A gaf i ddatgan buddiant ar ddechrau'r ddadl hon fel llywodraethwr ysgol yn Ysgol Santes Ffraid yn Sir Ddinbych? Hoffwn ddiolch i'r Gweinidog am ei araith agoriadol. Rwy’n meddwl ei bod yn galonogol gwybod ei fod yn gwrando, nid yn unig ar bryderon y pwyllgorau, ond ar y llawer o randdeiliaid eraill sydd wedi bod mewn cysylltiad ag ef yn y misoedd diwethaf. A hoffwn estyn fy niolch iddo am ymgysylltu â mi fel llefarydd yr wrthblaid hefyd.

Mae hon wedi bod yn dasg anodd iawn i'r pwyllgor plant a phobl ifanc o ran edrych ar yr holl dystiolaeth. Rydym wedi cael, yn amlwg, llawer iawn o dystiolaeth, ond cawsom ein rhwystro, yn rhannol o ganlyniad i ddiffyg gwybodaeth amserol gan Lywodraeth Cymru mewn nifer o feysydd—yn gyntaf oll, cyhoeddi’r cod drafft yn hwyr fel nad oedd ar gael ar ddechrau'r broses graffu. Mae ansawdd gwael rhywfaint o'r wybodaeth ariannol, sydd eisoes wedi ei gyfeirio ato gan gadeirydd y Pwyllgor Cyllid—cafodd ei gywiro unwaith yn ystod y broses. Ers hynny, rydym wedi cael sylwadau pellach gan SNAP Cymru am gost datrys anghydfodau. Cawsom wybodaeth, yn ogystal, yn hwyr yn y dydd, am swyddogaeth yr arweinwyr clinigol addysgol dynodedig a faint o bobl eraill y gallai fod eu hangen i'w cefnogi yn eu gwaith, yn enwedig mewn byrddau iechyd mawr iawn. Ac rwy’n meddwl bod hynny wedi gwneud ein gwaith yn anoddach o ran ceisio deall bwriadau Llywodraeth Cymru, mewn sawl ffordd.

Hefyd, wrth gwrs, roedd diffyg gwybodaeth am y cynlluniau arbrofol. Clywsom dystiolaeth dda o Sir Gaerfyrddin fod pethau wedi gwella yno o dan y trefniadau newydd a oedd yn cael eu treialu, ond ni welsom unrhyw werthusiadau annibynnol o hynny o gwbl. Rydym yn gwybod y bu cynlluniau arbrofol eraill nad ydynt wedi eu cynnal eto, ac rwy'n meddwl bod y diffyg gwybodaeth am hynny wedi peri pryder. Felly, rwy’n gobeithio’n fawr y byddwch yn derbyn argymhelliad 25, ac y byddwn yn cael mwy o wybodaeth am hynny yn y dyfodol.

Ond roeddwn eisiau cyffwrdd ar rai o'r pethau yr hoffwn eu gweld wedi’u gwella yn y Bil yn y dyfodol, ac rwy’n gwybod, fel y dywedais yn gynharach, bod y Gweinidog yn gobeithio bwrw ymlaen â’r rhain. Yn gyntaf oll, ar anghenion meddygol, rwy’n meddwl y gellid ac y dylid newid y diffiniad yn y Bil, ac rwy'n falch bod y Gweinidog yn fodlon gwrando ynglŷn â hynny, oherwydd rydym yn gwybod, er bod y Gweinidog wedi cyhoeddi rhai canllawiau statudol drafft ar gyfer anghenion meddygol a’u diwallu mewn ysgolion, nad yw’r canllawiau hynny’n ymestyn i'r blynyddoedd cynnar, ac nad ydynt yn ymestyn y tu hwnt i oedran ysgol gorfodol hyd at 25, sydd, wrth gwrs, yn rhywbeth y mae'r Bil ADY yn gwbl briodol yn ei wneud. Felly, rwy’n poeni am hynny. Rwyf hefyd yn pryderu, yn ogystal, nad yw trefniadau cludiant o’r cartref i'r ysgol wedi bod yn ddigon amlwg naill ai yn y cod drafft—ac yn sicr nid ydynt yn ymddangos ar y Bil, ac efallai y gallai’r Gweinidog ddweud wrthym sut y mae'n disgwyl i hynny gael ei ystyried yn y dyfodol. Ond clywsom lawer o dystiolaeth am yr anghenion meddygol hynny, yn enwedig gan Diabetes UK, gan sefydliadau epilepsi, ac eraill, am anghenion penodol pobl yn yr ystafell ddosbarth—dysgwyr a all fod ag angen cymorth.

Yr ail beth y mae’n amlwg bod angen ymdrin ag ef yw gwneud iawn. Mae angen ymestyn y system gwneud iawn i gynnwys darpariaeth y gallai fod angen iddi fod ar waith gan y GIG. Roeddwn yn falch o glywed am y sgyrsiau sydd wedi bod yn digwydd o fewn y Llywodraeth ynghylch y ffordd orau o gyflawni hynny. Rwy'n meddwl bod y pwyllgor wedi’i berswadio’n glir y dylai fod gan y tribiwnlys bwerau i gyfarwyddo cyrff y GIG yn y dyfodol er mwyn gwneud yn siŵr bod cymorth digonol ar gael ar gyfer dysgwyr sydd ag angen cymorth gan y GIG—unwaith eto, i gael yr un system gwneud iawn hon, yn hytrach na gorfod mynd drwy'r broses 'Gweithio i Wella', a all fod yn broses hir iawn i gleifion, ac yna system ar wahân o ran y tribiwnlys addysgol ar gyfer anghydfodau eraill.

O ran Confensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau'r Plentyn, mae'n amlwg iawn bod cynsail wedi ei osod yn y Cynulliad Cenedlaethol yn y gorffennol, a gan Lywodraeth Cymru, wrth dderbyn diwygiadau i ddeddfwriaeth, gan gynnwys y Ddeddf gwasanaethau cymdeithasol a llesiant, sydd wedi rhoi cyfeiriadau at gonfensiynau’r Cenhedloedd Unedig ar wyneb y Ddeddf honno, gan gynnwys y confensiwn ar hawliau'r plentyn ac, yn wir, Confensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau Pobl ag Anableddau. Felly, ni allaf dderbyn, Gweinidog, eich bod yn gwrthod ein hawgrym y dylent fod ar wyneb y Bil ac y dylai pob un o'r sefydliadau hynny a fydd yn cael dyletswyddau yn y dyfodol o dan y ddeddfwriaeth anghenion dysgu ychwanegol newydd roi ystyriaeth briodol i hynny. Rwy’n gobeithio’n fawr y gallwn eich perswadio, naill ai yn ystod Cyfnod 2 neu Gyfnod 3, i newid eich safbwynt er mwyn cynnig hynny, oherwydd mae'n rhaid i’r busnes hwn o gael dull gweithredu sy'n seiliedig ar hawliau ar gyfer deddfwriaeth redeg drwy ein holl ddeddfwriaeth, ac, rwy’n meddwl, beth am ailadrodd y pethau hyn o bryd i’w gilydd ar ddarnau pwysig o ddeddfwriaeth, yn enwedig y rhai sy'n uniongyrchol berthnasol i blant a phobl ifanc?

Yn olaf, os caf i, ar y Gymraeg, rydym wedi gwneud rhai argymhellion allweddol am y Gymraeg, ac rwy’n gwybod eich bod eisiau gwella'r ddarpariaeth ar gyfer y Gymraeg. Mae'n rhaid i’r ddeddfwriaeth wneud mwy i bwysleisio dewis dysgwyr a dewis rhieni. Nid yw’r cydbwysedd yno ar hyn o bryd. Yn syml, mae'n golygu y caiff penderfyniadau eu gwneud, ar hyn o bryd, gan gyrff y GIG, ysgolion a sefydliadau addysg bellach, ac nid wyf yn meddwl bod hynny'n ddigon da. Felly, rwy’n edrych ymlaen at glywed y cyfraniad ar ddiwedd y ddadl.