.

I mentioned earlier that the committee has already started an inquiry into the remit, funding and accountability of S4C, leading in to the UK Government’s review of the channel later this year. We need to consider the future of S4C in the round, but only after the UK Government review, and not before that. Any cut to S4C’s budget before a review would be far from acceptable in our eyes.

Scrutiny of local democracy—BBC proposals: shortly after our report was published, the BBC announced plans to help improve the scrutiny of local democracy in the UK by embedding journalists in local media organisations. This will mean 11 new local journalists—one for every two local authorities in Wales. Any move to help improve the scrutiny of local democracy is obviously to be welcomed. However, the committee was concerned that an unintended consequence of this approach could be a further reduction in the number of reporters in newsrooms across Wales.

We genuinely need to see more detail on this proposal, to decide whether it has addressed the concerns that we have raised. We suggested instead a wire-type service—a more specific service—that could be provided to local media organisations, in matters where local reporting has declined, such as in court and councils.

Mae ein hadroddiad yn cynnwys ystod eang o faterion eraill, megis torri i newyddion Cymru ar radio rhwydwaith y BBC, craffu ar benodiad aelod bwrdd newydd y BBC dros Gymru, amlygrwydd S4C ar y rhestr raglenni electronig, atebolrwydd darlledwyr i’r Cynulliad Cenedlaethol a sut y gall Channel 4 wella ei phortread. Rwy’n gobeithio gallu cymryd cwestiynau gan y rhai yn y Siambr heddiw, ac wrth gwrs, rydym yn aros am ymateb gan y Llywodraeth ac yn gobeithio gallu cyflwyno dadl yn y dyfodol ar y maes penodol hwn, o ystyried bod gennym bwyllgor sydd wedi ymrwymo i edrych ar gyfathrebu yma yng Nghymru, ac yn awyddus i gadw’r ffocws cryf ar yr hyn y mae darlledwyr a’r diwydiant yn ei wneud yma yng Nghymru.

A allaf i longyfarch Bethan Jenkins, yn y lle cyntaf, ar ei chadeirio cadarn yn y pwyllgor ac arweinyddiaeth glir ynglŷn â’r ffordd bwrpasol ymlaen? Rwy’n cofio, achos rwy’n hen yn awr, mewn Cynulliadau o’r blaen, trio mynd i’r afael efo’r holl fusnes yma o sôn a thrafod am ddarlledu a phapurau newydd ac ati, a sut maen nhw’n portreadu Cymru yn gyffredinol, ac roedd hi’n anodd iawn cael dadl neu drafodaeth o gwbl ar un adeg, achos nid oedd y mater wedi cael ei ddatganoli. Rwy’n llongyfarch Bethan, felly, sydd wedi llwyddo i yrru’r cwch i’r dŵr, megis, ac rydym yn gallu cael trafodaeth eang. Rydym wedi llwyddo i gael BBC ac ITV a hefyd S4C i ymddangos o flaen ein pwyllgor, ac wedi dod i fyny efo’r adroddiad bendigedig yma—yr un cyntaf yn y maes yma yng Nghymru. Ac, wrth gwrs, cefndir hyn oll ydy’r portread gwael, yn gyffredinol, o Gymru o fewn Cymru ac, wrth gwrs, o Gymru drwyddi draw yn y Deyrnas Unedig.

Felly, fy nghwestiwn cyntaf i ydy: a oes bwriad i ni fel pwyllgor i fod yn craffu yn gyson ar weithgareddau’r BBC ac ITV? Rydym ni’n gwybod bod Tony Hall yn dod yn ôl nawr, ond a ydym ni’n gweld bod rhyw fath o raglen gynhwysfawr sy’n mynd i olygu bod BBC, ITV ac S4C yn mynd i ymddangos yn rheolaidd o flaen ein pwyllgor yn y lle cyntaf?

Hefyd, mae’r cwestiwn arall sydd gyda fi ynglŷn â dyfodol S4C. Mae yna, wrth gwrs, ymchwiliad yn mynd ymlaen ar raddfeydd eraill, ond yn benodol, gan fod rhai ohonom ni yn awyddus iawn i weld, efallai yn y pen draw, ddatganoli cyllid a phwerau dros S4C i’r fan hon yn gyfan gwbl, pa waith sy’n mynd i gymryd rhan fel rhan o unrhyw ymchwiliad i sut mae S4C yn gweithio i’r ffaith bod yna ddyhead o fewn Cymru ac ymhlith pobl Cymru i weld S4C yn cael ei datganoli i’r Cynulliad yma? Diolch yn fawr.

Diolch, Dai, am y geiriau caredig iawn. Gwnes i ddim talu Dai Lloyd i ddweud y pethau yna, yn sicr. Rydym ni wedi bod yn craffu yn weddol gyson ar ITV, BBC ac eraill, fel rhan o’r ymchwiliad penodol hwn, ond fel pwyllgor sydd â ‘chyfathrebu’ yn ein teitl, rwy’n credu ei bod yn bwysig inni osod yr agenda gwleidyddol er mwyn sicrhau bod y rheini sydd yn y maes cyfryngol yn ymatebol inni a’u bod nhw’n teimlo’r pwysau bod y pwyllgor newydd yma yn mynd i fod â barn am yr hyn maen nhw’n ei wneud ac yn mynd i fod yn wyliadwrus am yr hyn maen nhw’n ei wneud. Rwy’n sicr yn gwybod bod y rheini sydd yn y sector yn gwylio’r hyn rydym ni’n ei wneud fel pwyllgor ac yn cymryd beth ydym ni’n ei wneud o ddifrif. Nid wyf i’n credu y byddai ITV Cymru Wales wedi ymateb mor gryf pe na baen nhw’n ein cymryd ni o ddifrif fel pwyllgor. Felly, rwy’n credu bod hynny’n bwysig. O ran y BBC, wrth gwrs, mae memorandwm o ddealltwriaeth rhwng y Cynulliad a’r BBC ac felly mae yna reidrwydd, mae yna gysondeb, i’r berthynas rhyngom ni a nhw er mwyn gallu parhau yn y dyfodol. Byddwn ni’n sicr eisiau eu cael nhw i mewn i roi mwy o dystiolaeth gerbron y pwyllgor.

O ran S4C a datganoli, wel, fel rhan o’r ymchwiliad, fel yr ydych chi’n gwybod, Dai, mae’r ymchwiliad ar S4C yn mynd i gynnwys cwestiwn yn nhermau’r ymchwiliad hwnnw am a ddylem ni edrych ar ddatganoli S4C yn benodol yn y cyd-destun hwnnw. Nid ydym ni eto wedi mynd mor bell â thrafod datganoli yn ei gyd-destun mwy eang, ond rwy’n credu, er nad oes gennym ni’r pwerau dros ddatganoli yma yng Nghymru, mae’n bwysig inni ddangos ein bod ni’n genedl a’n bod ni’n gallu arwain ar yr agenda yma, boed y pwerau sydd yn bodoli yn y lle yma ar hyn o bryd—.

A gaf fi longyfarch fy Nghadeirydd ar ei datganiad ac yn wir, yn fwy eang ar ddifrifoldeb, hiwmor a natur anymwthgar ei dull o gadeirio? Mae’n fodel o Gadeirydd pwyllgor, os caf ddweud. Rwy’n sylweddoli y gallai ei chanmol yn y Siambr ym mhresenoldeb arweinydd ei phlaid arwain at rai problemau mewnol iddi ym Mhlaid Cymru. Yn sicr, rwy’n gobeithio na wnaiff hynny. Ond mae fy nghanmoliaeth yn ddiffuant iawn.

Rwyf am gyfeirio at yr hyn y mae’r adroddiad yn ei ddweud am S4C. Yn benodol, ym mharagraff 37, rydym yn cyfeirio at y ffaith fod gan yr Ysgrifennydd Gwladol dros Ddiwylliant, y Cyfryngau a Chwaraeon yn Llywodraeth y DU ddyletswydd statudol i sicrhau bod gan S4C ddigon o arian i gyflawni ei gylch gwaith fel darlledwr gwasanaeth cyhoeddus. Yn wyneb y toriadau y cyfeiriwyd atynt yn y datganiad a’r hyn y mae’r adroddiad hefyd yn dweud am y ffordd y mae S4C wedi gorfod torri’n ôl ar ei raglennu, a’r buddsoddiad mewn rhaglenni plant yn benodol a diffyg cynnyrch drama gwreiddiol am nifer o fisoedd y flwyddyn, tybed mewn gwirionedd a yw’r Ysgrifennydd Gwladol dros Ddiwylliant, y Cyfryngau a Chwaraeon yn torri dyletswydd statudol yn yr achos hwn. Yn bendant, rwy’n cytuno â’r adroddiad pan ddywed y byddai’n hollol anghywir i gael unrhyw doriadau pellach i gyllideb S4C tra cynhelir adolygiad ar y dyfodol. Mae S4C yn sefydliad main iawn. Maent wedi torri eu staff o 220 i lai na 130; mae eu gorbenion mewnol cyffredinol oddeutu 4 y cant o’i gymharu â chyfartaledd o tua 11 y cant neu 12 y cant yn y sector cyhoeddus. Felly, rwy’n meddwl bod S4C, mewn gwirionedd, yn llwyddiant mawr iawn ar adnoddau sy’n hynod o brin. Felly, y cwestiwn sydd gennyf i’r Cadeirydd yw a oes gennym achos hyd yn oed yn gryfach yn gyfreithiol nag sydd yna’n foesol i fynnu mwy o arian i S4C, o ystyried pwysigrwydd hyn o reidrwydd er mwyn cyflawni amcan y Llywodraeth o 1 filiwn o siaradwyr Cymraeg erbyn 2050 a’n dyhead yn y pen draw i gael cenedl gwbl ddwyieithog.

Diolch yn fawr iawn. Unwaith eto, ni thelais neb am y ganmoliaeth, ond diolch yn fawr i chi beth bynnag. Rwy’n siŵr na fydd fy arweinydd yn gallu rhoi pryd o dafod i mi am rywbeth a ddywedoch chi. Byddai hynny’n rhywbeth newydd i mi, ond hei, mae rhyfeddodau’n digwydd. Beth y gallaf ei ddweud?

O ran S4C, hynny yw, wyddoch chi, byddem yn cytuno ar y meinciau hyn, wrth gwrs, na ddylai’r toriadau i S4C byth fod wedi digwydd, ac rwy’n credu mai dyna’r consensws trawsbleidiol erbyn hyn, mae’n debyg. S4C yw ein hunig sianel, ac mae eraill hyd yn oed yn dadlau yn awr y dylem gael mwy nag un sianel. Gwn fod S4C wedi creu sianel YouTube ar gyfer pobl ifanc i weld sut y buasai hynny’n ymgysylltu â hwy o bosibl, gan gael gwared ar frandio posibl neu newid y brandio er mwyn apelio at gynulleidfa newydd. Mae’n rhaid i ni hyrwyddo S4C o ddifrif, oherwydd rwy’n mynd i ysgolion yn rheolaidd ac nid yw’r rhai sy’n astudio Cymraeg drwy ysgolion cyfrwng Saesneg, a llawer o bobl, yn gwybod am S4C hyd yn oed, neu erioed wedi gwylio S4C. Mae hynny’n peri gofid mewn gwirionedd, pan wyf yn gwybod bod pobl wedi ymladd mor galed i greu’r sianel yma yng Nghymru er mwyn i ni ei defnyddio a sgwrsio amdani ac annog pobl i wylio rhaglenni drwy gyfrwng y Gymraeg.

Nid wyf yn gyfreithiwr—syndod y byd—felly os yw’n torri dyletswydd statudol rwy’n siwr fel pwyllgor y gallwn ofyn am gyngor cyfreithiol. Pan fyddwn yn cael yr ymchwiliad ar S4C, gallwn ofyn am gyngor cyfreithiol ar hynny oherwydd ei fod yn bwynt y credaf y dylwn edrych arno, oherwydd, wrth gwrs, nid rhwymedigaeth foesol yn unig yw hi, mae’n ymwneud â sut y maent yn ceisio cyflawni eu gofynion cyfreithiol o fewn y fframwaith statudol presennol. Felly, rwy’n credu bod hwnnw’n bwynt y mae angen i ni edrych arno. Gall fod yn ddiddorol i bobl eraill yn y Siambr wybod bod S4C eisoes yn mynd y tu hwnt i’w gofynion statudol a chyfreithiol am eu bod yn gweithio yn y maes digidol, ac oherwydd eu bod yn gweithio mewn meysydd eraill. Nid oes unrhyw rwymedigaeth arnynt i wneud hynny, ond maent yn ei wneud oherwydd, yn amlwg, maent yn awyddus i weld y sianel yn datblygu ac maent yn awyddus i weithio mewn gwahanol ffyrdd yn y dyfodol.

O ran yr 1 filiwn o siaradwyr Cymraeg, wel, ie, rydym yn cynnal ymchwiliad ar hynny ar hyn o bryd ac mae angen i ni edrych ar y maes addysgol oherwydd dyna ble y clywn fod angen i’r newid ddigwydd gyflymaf, ond ni allwn anwybyddu pwysigrwydd S4C o ran gallu gwireddu’r targedau hynny, a’r cyfleuster addysgol y gall S4C ei gynnig yn hynny o beth. Er enghraifft, gwn fod yna actorion a sgriptwyr yng Nghymru yn aros i allu mynd i ysgolion i ddweud wrthynt am y sioeau sydd ar S4C, am eu bod eisiau hyrwyddo’r sianel, ac os oes ganddynt fodelau rôl yn mynd i’r ysgolion a siarad Cymraeg â hwy oddi ar y rhaglenni teledu hyn, yna bydd hynny, o bosibl, yn ysbrydoli pobl ifanc ac eraill i wylio’r sianel yn y dyfodol.

Yr hyn sy’n rhaid i ni ei sicrhau yn rhan o’n hymchwiliad yw gwneud yn siŵr fod Llywodraeth y DU yn gwybod nad yw unrhyw doriadau yn dderbyniol. Hynny yw, ni fuaswn am weld unrhyw doriadau ar ôl yr adolygiad, ond yn enwedig cyn yr adolygiad ni ddylem oddef unrhyw doriadau gan yr Adran dros Ddiwylliant, y Cyfryngau a Chwaraeon. Rwy’n credu eu bod wedi gwella rhywfaint tuag at eu perthynas gydag S4C ar yr agenda hon—gan ddysgu o gamgymeriadau blaenorol yn ôl pob tebyg yn y ffordd y gwnaethant doriadau i S4C—ond mae cymaint i’w wneud eto ac rwy’n gobeithio fel pwyllgor y gallwn weithio gyda’n gilydd i wireddu hynny.

Diolch yn fawr iawn. Nid oes rhagor o siaradwyr yn y datganiad hwn.