1. Pa asesiad y mae'r Cwnsler Cyffredinol wedi'i wneud o'r goblygiadau cyfreithiol i Gymru o ran gorfodi rheolau Sefydliad Masnach y Byd, yn absenoldeb cytundeb masnach rhwng Llywodraeth y DU a'r UE? OAQ(5)0041(CG)

Diolch am y cwestiwn. Mae swyddogion mewn tîm polisi masnach sydd newydd ei sefydlu yn y broses o asesu’r canlyniadau polisi a’r canlyniadau cyfreithiol i’r DU o fasnachu o dan reolau Sefydliad Masnach y Byd. Rydym yn bwriadu rhoi’r newyddion diweddaraf i’r Aelodau am y gwaith hwn dros y misoedd nesaf.

Diolch i chi am yr ateb hwnnw. Ac eithrio amaethyddiaeth, gall y gostyngiad yng ngwerth y bunt ddileu’r broblem o dariffau ariannol. A yw’r Cwnsler Cyffredinol yn cytuno â mi fod y rheolau a osodwyd, a sicrhau cydymffurfiaeth â rheolau Sefydliad Masnach y Byd yn llawer mwy o broblem mewn gwirionedd na thariff o 5 y cant neu 10 y cant, y gallai dibrisio pellach ei unioni? Mae cydymffurfio â’r rheolau a gorfod mynd drwy’r holl wiriadau yn mynd i fod yn fwy o broblem i ddiwydiant Cymru ac allforwyr Cymru na chael y tariffau eu hunain.

Wel, yn amlwg mae tariffau’n arwyddocaol tu hwnt am eu bod yn effeithio’n uniongyrchol ar gost—nwyddau’n croesi ffiniau gyda thariffau’n cael eu gosod arnynt. Y broblem arall, wrth gwrs, gyda thariffau yw beth yw lefel y tariffau hynny, a hefyd, yn enwedig o dan reolau Sefydliad Masnach y Byd, a oes cwotâu a allai fod yn berthnasol hefyd. Ond mae’r pwynt a wnewch yn un hollol briodol, sef mai rhwystrau y tu ôl i’r ffin yw’r problemau mwyaf weithiau. Hynny yw, pa mor gymharus yw’r gallu i fasnachu—materion megis ardystio cynnyrch, trwyddedau mewnforio, gwiriadau tollau ac yn y blaen. Ac wrth gwrs, ceir yr holl faterion eraill sy’n ymwneud â bod gan yr UE ei gytundebau masnach ei hun, ei fersiynau ei hun o’r bartneriaeth masnach a buddsoddiad trawsiwerydd â gwahanol wledydd, a gallai fod ganddo rai newydd. Wrth gwrs, rhan o bwrpas y rhain yw cael gwared ar rai o’r rhwystrau hyn y tu ôl i’r ffin, felly gallai olygu mewn gwirionedd fod cytundebau’n cael eu gwneud nad ydym yn rhan ohonynt, pa un a ydym yn hoffi hynny ai peidio, ond bydd angen i ni gydymffurfio â hwy er mwyn masnachu. Felly, rydych yn hollol gywir: mae’n ffactor pwysig iawn, ac yn un y mae’n rhaid rhoi sylw iddo.

Nid wyf yn siŵr pa wlad y mae’r Cwnsler Cyffredinol yn credu bod gan yr UE gytundeb fel y Bartneriaeth Masnach a Buddsoddiad Trawsiwerydd â hi, sy’n llawer ehangach ei chwmpas nag unrhyw gytundeb masnach blaenorol. Ond onid yw’n wir fod hwyluso tollau yn dal i fodoli ar gyfer aelodau Sefydliad Masnach y Byd, hyd yn oed os nad oes ganddynt gytundeb masnach rydd â’i gilydd? Mae’r mwyafrif helaeth o’n masnach gyda gwledydd nad ydynt yn yr UE, gan gynnwys yr Unol Daleithiau a Tsieina, lle nad oes cytundeb masnach, yn mynd rhagddi’n llyfn. Ar hyn o bryd mae ein hallforwyr eisoes yn bodloni’r gofynion cydymffurfio hyn ac ni fyddai absenoldeb cytundeb masnach rydd o bwys, y byddai pawb ohonom yn hoffi ei weld, ynddo’i hun yn arwain at unrhyw beth tebyg i faint y problemau tollau y credaf efallai fod Mike Hedges wedi’i awgrymu.

Yn gyntaf oll, i ymdrin â’r pwynt a wnewch am y Bartneriaeth Masnach a Buddsoddiad Trawsiwerydd, wel, wrth gwrs, mae yna fersiynau o’r Bartneriaeth sydd eisoes yn bodoli, megis â Chanada a gwledydd eraill, pob un ohonynt yn ymdrin â’r materion penodol hynny. Wrth gwrs, maent yn berthnasol i’r DU cyhyd â’n bod yn aelod o’r Undeb Ewropeaidd.

Wrth gwrs, ni wnaeth trafodaethau’r Bartneriaeth Masnach a Buddsoddiad Trawsiwerydd gydag Unol Daleithiau America symud ymlaen, ac maent i’w gweld bellach fel pe baent wedi dod i stop, ond rhan o’u hamcan oedd ceisio cael gwared â rhai o’r materion tu ôl i’r ffin. Beth bynnag fydd yn digwydd mewn perthynas â’r cytundebau hynny, os oes gennych yr Undeb Ewropeaidd yn gweithio yn ôl safon benodol, a bod y safonau hynny’n dod yn rhan o gytundeb, er mwyn masnachu gyda’r UE, mae’n debygol iawn mai â safon yr UE y bydd yn rhaid i ni gydymffurfio, a byddwn wedi ein rhwymo de facto ganddi os ydym am fasnachu mewn gwirionedd.

O ran ein sefyllfa gyda Sefydliad Masnach y Byd, wrth gwrs mae’n cael ei chyflwyno fel pe bai rywsut yn sefyllfa hawdd i gilio’n ôl iddi, rhyw fath o sefyllfa ddiofyn—os nad yw pethau’n gweithio gyda’r UE, mae yna, serch hynny, ryw fath o sefyllfa ddiofyn. Nid yw hynny’n wir mewn gwirionedd, gan fod y trefniadau gyda Sefydliad Masnach y Byd yn cael eu trafod gan yr UE ar ran ei holl aelodau, felly byddai’n rhaid i ni, yn gyntaf oll, ymryddhau oddi wrth yr Undeb Ewropeaidd a mynd ati wedyn i sefydlu ein hamserlenni masnach ein hunain gyda Sefydliad Masnach y Byd. Roedd dyfyniad diddorol iawn yn ‘The Times’ yn ddiweddar gan Roberto Azevedo, cyfarwyddwr cyffredinol Sefydliad Masnach y Byd, a ddywedodd nad oes cynsail ar gyfer ymryddhau oddi wrth undeb economaidd tra’n dal i fod o fewn y sefydliad—ni fyddai’r broses yn hawdd a byddai’n debygol o gymryd blynyddoedd cyn y gellid cytuno ar sefyllfa’r DU mewn perthynas â Sefydliad Masnach y Byd, nid yn lleiaf oherwydd y byddai’n rhaid i’r holl aelod-wladwriaethau eraill gytuno.

Ac wrth gwrs, un o’r canlyniadau tra byddwch yn mynd drwy’r cyfnod hwn o ansicrwydd, yw y byddai marchnadoedd yn cael eu targedu ac fel gwlad fasnachol, byddai’r DU yn cael ei gwthio fwyfwy i’r naill ochr. Er y gallai rhai meysydd masnachu fod yn gymharol syml, mewn perthynas â nwyddau a weithgynhyrchir efallai, y broblem arall yw bod problemau mawr yn codi o ran amaethyddiaeth wrth gwrs, rhywbeth a fydd yn destun pryder enfawr i Gymru yn arbennig, gan nad â thariffau’n unig y mae’n ymwneud, ond mae hefyd yn ymwneud â chwotâu ac nid yw cwotâu synergaidd yn berthnasol i dariffau ac maent yn amrywio o wlad i wlad. Felly, mae’n debyg mai’r pwynt sy’n cael ei wneud yw bod y syniad syml fod yna sefyllfa i gilio’n ôl iddi rywsut—. Nid yw yno, nid yw’n bodoli, ac mae’n rhaid i mi ddweud bod aelodaeth o’r undeb tollau yn dod yn fwy deniadol po fwyaf y byddwn yn ymchwilio i’r posibilrwydd o gael ein rhwymo gan reolau Sefydliad Masnach y Byd.