5. 4. Datganiad: Brexit a Datganoli: Diogelu Dyfodol Cymru

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:51 pm ar 20 Mehefin 2017.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Carwyn Jones Carwyn Jones Labour 3:51, 20 Mehefin 2017

(Cyfieithwyd)

A gaf i ddiolch i'r Aelod am ei sylwadau? Yn gyntaf oll, nid yw'r dull wedi bod yn gyson, dewch inni ddweud, o ran y gwledydd datganoledig. Mae rhai adrannau’n well nag eraill, ar lefel swyddogol, am ymgysylltu. Gweithred gyntaf un Michael Gove—un o weithredoedd cyntaf un Michael Gove—fel ysgrifennydd DEFRA oedd canslo cyfarfodydd â’r Gweinidogion datganoledig, sef nid y cam mwyaf cadarnhaol y gallai fod wedi’i gymryd o bosibl. Rwyf, fel y bydd yr Aelod yn ei wybod, wedi ysgrifennu at y Prif Weinidog. Yn hynny, rwyf wedi awgrymu Cydbwyllgor Gweinidogion ar unwaith. Rwyf wedi awgrymu y dylem wahodd arweinwyr y DUP a Sinn Fein, er nad ydynt yn Brif Weinidog a Dirprwy Brif Weinidog eto, ond rwy’n meddwl ei bod yn bwysig eu bod yn rhan o'r trafodaethau hynny.

Mae Aelodau Seneddol y Ceidwadwyr Cymreig wedi bod yn gwbl dawel, hyd y gwela’ i, hyd yn hyn. Mae’n wahanol iawn i safbwynt Ceidwadwyr yr Alban, sydd wedi bod yn llafar iawn ac wedi cael canlyniad etholiad da yn yr Alban. Mae Ruth Davidson a'i thîm wedi bod yn llafar iawn wrth amlinellu'r hyn y maent yn credu y dylai'r DU ei wneud. Nid wyf wedi clywed dim byd o gwbl gan ASau y Ceidwadwyr Cymreig, ac rwy’n gresynu wrth hynny oherwydd mae ganddynt lais pwysig yn rhan o'r ddadl, ond does dim byd wedi’i glywed ganddynt eto.

O ran y Bil parhad, yr un peth yr ydym yn ei wybod yw y byddai angen i'r Bil parhad ddod yn Ddeddf cyn i’r Bil diddymu mawr ddod yn Ddeddf, oherwydd byddai angen inni ddiogelu ein sefyllfa cyn i’r Bil diddymu mawr allu ymyrryd â hi. Felly, mae'r gwaith eisoes yn mynd rhagddo, ond rydym yn gwybod mai dyna'r amserlen yr ydym yn gweithio iddi. Mae'r Bil diddymu mawr yn mynd i gymryd—hynny yw, mae rhai lleisiau yn San Steffan sy'n meddwl y gellir gwneud hyn erbyn y Nadolig. Yn blwmp ac yn blaen, mae'r ffaith nad oes dim Araith y Frenhines y flwyddyn nesaf yn arwydd o ba mor hir mae wir yn mynd i'w gymryd. Felly, byddwn yn cadw llygad ar yr amserlen yno.

Mae'r cwestiwn am allu Llywodraeth Cymru yn un teg. Mae'n rhywbeth yr wyf wedi bod yn ei archwilio am gryn amser gyda'r Ysgrifennydd Parhaol. Rwy'n hyderus bod gennym y bobl iawn yn eu lle. Ni fydd gennym byth ddyfnder fel sydd gan Lywodraeth y DU, oherwydd y niferoedd, ond mae gennym y gallu a'r arbenigedd ac rwy'n hyderus y gallwn gwrdd â'r her sydd o'n blaenau. Mae’n anochel y bydd goblygiadau i’r Cynulliad hwn. Efallai y bydd y Cynulliad yn wynebu beichiau deddfwriaethol mawr dros y blynyddoedd nesaf. Ni fyddwn yn gwybod hyd nes inni weld testun y Bil diddymu mawr ei hun.

Ac, yn olaf, ar y porthladdoedd—. Wel, wrth gwrs, barn Llywodraeth y DU fydd, 'Wel, bydd Iwerddon yn iawn oherwydd mae ardal deithio cyffredin wedi bodoli erioed’. Wel, nid yw hynny'n wir mwyach. Am y tro cyntaf, mae’n bosibl y bydd rheolaethau ar y ffin. Does neb am weld hynny. Efallai yn fwy realistig, bydd archwiliadau tollwyr eto. Nawr, allwch chi ddim cael ffin ddi-dor ac archwiliadau tollwyr. Os yw Iwerddon o fewn yr undeb tollau, ac nad yw'r DU, bydd yn rhaid ichi gael archwiliadau tollwyr sy'n drwyadl, a gyda hynny rydych yn wynebu’r risg o achosi gwrthdaro yng Ngogledd Iwerddon eto, neu rydych yn creu paradwys i smyglwyr, a dweud y gwir. Roedd y ffin honno’n adnabyddus am flynyddoedd fel man lle’r oedd llawer iawn o smyglo’n digwydd. Byddai hyn yn gwneud hynny’n waeth byth. Mae hynny'n rhywbeth na fyddai er budd y naill na’r llall ohonom, nac yn wir ynys Iwerddon. Pan wyf wedi codi'r mater hwn, yr ateb yr wyf bob amser wedi’i gael yw, 'O, caiff ei ddatrys'. Wel, does dim arwydd ei fod yn cael ei ddatrys eto, a dyna, o bosibl, yw'r rhan anoddaf o'r trafodaethau. Beth wnewch chi—? Oherwydd mae’r rhan fwyaf o bobl sy'n byw ar yr ynys hon yn meddwl bod y DU yn ynys a dydyn nhw ddim wedi ystyried y ffaith bod yna ffin tir—a dweud y gwir, dyna un o'r materion anoddaf y bydd angen eu datrys.