Tua phum mlynedd yn ôl, cefais ddiagnosis o ddiabetes fy hun, ac roedd yn sioc enfawr. Nid oeddwn yn bodloni unrhyw un o'r meini prawf y byddai pobl yn ei wneud fel arfer. Math 2 oedd gennyf, ond nid oeddwn i erioed wedi ysmygu yn fy mywyd, nid oeddwn i erioed wedi yfed ac nid oeddwn i’n arbennig o dros bwysau ychwaith. Gall diabetes ddigwydd i bron unrhyw un ac am wahanol resymau. I mi, roedd oherwydd salwch a ymosododd ar fy mhancreas. Cyn gynted ag y cefais ddiagnosis, gwnes yr hyn y byddai’r rhan fwyaf o bobl yn ei wneud, sef mynd yn syth ar y rhyngrwyd i ddechrau edrych ar ffyrdd o wella fy hun o’r cyflwr ofnadwy hwn. Gwelais gryn dipyn o bethau a oedd i gyd yn sôn am yr un meysydd —am golli pwysau.

Nid wyf yn siŵr, Ysgrifennydd y Cabinet, pa un a ydych wedi clywed erioed am astudiaeth Newcastle ar y deiet 600 calori. Rydych wedi dweud bod hyn yn rhywbeth nad oes pilsen hud ar ei gyfer, ond gwnaeth Prifysgol Newcastle ymchwil a ariannwyd gan Diabetes UK, gan ddilyn 11 o bobl. Cafodd y bobl hyn eu rhoi ar ddeiet 600 calori am wyth wythnos, ac roeddent yn cael 200 o galorïau ychwanegol o fwyta llysiau. Ar ddiwedd yr astudiaeth, roedd saith o'r 11 o bobl hynny nad oeddent yn ddiabetig mwyach. Mae hynny'n anghredadwy. Hynny yw, os oes gennych y salwch ofnadwy hwn ac y gallwch fod mewn sefyllfa yn sydyn lle nad ydych bellach yn ddiabetig, mae'n rhyfeddol. Rhoddais ddiagnosis i mi fy hun o hyn a gwnes i hyn fy hun. Collais chwe stôn—efallai y bydd rhai ohonoch allan yna’n meddwl ‘rargian fawr!’ Roeddwn yn pwyso llai na fy ngwraig. Nid yw hi’n hoffi fy nghlywed yn dweud hynny, ond mae'n wir—roeddwn yn pwyso llai na fy ngwraig. Llwyddais i gadw fy hun rhag gorfod cymryd inswlin am tua dwy flynedd yn sgil hyn. Ni allai fy meddyg gredu bod y siwgr yn fy ngwaed wedi plymio mor sydyn i'r lefel arferol. Ond roedd yn anghynaliadwy i mi, a gan fod y cyflwr hwn wedi ymosod ar fy mhancreas, dyna pam na chafodd effaith hirdymor arnaf. Ond i bobl sy'n gyn-ddiabetig neu bobl â diabetes math 2 oherwydd swm mawr o fraster o amgylch y pancreas neu organau eraill, byddwn yn erfyn arnoch chi, Ysgrifennydd y Cabinet, i edrych ar hyn. Nid un o'r pethau gwallgof hynny oddi ar y rhyngrwyd yw hwn; mae Prifysgol Newcastle, meddygon teulu a Diabetes UK i gyd wedi edrych ar hyn ac wedi dilyn yr astudiaeth hon.

Nawr, mae diabetes gan 7 y cant o'r boblogaeth. Mae'n gyfrifol am 10 y cant o wariant y GIG, sydd yng Nghymru yn £500 miliwn y flwyddyn. Mae dros hanner poblogaeth Cymru dros bwysau. Yr hyn nad yw llawer o bobl yn ei wybod yw os ydych yn fenyw a bod eich canol yn fwy na 31.5 modfedd, ac os ydych yn ddyn a bod eich canol yn fwy na 37 modfedd, rydych newydd gynyddu eich risg o ddiabetes math 2 yn sylweddol.

Pan gefais symptomau diabetes am y tro cyntaf—pan oeddwn yr hyn sy'n cael ei alw yn gyn-ddiabetig—rwy’n meddwl pe byddwn i wedi dilyn y deiet, y gallwn fod wedi gwthio pethau yn ôl hyd yn oed ymhellach cyn iddo ddatblygu i'r cyflwr a wnaeth. Ni fyddaf i fy hun yn marw o ddiabetes. Byddaf yn marw o glefyd y galon, byddaf yn wynebu risg o fynd yn ddall, o golli aelodau, o gael strôc. Oherwydd nid yw pobl yn marw o ddiabetes—rydych chi’n marw o’i sgil effeithiau. Cyn imi gael diagnosis, doeddwn i byth yn mynd at y meddyg. Nid oeddwn i’n mynd o gwbl—doedd dim angen. Pam gwastraffu fy amser i a’i amser ef drwy fynd? Ers hynny, rwy'n mynd yn rheolaidd ac mae gennyf lawer o afiechydon eraill sy'n ymddangos o bryd i'w gilydd sy'n uniongyrchol gysylltiedig â'r diabetes. Pe byddwn yn gyn-ddiabetig, credwch fi, ac yn gwybod yr hyn yr wyf yn ei wybod nawr, byddwn yn gwneud popeth o dan haul i atal y salwch hwn rhag datblygu i'r cyflwr y mae nawr—popeth—oherwydd mae’n bla ac yn felltith llwyr. Rwy’n gobeithio, Ysgrifennydd y Cabinet, y gallwch daro golwg ar yr astudiaeth hon ac efallai gynnal treial. Rwy'n gwybod o siarad â meddygon teulu nad yw'r rhan fwyaf ohonynt yn ymwybodol o hyn, ac yn sicr nid oes ganddynt unrhyw syniad o sut i’w gynnig i bobl a fyddai'n gallu ei wneud. Gadewch inni wynebu’r peth—mae cael dim ond 800 calori y dydd am wyth wythnos yn gryn dipyn i’w ofyn. Mae angen cymhelliant arnoch i wneud hynny, ond bydd pobl allan yna a fydd yn elwa ar hyn. Nid yw'n fwled hud, ond gall helpu rhai bywydau. Diolch.