5. 4. Datganiad: Brexit a Datganoli: Diogelu Dyfodol Cymru

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:48 pm ar 20 Mehefin 2017.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of David Rees David Rees Labour 3:48, 20 Mehefin 2017

(Cyfieithwyd)

Diolch, Dirprwy Lywydd, ac a gaf i ddiolch i'r Prif Weinidog am ei ddatganiad y prynhawn yma a'r papur a gynhyrchodd ac a gyhoeddodd ddydd Iau diwethaf? Rwy'n meddwl, wrth i’r pwyllgor gymryd tystiolaeth dros y 12 mis diwethaf, ein bod wedi nodi nifer o faterion. A gwnaethoch siarad am y Cydbwyllgor Gweinidogion—rwy’n meddwl, o'n hadroddiad cyntaf ymlaen, bod y Cydbwyllgor Gweinidogion wedi cael ei weld fel mwy o bantomeim na chorff gweithredu go iawn a fydd yn gwneud penderfyniadau, ac rwy'n falch iawn eich bod wedi tynnu sylw at y mater i ymdrin â hynny. A gaf i ofyn un neu ddau o bwyntiau? Rydych chi’n tynnu sylw at gymorth gwladwriaethol fel un enghraifft, ac rwy’n cytuno â chi bod angen cysondeb ledled y DU ar gyfer y farchnad fewnol honno, ond a ydych chi wedi cael trafodaethau gyda'r gwledydd datganoledig eraill ynghylch sut y gellir symud ymlaen â hynny, nid yn unig yn y Cyngor Gweinidogion, ond efallai â mecanweithiau eraill i ganiatáu i’r trafodaethau hynny ddigwydd er mwyn sicrhau bod gan ein cenhedloedd datganoledig ymagwedd gyson? Rwy’n deall nad yw Gweithrediaeth Gogledd Iwerddon yn eistedd ar hyn o bryd, ond maent yr un mor bwysig ag mewn mannau eraill.

Yn eich papur, roeddech yn tynnu sylw—ac yn eich datganiad—at y ffaith eich bod yn paratoi i amddiffyn Cymru rhag i Dorïaid San Steffan sathru arni, ac rwy’n gobeithio y bydd yr wyth AS Torïaidd Cymreig sydd wedi goroesi’n ymuno â chi ac yn eich cefnogi yn hynny o beth. Ond a allwch chi roi unrhyw fanylion pellach? Oherwydd, yn eich ateb i Steffan Lewis, wnaethoch chi ddim wir nodi pa bwynt sbardun a fyddai'n berthnasol, a gyflwynwyd o dan y Bil parhad, pe bai angen ichi wneud hynny, oherwydd mae’r amserlenni a fyddai gennym yn bwysig yn yr agwedd honno, ac mae'n bwysig deall pa bwynt sbardun y byddai ei eisiau arnoch i wthio’r botwm hwnnw, i bob diben.

A allwch chi hefyd ateb y cwestiwn ynghylch y gallu yn Llywodraeth Cymru? Rydym wedi cael y cwestiwn hwn lawer gwaith, sef a oes gennych chi wir y gallu i weithio gyda gwledydd datganoledig a Whitehall i sicrhau bod hyn yn cyflawni. Nawr, mae’r Cyngor Gweinidogion hwn yn nodi y bydd corff gweinyddol ar wahân ag aelodau wedi’u secondio arno o wahanol wledydd datganoledig. A oes gennym y gallu i wneud hynny i sicrhau y gall weithio mewn gwirionedd?

Y diwrnod ar ôl i chi gyhoeddi eich adroddiad, cyhoeddodd y pwyllgor eu hadroddiad am ystyriaethau cychwynnol y Bil diddymu mawr, ac rwy'n meddwl y gwelwch fod gennym bryderon dwfn dros allu Llywodraeth y DU i siarad mewn gwirionedd â’r gwledydd datganoledig. O’r dystiolaeth yr ydym wedi’i chael, dydyn nhw ddim yn gwneud hynny, i fod yn onest. Ar y Bil diddymu, ni wnaethant ymgynghori â Llywodraeth Cymru. Mae'r rhain yn ystyriaethau deddfwriaethol, pwysig, y mae angen iddynt eu hystyried gyda chi a'r Cynulliad hwn yn ei gyfanrwydd. Byddwn yn gobeithio y byddwch yn gwthio Llywodraeth y DU—nid dim ond y Cyngor Gweinidogion—i ryngweithio’n well â’r cyrff seneddol hefyd i sicrhau y gellir ystyried y ddeddfwriaeth a ddaw drwodd o ganlyniad i'r Bil diddymu mawr a sicrhau ei bod yn cyflawni ei nod i’r DU ac i'r gwledydd datganoledig yn annibynnol.

Ac, yn olaf, cawsom gyfarfod â swyddogion a Gweinidogion o Iwerddon ddoe ar ein hymweliad ag Iwerddon i drafod porthladdoedd Cymru. Maent yn amlwg yn wynebu problemau, a hynny’n bennaf o ganlyniad i benderfyniad pobl y DU i adael yr UE. Buom yn sôn am borthladdoedd Cymru a chysylltiadau o'r dwyrain i'r gorllewin, i bob diben. Rwy'n gwybod bod y pwyslais wedi bod ar y cysylltiadau rhwng y gogledd a'r de, o fewn ynys Iwerddon ei hun, ond mae'n bwysig ein bod yn adlewyrchu hynny yn y DU, oherwydd mae’r ystyriaethau TEN-T ar gyfer y llwybrau ar draws y DU—yr iaith a ddefnyddiwyd—yn bwysig. Mae angen cael trafodaethau yno gyda Llywodraeth y DU. Rwyf hefyd yn pryderu y gallai Llywodraeth y DU ganolbwyntio'n glir ar y porthladdoedd yn Lloegr, gyda chyfandir Ewrop, yn fwy na ni. Cawsom glywed ddoe bod trafodaethau gyda Philip Hammond wedi nodi y byddent yn cymryd pedair blynedd i roi mecanweithiau ar waith yn Dover i drin unrhyw beth nad yw'n rhan o'r undeb tollau. Beth sy'n mynd i ddigwydd i borthladdoedd Cymru yn yr ystyr hwnnw, a sut y byddwn yn sicrhau ein bod yn cael ein trin yn deg ac nad yw hyn yn cael ei adael i borthladdoedd Lloegr a’n bod ni’n cael ein gadael yn yr oerfel unwaith eto?