4. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet ddatganiad am hybu amrywiaeth yn sefydliadau democrataidd Cymru? OAQ(5)0142(FLG)

Mae llawer o dir ar ôl i’w ennill cyn y gallwn fod yn hyderus fod sefydliadau democrataidd Cymru yn llwyr adlewyrchu’r boblogaeth y dônt ohoni. Mae hybu amrywiaeth yn gyfrifoldeb a rennir gan bawb sydd â diddordeb yn iechyd democratiaeth Cymru.

Diolch am eich ateb, Ysgrifennydd y Cabinet. Gan ei bod bellach yn 2017, ac nid yn 1917, roeddwn i, ynghyd â llawer o bobl eraill, rwy’n siŵr, yn siomedig o weld Cyngor Bro Morgannwg yn cyhoeddi cabinet newydd o saith dyn gwyn yn dilyn etholiadau’r cynghorau lleol. Croesawaf fentrau Llywodraeth Cymru i hybu amrywiaeth a chymeradwyaf gynghorau megis Caerffili, sydd, er nad ydynt wedi sicrhau cydbwysedd llawn rhwng y rhywiau, wedi penodi pedair menyw i gabinet o naw. Os yw cyngor Merthyr, fel y gobeithiaf, yn mynd i barhau i fod o dan reolaeth y Blaid Lafur yn dilyn etholiad gohiriedig ward Cyfarthfa yfory, byddaf yn annog y cyngor i roi camau cadarnhaol ar waith tuag at ffurfio cabinet gyda chydbwysedd rhwng y rhywiau yno, ond rwy’n cydnabod hefyd fod llawer o waith ar ôl i’w wneud yn ardal y cyngor hwnnw yn ogystal. Felly, a wnewch chi ymuno â mi, Ysgrifennydd y Cabinet, i annog pob awdurdod lleol yng Nghymru i edrych ar benodi cabinetau sy’n adlewyrchiad llawer gwell o’r poblogaethau y maent yn eu gwasanaethu?

Llywydd, cytunaf yn llwyr ei bod yn bwysig iawn fod arweinyddiaeth wleidyddol ar lefel leol yn adlewyrchu amrywiaeth y cymunedau y bydd yr awdurdod lleol hwnnw’n eu gwasanaethu. Mae’n siomedig gweld y bydd yna un cyngor yng Nghymru lle bydd lefel yr amrywiaeth yn go isel. Hwnnw yw’r unig awdurdod lleol yng Nghymru lle bydd hynny’n wir, ac mae enghreifftiau llawer gwell mewn rhannau eraill o Gymru. Mae mentrau newydd diddorol yn cael eu treialu mewn rhannau o Gymru. Ceir swydd a rennir yn y cabinet yn Abertawe, er enghraifft, sy’n cyfrannu at amrywiaeth rhwng y rhywiau yn y cabinet yno. Felly, rydym yn gweld pethau’n symud ymlaen mewn sawl rhan o Gymru. Mae gennym bedair menyw’n arwain cynghorau bellach, ac nid yw hynny’n hanner digon, ond mae’n ddwywaith cymaint â’r nifer a oedd gennym yn y rownd ddiwethaf. Rwy’n annog yr holl awdurdodau lleol a holl arweinwyr yr awdurdodau lleol, wrth ffurfio cabinetau, i feddwl am y ffordd y bydd eu poblogaethau lleol yn dymuno gweld eu hunain yn cael eu hadlewyrchu yn yr arweinyddiaeth y mae cabinetau’r cynghorau hynny yno i’w darparu.

Rwy’n siŵr y bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn awyddus i ymuno â mi i longyfarch y Cynghorydd James Lusted yn Llandrillo-yn-Rhos ar gael ei ethol i Gyngor Bwrdeistref Sirol Conwy. Y Cynghorydd Jay yw’r cynghorydd cyntaf â thwf cyfyngedig a etholwyd yma yn y DU. Mae ganddo hanes balch iawn o ymgyrchu dros hawliau anabledd. Tybed beth fyddwch yn ei wneud, yn benodol, nid yn unig i fynd i’r afael â’r broblem o ran y rhywiau yng ngwleidyddiaeth llywodraeth leol yng Nghymru, ond i sicrhau hefyd fod pobl ag anableddau’n cael eu cynrychioli’n briodol yn yr awdurdodau lleol hefyd.

Diolch i’r Aelod am y cwestiwn ac am dynnu sylw at fater pwysig anabledd a chynrychiolaeth ar lefel yr awdurdodau lleol. Rwy’n llongyfarch yr holl bobl a safodd etholiad a’r rhai a fu’n llwyddiannus, ac yn enwedig pobl a fydd yn gwybod, wrth gymryd y cam dewr hwnnw, weithiau, i gyflwyno eich hun gerbron y cyhoedd, y bydd heriau ychwanegol yn eu hwynebu wrth iddynt geisio ennyn sylw’r cyhoedd ac egluro pam y gallent fod yn rhywun a allai gynrychioli pobl yn llwyddiannus.

Deilliodd ein rhaglen amrywiaeth a democratiaeth, a roddwyd ar waith gennym yn y Cynulliad diwethaf o fis Hydref 2014 hyd at fis Mawrth eleni, o’r adroddiad dan gadeiryddiaeth yr Athro Laura McAllister ar greu mwy o amrywiaeth ymysg y boblogaeth. Cymerodd 51 o unigolion ran yn y rhaglen honno. Gwirfoddolodd 65 o gynghorwyr i fod yn fentoriaid iddynt. Roedd yn cynnwys pobl ag anableddau, ac fe’i lluniwyd i geisio helpu i oresgyn rhai o’r rhwystrau y mae pobl yn eu hwynebu wrth ymgeisio i sefyll etholiad. A lle mae pobl yn gwneud hynny ac yn gwneud hynny’n llwyddiannus, maent yn fodelau rôl pwerus iawn i eraill a fydd, gobeithio, yn dilyn eu hesiampl.