Croesawaf ddatganiad y cadeirydd y prynhawn yma. Mae hwn yn rhywbeth a oedd gennym yn ein maniffesto yn etholiad y Cynulliad y flwyddyn ddiwethaf—cafodd ei wrthod gan bobl Cymru, a dyna pam mai’r Llywodraeth hon sy’n eistedd ar y fainc yma. Ond rwy’n credu bod mater ehangach yma, gyda nifer cynyddol yr apwyntiadau a statws pwerau a chyfrifoldebau cynyddol y sefydliad hwn y tynnodd siaradwr Plaid Cymru sylw atynt yn flaenorol, mae’n ffordd dda i bobl ddeall faint o’r camau gweithredu a gymerir ar eu rhan mewn gwirionedd—mae craffu cyn deddfu a chyn penodi yn rhan hanfodol o’r ffordd y mae’r cyhoedd yn cael gwybod am y rolau y mae pobl yn eu cyflawni ar eu rhan. Rydych yn hollol gywir i nodi, Gadeirydd, fod hwn yn arfer cyffredin mewn llawer o ddeddfwrfeydd o gwmpas y byd, ac yn sicr dylem gofleidio hynny a chroesawu hynny. Yn eich datganiad fe wnaethoch grybwyll penodiad cadeirydd yr awdurdod treth, yr awdurdod cyllid, a sut y daeth yr unigolyn ger eich bron. Yn sicr, mae hynny’n rhywbeth sy’n cael ei groesawu ac yn y pen draw, dylid ei ehangu ar draws yr holl feysydd penodiadau cyhoeddus fel y gall yr Aelodau yn y sefydliad hwn a’r cyhoedd yn gyffredinol ddeall beth y mae’r rolau hyn yn galw amdano, sut y cânt eu cyflawni, ac ysgogi lefel arall o atebolrwydd yn y pen draw. Mae’n rhaid bod hynny’n dda o ran y modd y caiff gwasanaethau cyhoeddus eu darparu yn y pen draw. Felly, o’r meinciau hyn, byddwn yn sicr yn cefnogi unrhyw gynnydd yn y gallu i gyflwyno penodiadau.

Nifer o flynyddoedd yn ôl, pan gafodd y comisiynwyr—y comisiynydd plant a’r comisiynydd pobl hŷn—eu penodi, roeddem yn credu na ddylai’r rheini fod yn benodiadau gan y Llywodraeth, ac y dylent fod yn benodiadau gan y Cynulliad. Yn sicr, mae hwnnw’n arfer da ac yn anffodus, nid yw wedi digwydd, er fy mod yn croesawu’r camau gan y Llywodraeth pan fyddant yn cynnwys pleidiau eraill yn y broses benodi honno. Ond yn sicr, dylem ffurfioli hynny’n well fel mai’r sefydliad sy’n gwneud y penodiad hwnnw. Felly, rwy’n croesawu eich datganiad y prynhawn yma, cadeirydd y Pwyllgor Cyllid, ond rwy’n gobeithio, drwy eich profiadau a’r pwyntiau rydych yn eu gwneud yn eich datganiad, y gellir bwrw ymlaen â hwy yn awr i gynyddu’r cyfle i bwyllgorau craffu yn y Cynulliad hwn i—roeddwn am ddefnyddio’r gair ‘cwestiynu’ ond mae hynny’n swnio’n fwy brawychus—i graffu ar gadeiryddion, ac yn fy marn i, ar gynghorwyr arbennig yn ogystal, ar eu penodiadau, oherwydd i’r un graddau, yn y Llywodraeth fodern—ac nid y Llywodraeth hon yn unig; mae’n wir mewn Llywodraethau ar draws y Deyrnas Unedig—mae rôl cynghorwyr arbennig yn un gynyddol bwysig ac mae ganddi ddylanwad pwysig ar y ffordd y mae Llywodraeth yn gweithio, ac eto faint o bobl mewn gwirionedd sy’n deall ac yn gwybod enwau’r unigolion hynny ac yn sicr, mae hynny’n rhan bwysig o Lywodraeth ac yn rhan bwysig o’r gwaith craffu a ddylai ddod yn gyhoeddus wedyn hefyd. Felly, rwy’n gwahodd eich sylwadau ar yr agwedd benodol honno hefyd.