Rwy’n cyfrannu yn lle Llyr Huws Gruffydd, er fy mod yn sylweddoli y byddai Llyr wedi chwarae llawer mwy o ran yn y trafodaethau na minnau—nid wyf ond newydd ddarllen yr adroddiad heddiw mewn gwirionedd. Rwy’n gwerthfawrogi llawer o’r sylwadau a wnaed yma heddiw, ond rwy’n credu, ar ôl darllen yr adroddiad, fod gennyf safbwynt gwahanol ar lawer o’r materion. Roeddwn yn cytuno â’r hyn a ddywedodd Ysgrifennydd y Cabinet am y ffaith nad yw’r grwpiau’n unffurf, ac rwy’n credu weithiau efallai bod rhai o’r argymhellion yn edrych ar leiafrifoedd ethnig a phobl dduon a grwpiau eraill mewn golau mwy negyddol nag a ragwelwyd gennych. Er enghraifft, mae’n dweud yn yr adroddiad y dyfynnodd y Gweinidog ohono fod teuluoedd Indiaidd a theuluoedd tebyg—. Mae gennyf gysylltiad cryf â chymunedau Indiaidd yng Nghaerdydd ac os porthwn y ffaith eu bod yn weithgar iawn, yn llawn ysgogiad, eu bod yn aml yn dilyn gyrfaoedd sy’n galw am lawer o ysgogiad—credaf y gallwn, o bosibl, droi hynny o gwmpas a dweud, ‘Wel, sut y gallwn ddefnyddio disgyblion o leiafrifoedd ethnig mewn ffordd gadarnhaol i rannu’r profiadau hyn â’r rhai nad ydynt mor llwyddiannus o bosibl?’, yn hytrach na dweud, ‘Wel, ie, nid ydynt yn gwneud cystal â disgyblion eraill,’ ac mae angen i ni gael rhywbeth penodol i’w targedu hwy’n unig.

Rwy’n ymwybodol o fod eisiau i bawb gael chwarae teg yn yr ystafell ddosbarth, a minnau’n dod o deulu o athrawon, a byddwn eisiau gallu caniatáu i’r athrawon hynny ddysgu mewn ffordd y teimlant y gall pawb yn yr ystafell ddosbarth fod yn rhan o’r un math o argymhellion addysgol. Felly, ydw, rwy’n credu y dylai athrawon fod yn ymwybodol o Sipsiwn a Theithwyr a’u cymunedau; ydw, rwy’n credu, wrth gwrs, y dylem fod yn ymwybodol o wahanol ddiwylliannau, ond nid wyf yn credu y dylem fod yn dweud y dylent gael eu haddysgu mewn ffordd wahanol neu y dylent gael, o bosibl—wel, nid wyf yn gwybod beth ydyw’n benodol gan na allwn weld beth oedd yr argymhellion penodol yn adroddiad y pwyllgor i ddweud, ‘Wel, mae angen i X, Y a Z gael eu gwneud ar gyfer y grwpiau penodol hynny mewn gwirionedd’.

Felly, er enghraifft, rwyf wedi gweithio cryn dipyn gyda phlant ffoaduriaid yng Nghastell-nedd Port Talbot, ac rwyf wedi dweud wrth y penaethiaid yno, ‘Wel, ni all Joni bach fynd i’r ysgol am na all y rhieni fforddio teithio yno’ ac roeddent yn dweud wrthyf ‘Wel, ie, hoffwn sicrhau darpariaeth ychwanegol ar eu cyfer i’w cael nhw yma, ond os wyf yn gwneud hynny bydd yn rhaid i mi ei wneud ar gyfer pawb.’ Ac os ydym yn mynd i wneud newidiadau, credaf fod angen i ni edrych arno’n ehangach fel nad ydym yn eithrio unrhyw un o unrhyw newidiadau. Rwy’n cydnabod yn llwyr y gall fod gan wahanol grwpiau o bobl broblemau sylfaenol iawn, ond nid wyf yn gwybod a ydym am hwyluso gwahaniaeth. Rwy’n credu ein bod yn awyddus i hwyluso gweithio gyda’n gilydd. Efallai fy mod yn anghywir, efallai y bydd Llyr yn flin â’r hyn rwy’n ei ddweud yma heddiw, ond rwy’n credu weithiau ein bod yn canolbwyntio ar bethau negyddol. Mae’n rhaid i ni weld y cyfoeth o brofiad a’r cefndiroedd teuluol y daw pobl ohonynt, o wledydd eraill, lle y mae eu hetheg gwaith, mewn gwirionedd, os meiddiaf ddweud—yn ddadleuol—yn well na’n hetheg gwaith ni. Maent eisiau mynd allan i weithio, ac maent yn awyddus i ymgysylltu’n gadarnhaol â’r gymdeithas.

Fel gydag unrhyw grant, rwy’n credu, mewn ffordd gyffredinol mae angen i ni allu sicrhau ein bod yn olrhain pa mor bositif ydyw ac yn olrhain i ble y mae’r arian yn mynd. Ac os wyf yn cytuno ag unrhyw beth yn yr adroddiad, rwy’n credu fy mod yn cytuno â hynny. Mae’n rhaid i ni ddeall, nawr bod y newid wedi’i wneud, ein bod yn gallu dweud, ‘Wel, mewn gwirionedd, bydd yn arwain at welliannau i’n pobl ifanc’. Ond mae’n rhaid i ni gydnabod bod athrawon o dan straen enfawr, ac os ydym yn mynd i gyflwyno cynigion penodol o ganlyniad i’r adroddiad hwn, yna mae’n rhaid ei wneud gan gadw’r pwysau gwaith hwnnw mewn cof.