Part of the debate – Senedd Cymru am 4:08 pm ar 20 Mehefin 2017.
Yn gyntaf oll, ydy, o ran fframweithiau’r DU, mae’r DU adio 1, yn ein barn ni, yn ffordd resymol o ddatrys anghydfodau. Byddem yn gobeithio, wrth gwrs, y byddai yna unfrydedd, ond yn absenoldeb unfrydedd, mae'n rhaid cael proses ar waith sy'n ymdrin â sut i wneud penderfyniadau.
O ran fframweithiau rhwymol, ni fyddai’r fframweithiau hynny’n rhwymol drwy statud, ond byddent yn rhwymol drwy gytundeb. Nawr, byddai hynny'n golygu, er enghraifft, pe bai busnes yn teimlo bod un Llywodraeth yn torri rheolau cymorth gwladwriaethol, y byddai ganddo’r hyder i fynd at y corff dyfarnu er mwyn i'w cwyn gael sylw. Felly, nid yw'n gymaint o fater o un Llywodraeth yn cwyno am un arall; mae’n fwy o fater o fusnesau’n mynd â materion i'r llys os ydynt yn teimlo eu bod yn torri'r rheolau cymorth gwladwriaethol, yn debyg i’r hyn sy’n digwydd nawr.
O ran yr hyn y byddai'r llys ei hun yn ei wneud, byddai'n ddyfarnwr, yn hytrach nag yn gyflafareddwr. Mae'n rhaid iddo wneud penderfyniadau yn hynny o beth. Yn syml, byddai’r partïon yn cytuno y dylai'r llys hwnnw fod y llys annibynnol sy'n eu rhwymo. Mae'n gyffredin mewn marchnadoedd unigol mewnol. Mae Goruchaf Lys yr Unol Daleithiau yn gweithredu fel rheoleiddiwr ar gyfer masnach rhwng taleithiau o fewn yr Unol Daleithiau, sy’n cynnal marchnad sengl yr Unol Daleithiau o ran nwyddau a gwasanaethau. Cyn belled ag y mae’r Llys EFTA dan sylw, mae'n gwneud yr un peth ar gyfer EFTA; mae Llys Cyfiawnder Ewrop yn gwneud yr un peth ar gyfer y farchnad sengl Ewropeaidd. Mewn unrhyw farchnad sengl, os bydd yna reolau, mae angen dyfarnwr annibynnol sy'n plismona’r rheolau hynny, fel yr wyf wedi’i ddweud o'r blaen.
O ran y cyngor Gweinidogion, mae'n codi pwynt diddorol: a ddylid cael sail statudol? Mae'n debyg y byddai’r sail statudol honno’n dod drwy ddeddfwriaeth ar y cyd a fyddai'n gorfod mynd drwy’r pedair senedd ar yr un pryd er mwyn iddi gael y math o sail statudol y byddai ei hangen. Dyna syniad diddorol. Byddai cydlynu hynny’n her, ond serch hynny mae'n un sydd yn sicr yn werth ei harchwilio. Ond yn y pen draw, ni all marchnad sengl fewnol weithio oni bai bod cytundeb rhwng y partïon sy'n bodoli o fewn y farchnad honno a bod yna gorff i blismona'r rheolau hynny. Fel arall mae'n peidio â bod yn farchnad sengl fewnol, ac yna mae'n dod yn farchnad lle y mae'n bosibl, i bob diben, cael rhyfeloedd masnach o fewn y farchnad, ac nid yw hynny'n rhywbeth, does bosib, y byddem yn ei groesawu, yn enwedig o ystyried ein maint a'r anhrefn y byddai’n ei achosi o fewn y farchnad honno.