6. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am addysg ôl-16 yng Nghymru? OAQ(5)0503(FM)

Mae addysg bellach yn cyfrannu'n sylweddol at ddatblygiad sgiliau, gwella rhagolygon cyflogaeth a gyrfaoedd i ddysgwyr yng Nghymru a pherfformiad cwmnïau a gwasanaethau cyhoeddus. Mae'n sicrhau y gall ein pobl ifanc gael mynediad at y sgiliau sydd eu hangen arnynt i ddatblygu eu gyrfaoedd ac y gall oedolion ddatblygu eu sgiliau i gefnogi ein heconomi sy'n tyfu.

Diolch i chi am yr ateb yna, arweinydd y tŷ. Bu llawer o sôn am yr angen am barch cydradd rhwng addysg uwch ac addysg bellach yn y Siambr hon yn ystod y 10 mlynedd diwethaf, ond mae Llywodraethau Llafur Cymru olynol wedi methu â chyflawni ar y sgwrs na’r uchelgais honno. Mae Swyddfa Archwilio Cymru, mewn gwirionedd, wedi cadarnhau mewn adroddiad diweddar ar oruchwylio cyllid colegau addysg bellach y bu toriad sylweddol o £22 miliwn i'n colegau AB dros y pum mlynedd diwethaf, a bod hynny wedi eu hatal rhag gallu gwneud rhywfaint o gynnydd. A dweud y gwir, rydym ni’n gweld nawr bron i hanner ein colegau yng Nghymru yn cario diffygion mawr ac yn cael eu gorfodi i ddefnyddio eu cronfeydd wrth gefn. Tybed, arweinydd y tŷ, a allwch chi ddweud wrthyf pa gamau, yn benodol, y gallai Llywodraeth Cymru eu cymryd yn sgil yr arbedion a fydd yn cael eu sicrhau trwy newidiadau i gymorth i fyfyrwyr addysg uwch o ran buddsoddi rhywfaint o’r arian hwnnw yn ein sector addysg bellach er mwyn ailgydbwyso'r sefyllfa o ran cydraddoldeb rhwng y ddau fath o addysg.

Wel, wyddoch chi—mae’n hawdd i chi siarad. Rydym ni’n cyflawni, a dweud y gwir, fel Llywodraeth Lafur Cymru. [Torri ar draws.] Mae'n rhaid i mi ddweud, o ran ein dull gweithredu yng Nghymru, lle nid yn unig yr ydym ni wedi sefydlu—[Torri ar draws.] Rydym ni wedi sefydlu dull o ymdrin â chymwysterau galwedigaethol a thechnegol yr ydym ni wedi eu datblygu mewn ymgynghoriad â chyflogwyr. Rydym ni wedi elwa ar gydweithrediad, gan ymgysylltu â Gogledd Iwerddon a'r Alban. Mae gennym ni ddull a gydnabyddir yn rhyngwladol o ymdrin â phrentisiaethau, cymwysterau galwedigaethol a thechnegol, fel y gallwn weld o’r buddsoddiad a'n hymrwymiad i 100,000 o brentisiaethau, ac mae gennym ni’r partneriaethau sgiliau rhanbarthol i benderfynu ar yr angen a'r galw am sgiliau yng Nghymru. Nawr, nid wyf yn cydnabod y pwyntiau a wnewch o gwbl ac, wrth gwrs, mae’r cyflogwyr hynny, er enghraifft, y cyfarfûm â nhw yr wythnos diwethaf, sy'n mynd ati i gael pobl ifanc i mewn i wyddoniaeth, technoleg, peirianneg a mathemateg—ac yn wir fe wnaeth Julie James annerch llawer ohonynt ddoe—maen nhw’n gweld, mewn gwirionedd, bod parch cydradd o ran cyfleoedd galwedigaethol yn hanfodol i bobl ifanc. Mae'r llwybr prentisiaeth yn un y mae pobl ifanc yn dymuno ei ddilyn ac yn ymgysylltu ag ef nawr.

Wel, ar yr un thema, yn amlwg mae yna ymchwil gan YouGov y llynedd sydd wedi dangos mai dim ond 7 y cant o bobl rhwng 18 a 24 oed a oedd yn ystyried prentisiaeth fel yr opsiwn gorau iddyn nhw, i’w gymharu â 68 y cant a oedd yn gweld mai addysg uwch oedd yn cynnig yr opsiwn gorau iddyn nhw. Felly, mae’r canfyddiad yn dal i fod yna, onid yw e, rydw i’n meddwl, nad oes yna barch cydradd, os leiciwch chi, yn sicr rhwng y cyrsiau galwedigaethol a’r cyrsiau academaidd. Felly, a gaf i ofyn beth mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud, er enghraifft, i hyrwyddo canfyddiadau ymchwil y Sutton Trust, sy’n dangos bod enillion posib rhai o’r prentisiaid gorau filoedd lawer o bunnoedd yn fwy, dros gwrs eu bywydau, na myfyrwyr sydd wedi bod mewn addysg uwch y tu fas i’r Grŵp Russell o brifysgolion—heb, wrth gwrs, y dyledion sy’n dod yn sgil addysg uwch, hefyd?

Cewch. Hynny yw, mae hynny’n amlwg—. Mae effaith ein buddsoddiad mewn 100,000 o brentisiaethau o ansawdd yn siarad drosto'i hun: elfen allweddol yn 'Symud Cymru Ymlaen', gan gydnabod gwerth y sector addysg a hyfforddiant ôl-orfodol, a hefyd y ffaith ei fod yn galluogi pobl ifanc i wireddu eu potensial. Fel y dywedwch, mae gwaith ymchwil Ymddiriedolaeth Sutton yn werthfawr iawn, yn berthnasol iawn, ac, yn amlwg, hefyd, o ran ein dyletswydd statudol i ddarparu addysg i ddysgwyr hyd at 18 oed, rydym ni wedi diogelu, a lliniaru baich y gostyngiadau cyllid a orfodwyd gan Lywodraeth y DU. Ond, o ganlyniad i gytundeb cyllideb, rydym ni wedi cyfrannu £30 miliwn ychwanegol i gefnogi addysg bellach ac addysg uwch hefyd, sydd, wrth gwrs, yn cael effaith enfawr o ran targedu buddsoddiad a gwneud y cyfleoedd hynny ar gyfer ein pobl ifanc yn rhai gwirioneddol, oherwydd gallant fynd yn eu blaenau beth bynnag o brentisiaethau i lwybrau addysg uwch ac i swyddi a gyrfaoedd sy'n talu'n dda iawn ac yn para’n hir.