Wrth groesawu'r datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet, a gaf i gofnodi fy nghydnabyddiaeth o'r newidiadau a'r buddsoddiad enfawr a wnaethpwyd yn ystod y pedair neu bum mlynedd diwethaf yng Nghymru sydd wedi newid yn sylweddol y drafodaeth yr ydym yn ei chael am y materion hyn, yn ogystal â rhywfaint o'r gwaith cydweithredol yr ydym eisoes wedi clywed amdano yn y datganiad? Rwy’n croesawu hynny.

Fodd bynnag, hoffwn ofyn cwestiwn mwy sylfaenol a gwahanol iddo. Oherwydd fel y mae ei ddatganiad yn ei nodi, rydym yn ymestyn bywyd drwy ymyraethau meddygol, ond, rwy’n teimlo, weithiau heb ofyn cwestiwn mwy sylfaenol, sef: a oes angen hyn neu a yw'n angenrheidiol, neu a oes ei wir eisiau ar y claf? Rydym yn mynnu ac yn disgwyl urddas mewn bywyd, ac mewn gofal diwedd oes. Mae'n bryd i drafod pa un a ddylem ymestyn yr un urddas a hawliau i bobl sy'n dymuno diweddu eu bywydau ar adeg o'u dewis, pa un a ydynt yn wynebu salwch terfynol ynteu gyflwr gwanychol fel dementia.

Nawr, ar hyn o bryd, nid yw hwn yn safbwynt cyfreithlon. Mae wedi cael ei herio'n rheolaidd gan unigolion dewr sy'n mynd i'r llysoedd ac yn dioddef clefyd terfynol diwedd oes eu hunain, i herio’r safbwynt hwn. Y person dewr diweddaraf i wneud hynny yw Noel Conway, sydd newydd gael yr hawl i herio i'r Llys Apêl. Ond rwy’n cydnabod bod y llysoedd wedi dweud yn gyson—ac rwy’n tueddu i gytuno â nhw—nad mater i’r llysoedd yw hwn, ond mater i'r Senedd, a mater i'r Senedd benderfynu arno. Felly, roeddwn yn meddwl tybed, gydag ethol Senedd newydd, a Llywodraeth newydd, pa un a yw Llywodraeth Cymru yn bwriadu cael y sgwrs hon â’r Llywodraeth honno yn San Steffan, oherwydd er nad yw'r pwerau yn y fan yma, maen nhw’n effeithio ar bob un ohonom yn y penderfyniadau y byddwn yn eu gwneud am ein bywydau a bywydau ein ffrindiau a’n teuluoedd.

A gaf i ei adael â dyfyniad gan Atul Gawande, darlithydd Reith a ysgrifennodd lyfr da iawn, iawn am yr holl broses hon o farw o'r enw 'Being Mortal'? Yr hyn y mae'n ei ddweud yw hyn: ‘I lawer, mae’r fath siarad’—a gyda ‘y fath siarad’ mae’n golygu y math o beth yr wyf i newydd ei awgrymu—‘pa mor ofalus bynnag y mae wedi’i fframio’—rwy’n gobeithio fy mod i wedi ei fframio’n ofalus— yn codi’r bwgan o gymdeithas sy’n ymbaratoi i aberthu ei phobl sâl ac oedrannus. Ond beth os yw’r bobl sâl ac oedrannus eisoes yn cael eu haberthu...a beth os oes dulliau gwell, yn union o flaen ein llygaid, yn aros i gael eu cydnabod?

A yw Ysgrifennydd y Cabinet yn cydnabod bod rhai dulliau y dylid eu trafod hefyd?