6. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet ddatganiad am rôl profiadau niweidiol yn ystod plentyndod o ran llywio polisi Llywodraeth Cymru ar blant? OAQ(5)0150(CC)

Diolch i’r Aelod dros Dorfaen am ei chwestiwn. Rydym yn gweithio ar y cyd ar draws portffolios, gan gynnwys addysg, iechyd a phlant a chymunedau, er mwyn gwella lles plant a phobl ifanc. Gall atal a lliniaru effaith profiadau niweidiol yn ystod plentyndod gael effaith sylweddol er budd teuluoedd ac unigolion, yn ogystal â’r gymuned ehangach.

Diolch i chi, Ysgrifennydd y Cabinet. Yn ddiweddar, cafodd y Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg wybodaeth ddefnyddiol am brofiadau niweidiol yn ystod plentyndod gan Iechyd Cyhoeddus Cymru. Yn amlwg, mae gan y broses o gydnabod profiadau niweidiol penodol yn ystod plentyndod ran i’w chwarae yn y gwaith o sicrhau’r canlyniadau gorau posibl ar gyfer ein plant a’n pobl ifanc, ond ceir llawer o broblemau a all effeithio ar les plentyn, ac mae’n peri pryder mawr i mi nad yw esgeulustod yn cael ei gydnabod fel profiad niweidiol yn ystod plentyndod. Mae hyn er bod esgeulustod yn cael ei gydnabod fel profiad niweidiol yn ystod plentyndod yng Ngogledd America ac er gwaethaf y ffaith mai esgeulustod yw’r rheswm mwyaf cyffredin o hyd dros gamau amddiffyn plant yng Nghymru. Pa sicrwydd y gallwch ei roi, Ysgrifennydd y Cabinet, na fydd y ffocws y mae Llywodraeth Cymru yn ei roi ar brofiadau niweidiol yn ystod plentyndod yn arwain at lai o ffocws ar fynd i’r afael ag esgeulustod a materion eraill a fydd yn effeithio ar les plentyn?

Diolch i’r Aelod am y cwestiwn atodol pwysig iawn y mae’n ei ofyn i mi. A gaf fi roi sicrwydd i’r Aelod nad yw’n fater o’r naill neu’r llall? Mae’n ymwneud â safbwynt cyfannol ac ymgysylltu â phobl ifanc a’u teuluoedd? Un rhan o hynny y mae profiadau niweidiol yn ystod plentyndod yn ei darparu. Os ydym yn ystyried profiadau niweidiol yn ystod plentyndod, a chydbwysedd dau o’r profiadau niweidiol sy’n cael eu hystyried, sef cam-drin corfforol neu feddyliol, mae’n bosibl fod y ddau’n berthnasol i ganlyniad o esgeulustod. Felly, ni fyddwn yn dweud nad ydym yn cytuno ar hyn—rwy’n credu ei fod yn ymwneud â diffiniad. Byddwn yn hapus iawn i gyfarfod â’r Aelod a rhywun o Iechyd Cyhoeddus Cymru i weithio drwy’r mater er mwyn rhoi sicrwydd i’r Aelod nad yw’n faes a esgeulusir gennym mewn gwirionedd—mae hyn yn gwbl hanfodol i sicrhau ein bod yn gallu cael y manteision cywir ar gyfer pobl ifanc wrth i ni symud ymlaen. 

Ysgrifennydd y Cabinet, mae llai nag 1 y cant o wariant y GIG yng Nghymru yn cael ei dargedu tuag at wasanaethau iechyd meddwl plant a’r glasoed, eto i gyd mae 5,400 o blant a phobl ifanc yn cael eu hatgyfeirio at wasanaethau cymorth iechyd meddwl sylfaenol lleol i gael eu hasesu bob blwyddyn, gyda 2,355 arall yn aros sawl mis am eu hapwyntiad claf allanol cyntaf. Mae’r ffigurau diweddaraf bellach yn dangos bod 73 o blant a phobl ifanc yn aros 26 wythnos a rhagor i gael triniaeth. Mewn oedran pan fo mor hawdd gwneud argraff arnynt, a phan fyddwn yn sôn am brofiad plentyndod, onid ydych yn cytuno â mi, po gynharaf y gallwn gael ymyrraeth a thriniaeth dda i’n plant, y gorau y mae’r canlyniadau’n debygol o fod? Felly, a wnewch chi ymrwymo yma heddiw i weithio gydag Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd, Llesiant a Chwaraeon i leihau’r amseroedd aros annerbyniol hyn?

Rwy’n ddiolchgar fod yr Aelod yn gefnogol bellach. Rwy’n gweithio gydag Ysgrifennydd y Cabinet dros iechyd eisoes, fel rwy’n ei wneud gyda phob cyd-Aelod Cabinet, gan gynnwys Ysgrifennydd y Cabinet dros addysg. Mae’n rhaid i ni gadw ar y blaen mewn rhai o’r materion hyn. Mae’n rhaid i ni fynd i’r afael â’r presennol, ac mae’r achosion iechyd meddwl rydych yn siarad amdanynt, yn enwedig ymhlith pobl ifanc, yn rhai sy’n peri pryder i mi hefyd, ond, mewn gwirionedd, yr hyn sydd angen i ni ei wneud yw edrych arno o safbwynt atal a gwneud yn siŵr nad yw profiadau pobl ifanc yn arwain at drawma iechyd meddwl yn nes ymlaen yn eu bywydau. Felly, byddwn yn annog yr Aelod, yn ei chwestiynau yn y dyfodol hefyd, i feddwl sut y mae gennym safbwynt anwleidyddol ar y cyd ynglŷn â sut rydym yn symud adnoddau o’r ochr gritigol i’r ochr atal. Mae’n broses bwysig o ran ble rydym am fod. Un pot o arian yn unig sydd yna, ac mae’n rhaid i ni ddechrau’n gynnar er mwyn sicrhau nad yw’r bobl ifanc y mae’n sôn amdanynt yn cael eu heffeithio fel oedolion yn y tymor hir.