A gaf fi ddiolch i Julie Morgan hefyd, yn arbennig, am gyflwyno’r ddadl hon, gan fy mod yn gwybod faint o waith rydych wedi’i wneud ar y mater hwn, Julie, ac rwy’n llwyr gefnogi’r sylwadau a’r cynigion a nodir yn y cynnig? Rwy’n credu y gallwn i gyd fod yn falch o’r record o ddiagnosis a thriniaeth hepatitis C yma yng Nghymru, ac wrth gwrs, rydym yn croesawu ymrwymiad parhaus i gyflawni’r gwaith o ddileu’r clefyd erbyn 2030.

Ond hoffwn ganolbwyntio fy sylwadau ar drydydd pwynt y cynnig, ac yn benodol, hoffwn edrych ar faterion sgrinio gweithwyr gofal iechyd, yn enwedig llawfeddygon. I gefnogi hyn, hoffwn gyfeirio at achos etholwr i mi a gafodd ddiagnosis o fath prin o hepatitis C yn 2012. Roedd hi wedi bod yn dioddef symptomau ers sawl blwyddyn, ond profion ar gyfer hepatitis A a B yn unig a gafodd. Pan gafodd ei phrofi yn y pen draw ar gyfer hepatitis C, a chael diagnosis ohono, roedd ar fin cael sirosis yr afu. Ond roedd ei thriniaeth—er gwaethaf y sgil-effeithiau gwanychol, a’r stigma a ddioddefodd a’r rhagofalon y bu’n rhaid iddi eu harfer o fewn y teulu o ran y defnydd o frwsys dannedd ac offer arall yn y tŷ—yn effeithiol yn gyflym iawn. Ymatebodd i’r driniaeth o fewn mater o wythnosau, ar ôl cael gwybod y dylai ddisgwyl y byddai’n cymryd sawl mis, ac mae’n llawn o ganmoliaeth i’r driniaeth a gafodd ar y pwynt hwnnw. Ond yr hyn a oedd wedi aros yn ddirgelwch oedd sut y daliodd y salwch yn y lle cyntaf. Tuag at ddiwedd ei thriniaeth yn unig y nododd y nyrs arbenigol a oedd yn ei thrin ei bod hi hefyd yn trin llawfeddyg a oedd wedi rhoi llawdriniaeth i fy etholwr yn 1997.

Felly, ar ôl nodi ffynhonnell ei haint, ysgrifennodd GIG Cymru at oddeutu 5,000 o gleifion a gafodd driniaeth gan y llawfeddyg hwn, yn cynnig profion hepatitis C iddynt. Ymatebodd oddeutu 3,000 o’r cleifion hynny, ac o’r profion a ddilynodd, nodwyd bod pedwar claf arall wedi dal y feirws, bron yn sicr gan yr un llawfeddyg.

Llywydd, ers 2007, mae’n ofynnol i bob aelod o staff y GIG sy’n cyflawni triniaethau a allai arwain at gysylltiad gael eu sgrinio, ond nid oes gofyniad i sgrinio staff presennol sydd wedi bod yn ymarfer ers cyn 2007. Nawr, yn amlwg, lle y gwelir bod hep C ar unrhyw lawfeddyg sy’n gweithio, caiff ef neu hi ei wahardd rhag cyflawni eu dyletswyddau presennol. Ond nid oes unrhyw broses awtomatig o edrych yn ôl ar ymarfer y llawfeddyg yr effeithir arnynt i nodi a chysylltu â chleifion a allai fod wedi wynebu risg. Ni fydd edrych yn ôl o’r fath ond yn digwydd pan gaiff ei gymeradwyo gan banel ymgynghori’r DU, fel a ddigwyddodd yn achos fy etholwr. Yn ôl yr hyn a ddeallaf, mae canllawiau panel ymgynghori’r DU ar gyfer gweithwyr gofal iechyd cyn 2007 yn gosod disgwyliad clir y bydd llawfeddygon yn mynd am brawf eu hunain os ydynt yn credu y gallent fod wedi dod i gysylltiad â chlefyd trosglwyddadwy.

Nawr, cyfeiriwyd at hepatitis C gan rai fel y lladdwr cudd. Nawr, mae’n ddadleuol pa un a yw hwnnw’n ddisgrifiad priodol, ond cafodd y label hwnnw oherwydd, yn aml, ni fydd y rhai sydd â’r clefyd yn gwybod ei fod arnynt, fel y clywsom eisoes, ac fel y clywsom hefyd, mae gennym 12,000 i 14,000 amcangyfrifedig o bobl yng Nghymru sy’n cario’r feirws, gyda’r mwyafrif ohonynt yn dal i fod heb gael diagnosis. Yn aml ni fydd yn achosi unrhyw symptomau a dim salwch, a gall hepatitis C lechu’n segur yng nghorff yr unigolyn am ddegawdau. Yn y cyd-destun hwn, mae’n eithaf tebygol na fydd llawer o weithwyr iechyd proffesiynol yn gallu nodi mewn gwirionedd eu bod yn cludo’r feirws hepatitis C.

Nawr, yn ddiweddar, ysgrifennais at y Gweinidog Gwasanaethau Cymdeithasol ac Iechyd y Cyhoedd ynglŷn ag amgylchiadau penodol fy etholwr, gan gynnwys materion yn ymwneud â chyfyngu ar drefniadau iawndal ar gyfer dioddefwyr hep C, lle nad oes iawndal ar gael i gleifion a heintiwyd gan eu llawfeddygon, yn wahanol i’r rhai a heintiwyd gan waed halogedig. Nawr, dychwelaf at hynny rywbryd eto, oherwydd heddiw rwyf am ganolbwyntio ar yr agwedd sy’n ymwneud â dileu’r clefyd.

Felly, o ystyried y gydnabyddiaeth eang mai un o’r heriau mwyaf i ddileu’r clefyd erbyn 2030 yw i ba raddau y mae’n mynd heb ei ganfod, byddwn yn hoffi meddwl, gan adeiladu ar thema Mark Isherwood o ymestyn y ddarpariaeth sgrinio, pe gallai cyfundrefn sgrinio gweithwyr gofal iechyd ar sail fwy cynhwysfawr, gan gynnwys y rhai a oedd yn ymarfer cyn 2007, helpu i nodi achosion cudd ymysg ymarferwyr, ac felly eu cyn-gleifion o bosibl, byddwn yn awgrymu bod hyn yn rhywbeth y dylai Llywodraeth Cymru roi ystyriaeth ddifrifol iddo wrth ddatblygu ei strategaeth ar gyfer cyrraedd y targed uchelgeisiol ond cyraeddadwy iawn o ddileu’r feirws erbyn 2030.

Felly, unwaith eto, hoffwn ddiolch i Julie am gyflwyno’r cynnig hwn ac am y ddadl heddiw, a gofyn i Lywodraeth Cymru ystyried yr holl fesurau sydd ar gael a allai helpu i ddileu hepatitis C yng Nghymru.