3. 3. Datganiad: Ymateb i Erthygl 50

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:25 pm ar 29 Mawrth 2017.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Carwyn Jones Carwyn Jones Labour 3:25, 29 Mawrth 2017

(Cyfieithwyd)

Wel, rydym yn bwriadu gweithio gyda Llywodraethau etholedig, wrth gwrs, lle y gallwn. Ond o ran rhai o’r cwestiynau y mae arweinydd y Ceidwadwyr Cymreig wedi’u gofyn, y broblem—. Mae’n gywir yn dweud bod ymgysylltu wedi bod; rwyf wedi cyfarfod â’r Prif Weinidog ac mae’r ymgysylltiad â David Davis wedi bod yn dda. Rwy’n fwy na pharod i dderbyn hynny. Nid yw wedi bod yn dda yn gyson ar draws Llywodraeth y DU, mae’n rhaid i mi ddweud. Mae gwahanol ddulliau wedi cael eu mabwysiadu gan wahanol Weinidogion. Yn anffodus, wrth gwrs, o ran y llythyr, nid oeddem yn ymwybodol o’r hyn a oedd yn y llythyr nes iddo gael ei gyhoeddi yn Siambr Tŷ’r Cyffredin. Fel y mae’n digwydd, roeddwn yn credu bod y naws yn gywir o ran y ffordd y cyflwynwyd y llythyr. Mae’n pwysleisio ein bod yn gyd-Ewropeaid; y dylem ddatblygu perthynas ddofn ac arwyddocaol ag Ewrop, a chredaf fod hynny’n gywir.

O ran ffermio, mae’n rhaid i mi ddweud wrtho fod yna leisiau yn Adran yr Amgylchedd, Bwyd a Materion Gwledig yn dweud, ‘Dim cymorthdaliadau ar ôl 2020’—rwyf wedi’u clywed. Mae yna bobl yn ei blaid ei hun, fel Boris Johnson, sydd o’r farn fod rheolau Sefydliad Masnach y Byd yn iawn. Dyna dariff o 40 y cant ar yr hyn y mae’n ei gynhyrchu ar ei fferm: llaeth. Nawr, o’i safbwynt ef, ac mae’n un o nifer o ffermwyr, mae’n rhaid i mi ddweud nad wyf yn credu y gall unrhyw fusnes oroesi tariff o 40 y cant ar gynhyrchion llaeth a gweld cymorthdaliadau’n gostwng neu’n diflannu ar yr un pryd. Nid oes gennym unrhyw sicrwydd y tu hwnt i 2020 y bydd unrhyw beth yn bodoli o ran cymorth ariannol i’n ffermwyr. Pe bai Llywodraeth y DU o ddifrif ynglŷn â hynny, byddai’n dweud. Y cyfan sy’n rhaid iddi ddweud yw hyn: y bydd yr un faint o arian ar gael ar gyfer ein ffermwyr o 2020 ymlaen, ac y bydd yn cael ei ddosbarthu yn yr un ffordd. Dyna ni. Mae hynny’n datrys y mater. Nid ydynt wedi gwneud hynny. Felly, mae’n hollol iawn i dynnu sylw ein ffermwyr—a dywedodd ffermwyr eu hunain wrthyf dros y penwythnos eu bod yn bryderus iawn y bydd hyn yn arwain at ddiwedd cymorthdaliadau ffermio a £260 miliwn yn cael ei dynnu allan o’r economi wledig.

Rhai o’r materion y mae wedi sôn amdanynt: wel, yn gyntaf oll soniodd am ddatganoli pwerau. Yr hyn nad yw’n glir yw a oes gan Lywodraeth y DU farn bendant ynglŷn â phwy fydd â’r pwerau pan fyddant yn dychwelyd o’r UE. Maent wedi dweud, ar fwy nag un achlysur, y bydd y sefydliad hwn yn cael mwy o bwerau ac na fydd unrhyw ymgais i fachu pwerau presennol yn ôl, ond nid wyf yn credu eu bod yn cynnwys fframweithiau cyfredol yr UE fel pwerau presennol. Dyna’r broblem i ni. Nawr, pe baent yn dweud yfory eu bod yn ystyried efelychu’r fframweithiau presennol sy’n bodoli ym maes amaethyddiaeth a physgodfeydd—wel, mae rhywfaint o rinwedd yn hynny o ran y synnwyr sy’n sail iddo, ond ni fyddem yn derbyn o dan unrhyw amgylchiadau fod ganddynt hawl i wneud hynny heb ganiatâd y Siambr hon, neu gydsyniad, yn wir, Senedd yr Alban neu Gynulliad Gogledd Iwerddon. Os oes unrhyw fframweithiau o unrhyw fath yn mynd i fod, hyd yn oed os ydynt ond yn ail-greu’r hyn sydd eisoes yn bodoli am y tro, mae’n rhaid i hynny gael ei wneud gyda chydsyniad y Cynulliad etholedig hwn sy’n cynrychioli pobl Cymru.

A gaf fi droi at y Cyd-bwyllgor Gweinidogion? Nid yw’r Cyd-bwyllgor Gweinidogion yn addas i’r diben mwyach. Siop siarad yw’r Cyd-bwyllgor Gweinidogion, a dyna a fu ers iddo ddod i fodolaeth. Ni allwn fforddio gadael i hyn barhau. Os ydym am gael marchnad sengl fewnol o fewn y DU—ac mae wedi fy nghlywed yn dweud hyn sawl gwaith—mae’n bwysig fod y Cyd-bwyllgor Gweinidogion yn datblygu i fod yn gyngor Gweinidogion lle y caiff fframweithiau cyffredin eu negodi a’u cytuno, a bod pawb yn cymeradwyo hynny. Er enghraifft, os oes gweithdrefn newydd yn mynd i fod mewn perthynas â rheolau cymorth gwladwriaethol ym marchnad fewnol y DU, wel, mae yna synnwyr yn hynny, ond mae’n rhaid iddynt gael eu cytuno. Fel arall, o’n safbwynt ni fel Llywodraeth, ni fyddwn yn teimlo bod unrhyw ddyletswydd arnom i ufuddhau iddynt. Yn ail, wrth gwrs, lle y ceir rheolau mae’n rhaid cael llys i orfodi’r rheolau hynny. Mae’r un peth yn wir yn yr Unol Daleithiau; mae’r un peth yn wir yn y farchnad sengl Ewropeaidd; a byddai’n rhaid i’r un peth fod yn wir ym marchnad sengl y DU yn ogystal.

Nodais yr hyn a ddywedodd ynglŷn â’r cyfrifoldebau cywir yn cael eu datganoli i’r lle hwn. Gadewch i mi ei gwneud yn gwbl glir: fy marn i yw y bydd unrhyw beth sydd wedi’i ddatganoli yn awr yn dychwelyd yma’n syth o’r UE pan fyddwn yn gadael yr UE. Ni fydd yn mynd drwy Whitehall. Ni fydd yn mynd i Whitehall i benderfynu a ydym yn ei gael ai peidio. Mae hynny’n cynnwys amaethyddiaeth, mae’n cynnwys pysgodfeydd, mae’n cynnwys materion datblygu economaidd rhanbarthol, mae’n cynnwys materion amgylcheddol—mae’r rheini’n faterion sydd wedi’u datganoli. Nid yw ein setliad datganoli yn dweud bod y materion hyn wedi’u datganoli, ac eithrio’r materion y mae’r UE yn ymdrin â hwy ar hyn o bryd. A byddai hwnnw’n newid sylweddol i’r setliad datganoli, ac yn mynd yn groes i refferendwm 2011. Ac nid wyf yn credu y byddai hynny’n ddemocrataidd, ac ni fyddai’n iawn i bobl Cymru.

Mae trefniadau trosiannol yn hynod o bwysig. Rwy’n falch eu bod wedi cael eu cydnabod. Y gwir plaen yw nad wyf yn credu y bydd unrhyw drafodaethau’n cychwyn cyn yr hydref—mae yna etholiadau yn Ffrainc a’r Almaen. Bydd yn rhaid cytuno ar unrhyw gytundeb erbyn yr hydref nesaf, nid fis Mawrth nesaf. Pam? Oherwydd bod yna broses gadarnhau o fewn yr UE, nid gyda’r Comisiwn yn unig, nid gyda’r Senedd yn unig, ond gyda’r 28, rwy’n credu—mwy na hynny o bosibl—28 o wahanol Seneddau, a byddai angen i bob un ohonynt gadarnhau unrhyw gytuniad newydd, ac mae hynny’n cymryd misoedd. Mae hynny’n golygu, erbyn mis Mawrth 2019, os ydym am osgoi ymyl y clogwyn, byddai’n rhaid cael cytuniad wedi’i gadarnhau’n llawn ar waith. Mae hynny’n annhebygol, byddwn yn awgrymu—yn dra annhebygol, byddwn yn dweud.

Beth yw’r dewis arall? Wel, gallai’r DU fynd yn aelod o’r Ardal Economaidd Ewropeaidd yn y cyfamser. Y tu allan i’r UE, ie, mae hynny’n wir; mae’n gywir dweud yn rhan o’r farchnad sengl, ie; mae’n gywir dweud o fewn awdurdodaeth Llys Cyfiawnder Ewrop o hyd; ac ie, mae’n gywir dweud gyda chyfraniad yn cael ei wneud. Mae’n bodloni canlyniad y refferendwm, ac mae’n ffordd o ddarparu trefniant trosiannol hyd nes y bydd cytundeb masnach rydd yn cael ei gytuno neu fel arall. Rwy’n credu mai dyna yw’r pwynt synhwyrol.

Rwy’n cytuno â’r sylw a wnaeth nad y DU yn 1972—gwladwriaeth unedol, gydag un Llywodraeth—fydd y DU pan fydd yn gadael yr UE, ac mae’n werth cofio hynny. Mae’n werth cofio hefyd fod y DU yn daer am ymuno â’r farchnad gyffredin yn y lle cyntaf, oherwydd bod ei heconomi’n methu. Ac mae’r rhai ohonom sy’n cofio’r 1970au cynnar yn cofio bod economi’r DU mewn llanast go iawn, yn enwedig gweithgynhyrchu, ac roedd hi wedi bod felly ers tua 20 neu 25 mlynedd ar y pwynt hwnnw. Ond mae’n gywir dweud nad yw dychwelyd i’r ffordd yr oedd pethau, cyn 1973, yn opsiwn. Rydym bellach yn bedair gwlad, yn bedair Llywodraeth, ac yn bartneriaeth, yn fy marn i, y mae angen iddi weithio tuag at bwrpas cyffredin. Mae hynny’n cael ei gydnabod gan Lywodraeth y DU, ac rwy’n croesawu hynny, ond mae’n bwysig gwireddu hynny.