A gaf fi ganmol y pwyllgor plant—y Cadeirydd yn arbennig, ond yr Aelodau eraill hefyd—am gynhyrchu adroddiad mor eglur a phriodol? Rwy’n credu bod hwn yn graffu o ansawdd uchel, ac yn union y math o beth y dylai pwyllgorau Cynulliad ei wneud. Y mater allweddol, yn amlwg, yw’r hyn sy’n digwydd pan fyddwch yn ymdrin â chwestiynau i gynyddu prif-ffrydio yn hytrach na chlustnodi. Mae hyn yn rhywbeth rydym yn aml yn ei wynebu yn y dewisiadau a wnawn yma. Mewn byd delfrydol, rydych eisiau system sydd mor agos at y brif ffrwd ag y bo modd, sef yr hyn yr oedd y siaradwr blaenorol, Bethan, yn ei awgrymu rwy’n credu.

Ond rydym hefyd yn gwybod bod angen camau gweithredu penodol iawn weithiau. Rwyf wedi gwneud llawer o waith, dros y blynyddoedd, ar blant sy’n derbyn gofal, ac mae llawer o adleisiau yma, yn enwedig ynglŷn â’r bwlch cyflawniad ar lefel TGAU ac yna’r cyfleoedd y mae’r bobl ifanc hyn yn eu cael yn y dyfodol. Ond rwy’n credu mai’r hyn y mae’r adroddiad pwyllgor hwn wedi’i hoelio mewn gwirionedd yw eich bod angen systemau monitro a gwerthuso clir iawn os ydych yn symud at ddulliau prif ffrwd. Fel arall, gallwch golli holl bwrpas yr ymyriad—mae’r ymyriad yn un a ddymunir o hyd. Mae’n bosibl ein bod yn symud o grant penodol iawn at ymagwedd fwy cyffredinol, ond yn amlwg, mae’r angen am ymyrraeth wedi’i dderbyn. Mae’n rhaid i mi ddweud fy mod yn cytuno â’r Aelodau—cyfraniadau hynod o huawdl Darren a Julie—ac rwy’n pryderu’n fawr fod y dull o weithredu wedi bod mor esgeulus ymhlith y rhai sy’n gyfrifol am sicrhau bod y newid hwn yn digwydd yn effeithiol, ac nid oes gennym y dystiolaeth i ddod i’r casgliad ei fod wedi digwydd yn effeithiol ar hyn o bryd. Felly, rwy’n credu ei bod yn hynod o bwysig inni allu arddangos trefn fonitro a gwerthuso effeithiol.

Mae perygl, rwy’n credu, y gall anghenion penodol plant lleiafrifol gael eu hanwybyddu, hyd yn oed pan geir blaenoriaeth wleidyddol glir i roi sylw arbennig iddynt. Dyma rywbeth y mae angen i ni fod yn ymwybodol iawn ohono. A gaf fi ailadrodd y pwynt ynglŷn â’r bwlch cyrhaeddiad? Rwy’n credu ei bod bob amser yn briodol, pan fyddwn yn edrych ar grwpiau penodol, i’w cymharu â phoblogaeth eu cymheiriaid, oherwydd—ac unwaith eto, gan adleisio cyfraniadau blaenorol—rwy’n credu y dylai ein disgwyliadau fod yr un fath. Pam yn y byd y dylem sefyll o flaen pobl a dweud, ‘Wel, y rhai sydd ag anghenion penodol ac amgylchiadau arbennig—dechreuwn drwy ostwng y bar a’r disgwyliadau y gellir disgwyl i’r bobl hynny eu cyflawni’? Rwy’n credu bod hynny’n eithriadol o wael. Mae’r bwlch ar hyn o bryd, gyda 24.5 y cant yn cyflawni’r lefel sylfaenol yn eu TGAU o’i gymharu â 59 y cant ymhlith poblogaeth eu cymheiriaid, yn rhy fawr. Mae wedi cau, ac efallai fod hynny’n deillio o’r ffaith fod y consortia’n gweithio’n gynhyrchiol yn eu ffordd eu hunain, er na allwn arddangos hynny. Ond mae’n rhaid i ni gael tystiolaeth, a beth bynnag, rwy’n credu y byddem i gyd yn cytuno ein bod eisiau i’r bwlch hwnnw gael ei gau gryn dipyn yn fwy na hynny.

Wrth fesur effeithiolrwydd polisi cyhoeddus, rwy’n credu bod yna bob amser adeg pan fyddwn yn clywed gan y rhai sydd â chyfrifoldeb gweithredol am weithredu newid fod angen inni symud weithiau tuag at ymagwedd sy’n anelu at welliant cyffredinol yn hytrach na chael ein clymu wrth ganlyniadau targed penodol iawn. Weithiau, dyna’r ffordd sy’n briodol—bod yn fwy eang. Ond rwy’n credu bod yna lawer o dystiolaeth ein bod ar y cam lle y mae angen i ni dargedu mwy, ac a dweud y gwir, pan fyddwch yn targedu mwy, rwy’n credu bod angen tystiolaeth dda iawn arnoch i gamu’n ôl oddi wrth system gyllido sy’n clustnodi mwy. Ond rwy’n llongyfarch y gwaith a wnaed yma; rwy’n credu ei fod yn gyfraniad pwysig iawn.