Yr eitem nesaf ar ein hagenda ni yw’r datganiadau 90 eiliad. Hannah Blythyn.

Mis Mawrth yw Mis Ymwybyddiaeth Canser yr Ofari. Canser yr Ofari yw’r pumed canser mwyaf cyffredin mewn menywod. Yn y DU yn unig, mae tua 7,200 o fenywod yn cael diagnosis o’r clefyd bob blwyddyn, ac mae tua 4,300 o farwolaethau o ganlyniad i ganser yr ofari bob blwyddyn. Bydd llawer ohonom yma ag aelod o’r teulu neu ffrind, neu’n adnabod rhywun yr effeithiwyd arnynt gan ganser yr ofari. Ac er bod hwn yn ganser cymharol brin, mae’r ffaith fod un fenyw’n marw bob dwy awr o’r clefyd yn tystio i’r angen i fynd i’r afael â hyn, i godi ymwybyddiaeth ac i chwalu mythau am ganser yr ofari ymysg menywod ac ymarferwyr fel ei gilydd.

Mae canser yr ofari wedi cael ei alw’n ‘llofrudd distaw’ oherwydd yr anhawster i wneud diagnosis, ond mae yna symptomau i fod yn ymwybodol ohonynt. Mae gwybod am y symptomau, eu cymryd o ddifrif a gweithredu arnynt yn ffactor allweddol yn y frwydr i guro’r canser creulon hwn. Y prif symptomau i edrych amdanynt yw poen parhaus yn y stumog, chwyddo parhaus yn y stumog, anhawster i fwyta neu deimlo’n llawn yn gyflym, a’r angen i basio dŵr yn amlach. Rydym yn gwybod nad yw 90 y cant o fenywod yn ymwybodol o’r pedwar prif symptom hyn. Mae mwy y gellir ei wneud ac mae mwy sy’n rhaid ei wneud i godi ymwybyddiaeth ynglŷn â chanser yr ofari. Os ydych yn dioddef unrhyw symptomau, mae’r elusen Ovarian Cancer Action yn argymell na ddylech eu hanwybyddu, gweithredwch yn gyflym a siaradwch â’ch meddyg teulu. Os gwneir diagnosis yng ngham 1, mae cyfradd oroesi menywod o ganser yr ofari yn 90 y cant. Mae canfod y clefyd yn gynnar yn achub bywydau; mae gwybod beth yw’r symptomau yn gwneud gwahaniaeth.

Yn union. Simon Thomas.

Diolch, Lywydd. Yn 40 oed eleni, mae Biosffer Dyfi wedi bod yn un o chwech o warchodfeydd biosffer cydnabyddedig UNESCO yn y Deyrnas Unedig. Ailenwyd ac ymestynnwyd y biosffer yn 2001, ac erbyn hyn mae’n ymestyn o Aberystwyth i Lanbryn-mair ac o Borth i Ddinas Mawddwy. Mae ganddo weledigaeth bendant a chlir, sef: bydd Biosffer Dyfi yn cael ei gydnabod a’i barchu yn rhyngwladol, yn genedlaethol ac yn lleol am amrywiaeth ei harddwch naturiol, ei dreftadaeth a’i fywyd gwyllt, ac am ymdrechion ei bobl i wneud cyfraniad cadarnhaol i fyd mwy cynaliadwy. Bydd yn gymuned hyderus, iach, gofalgar a dwyieithog, gyda chefnogaeth economi gref wedi’i gwreiddio yn lleol.

I gwrdd â’r weledigaeth heriol a chyffrous, mae ganddo naw prif amcan. Un ohonynt yw sicrhau y bydd yn gymuned ddwyieithog, a fydd yn cael ei chydnabod a’i pharchu am ei threftadaeth. Felly, mae statws y biosffer yn ymwneud â llawer mwy na’r amgylchedd—mae’n cwmpasu sefyllfa’r iaith Gymraeg o gwmpas aber Afon Dyfi.

Hoffwn ddiolch a chymeradwyo Biosffer Dyfi am ei waith, nid yn unig fel platfform i ddatblygiadau cynaliadwy, ond am ei bendantrwydd i ganoli’r iaith Gymraeg fel rhan annatod o’i waith. Rwy’n annog, felly, Lywodraeth Cymru i barchu a hyrwyddo’r biosffer fel enghraifft o gynaliadwyedd yng Nghymru sydd â statws rhyngwladol, ac i gydweithio ag UNESCO i sicrhau ei ddyfodol.

Yn union.