Diolch i chi, Llywydd. Rwy’n falch o gael y cyfle hwn i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau am wasanaeth braenaru 111 y GIG yng Nghymru. Mae hwn yn profi ymarferoldeb gweithredu gwasanaeth newydd ac integredig i helpu i ddiwallu anghenion gofal brys pobl.

Mae gwasanaeth 111 Cymru yn dod â gwasanaethau ymdrin â galwadau a brysbennu Galw Iechyd Cymru a gwasanaethau meddygon teulu y tu allan i oriau at ei gilydd mewn un gwasanaeth. Mae'n darparu nifer o gyfleoedd i symleiddio mynediad at wasanaethau i gleifion, ac yn cefnogi cyflawniad cynlluniau gofal sylfaenol i Gymru. Mae'r gwasanaeth yn cynorthwyo cleifion i wneud y dewisiadau cywir am ofal, yn y lle iawn, ar yr adeg iawn.

Mae'r gwasanaeth 111 newydd yn darparu cyngor iechyd a chymorth gofal brys drwy wasanaeth ffôn rhad ac am ddim. Mae hwn yn cyfeirio cleifion i’r gwasanaeth mwyaf priodol yn glinigol ar gyfer eu hanghenion. Dylai hyn ganiatáu i gleifion gael eu trin yn nes at adref, pan fyddai hyn, yn rhy aml yn y gorffennol, wedi bod mewn adran achosion brys, ac nid yw hwnnw bob amser y lle iawn ar gyfer eu gofal.

Lansiwyd model 111 Cymru ym Mwrdd Iechyd Lleol Prifysgol Abertawe Bro Morgannwg fis Hydref y llynedd, a chafodd ei ehangu i Sir Gaerfyrddin ym mis Mai 2017, eleni. Rydym eisoes wedi cael adborth cadarnhaol gan glinigwyr lleol, staff gweithredol ac, yn bwysicach, y cyhoedd sydd wedi defnyddio'r gwasanaeth.

Mae'r gwasanaeth 111 yng Nghymru yn wahanol i fodelau eraill y DU. Mae gennym gyfran lawer mwy o staff clinigol yn ein gwasanaeth nag mewn ardaloedd sylweddol o Loegr, er enghraifft. Mae’r gwasanaeth braenaru 111 yn ABM a Sir Gaerfyrddin yn dangos y gall y gwasanaeth gefnogi prosesau asesu, cyfeirio a rheoli cleifion yn fwy effeithiol, gan ddefnyddio amrywiaeth o weithwyr gofal iechyd proffesiynol mewn canolfan cymorth clinigol. Mae’r ganolfan honno yn defnyddio sgiliau meddygon teulu, nyrsys a fferyllwyr profiadol, sy’n gweithio mewn canolfan gyswllt glinigol, ac mae'r ganolfan yn weithredol yn ystod y cyfnodau prysuraf y tu allan i oriau. Mae gan y meddyg teulu yn y ganolfan swydd glinigol uniongyrchol wrth ymdrin â galwadau cymhleth, ac, yn hollbwysig, mae hefyd yn gweithredu fel goruchwyliwr, gan oruchwylio a rheoli ciwiau. Mae hefyd yn gweithredu fel adnodd ar gyfer y system gofal heb ei drefnu ehangach, er enghraifft, mae gan barafeddygon a chartrefi nyrsio linell uniongyrchol i 111 a gwelwyd manteision pendant i hyn.

Rhwng 4 Hydref y llynedd, pan lansiwyd y gwasanaeth gennym, a 30 Ebrill eleni, mae’r gwasanaeth yn ABM wedi ymdrin â mwy na 73,000 o alwadau. Mae mynediad at y gwasanaeth ers ei lansio wedi bod yn dda ac mae’r adborth gan gleifion, yn arbennig drwy’r cyfryngau cymdeithasol, wedi bod yn gadarnhaol. Rwyf hefyd yn falch o ddweud, yn lleol yn ABM a Sir Gaerfyrddin, bod y gwasanaethau meddygon teulu y tu mewn i oriau a staff yr adran achosion brys yn gadarnhaol am y gwasanaeth, ac yn bwysig nid oes unrhyw faterion o bwys o ran diogelwch cleifion.

Rydym wedi comisiynu gwerthusiad ffurfiol gan yr uned Ymgynghorwyr Economaidd Cyhoeddus a Chorfforaethol ar y cyd â Phrifysgol Sheffield, a disgwylir yr adroddiad hwnnw tua diwedd mis Gorffennaf. Bydd yr adroddiad hwnnw, ynghyd â'r wybodaeth werthfawr a gasglwyd gan y rhai sy'n cyflwyno’r gwasanaeth braenaru 111, yn ein helpu i nodi problemau y mae angen eu datrys cyn i unrhyw benderfyniad terfynol gael ei wneud am gyflymder ac amseriad cyflwyno hyn i Gymru gyfan. Pan lansiwyd y cynllun braenaru yng Nghymru, roeddem yn awyddus i ddatblygu ymhellach yr arferion da a’r mentrau sydd eisoes ar waith, a dysgu gwersi gan wasanaethau tebyg yn Lloegr ac yn yr Alban. Rydym yn awyddus i sicrhau bod gennym wasanaeth sy'n glinigol ddiogel a chadarn yng Nghymru. Bydd mabwysiadu'r dull braenaru yn ofalus yn sicrhau y gellir ymgorffori’r gwersi o'r gwerthusiad, ac y gellir rhoi ystyriaeth i gyngor gan glinigwyr a chleifion. Gall y rhain wedyn gael eu cynnwys wrth gynllunio ein model parhaol.

Rwy'n cydnabod bod rhagor eto i'w wneud os ydym am weithredu gwasanaeth cenedlaethol i gefnogi pobl Cymru gan ddefnyddio egwyddorion gofal iechyd doeth. Rwyf felly wedi gofyn i fwrdd y rhaglen 111 ddarparu cynllun cadarn i mi erbyn hydref eleni i symud y gwasanaeth yn ei flaen. Rwy'n disgwyl i’r cynllun hwnnw amlinellu dewisiadau ar gyfer sut y gallai'r gwasanaeth 111 weithredu ar ôl braenaru fel gwasanaeth cenedlaethol i gefnogi cleifion a'r GIG i drin cleifion ag anghenion gofal brys yn fwy effeithiol.

Rwy’n awyddus i’r cynllun hwn amlinellu swyddogaeth strategol y gwasanaeth 111 a'i swyddogaeth wrth wraidd ein system gofal heb ei drefnu yma yng Nghymru yn y dyfodol. Byddaf felly yn ystyried nifer o faterion, gan gynnwys: swyddogaeth bosibl y gwasanaeth 111 fel un pwynt mynediad ar gyfer gwasanaethau iechyd nad ydynt yn rhai brys, a'r potensial i integreiddio ymholiadau gofal iechyd eraill i 111 yn y tymor hwy; cytuno ar sut y gallai ehangu'r amrywiaeth o arbenigwyr a gyflogir yn y ganolfan cymorth glinigol gefnogi cleifion â chyflyrau cymhleth a phenodol yn well, er enghraifft, diabetes pediatrig ac iechyd meddwl; mesur yr adnoddau sydd eu hangen i ddarparu'r gwasanaeth dros dro ac yn y tymor hir; y cyfleoedd a'r arbedion maint a buddion eraill y gellir eu cyflawni drwy gydleoli canolfannau cymorth clinigol 111 â chanolfannau cyswllt clinigol Ymddiriedolaeth GIG Gwasanaethau Ambiwlans Cymru; y potensial i ehangu oriau agor y ganolfan er mwyn darparu mwy o gadernid a chefnogaeth i feysydd eraill y GIG; a datblygu cyfeiriadur o wasanaethau y cytunwyd arnynt ac a reolir yn genedlaethol, ynghyd â phlatfform digidol TG sy’n caniatáu ar gyfer galwadau Skype i weddnewid y ffordd y mae cleifion a gweithwyr proffesiynol yn rhyngweithio.

I gloi, fodd bynnag, rwy’n falch iawn o’r cynnydd sydd wedi ei wneud hyd yn hyn, ac yr wyf wedi ei weld drosof fy hunan ar ymweliad yn gynharach eleni, ac rwyf eisiau cydnabod gwaith caled y tîm 111 yn ganolog, ond yn arbennig y clinigwyr a’r staff gweithredol sy'n gwneud y gwaith hwn ac yn ei wneud yn gynllun treialu llwyddiannus hyd yn hyn. Mae'r gwasanaeth braenaru 111 wedi bod yn llwyddiant hyd yn hyn. Mae gwersi eisoes yn cael eu dysgu a'u hystyried wrth i gynlluniau gael eu datblygu ar gyfer eu cyflwyno yn y dyfodol. Fodd bynnag, mae angen gwneud nifer o benderfyniadau mawr o hyd, ond yr wyf wedi ei gwneud yn glir bod hyn yn ymwneud â gwneud pethau'n iawn, nid o reidrwydd eu gwneud yn gyflym. Credaf y bydd 111 yn rhoi cyfleoedd sylweddol i alluogi cleifion i gael y gwasanaeth mwyaf priodol ar gyfer eu hanghenion gofal, ar yr adeg iawn ac yn y lle iawn.