Part of the debate – Senedd Cymru am 4:09 pm ar 11 Gorffennaf 2017.
Diolch i chi am y cwestiwn; mae'n un yr wyf wedi ei drafod yn flaenorol gyda'r Aelod dros Lanelli, ac nid, i fod yn deg, o ran ei etholaeth ei hunan yn unig—nid ynglŷn ag Ysbyty’r Tywysog Philip yn unig, lle, fel y gwnaethoch gydnabod, yr oedd enghraifft dda o’r hyn i beidio â’i wneud, yn ogystal â'r ffordd y cafodd hynny wedyn ei gyflawni'n llwyddiannus, ac mae'r un peth yn wir yng Nghydweli hefyd, mewn rhai ffyrdd. Mae yna neges bwysig iawn yma, yn fy marn i, am fod yn gallu siarad â'r cyhoedd yn ddigon cynnar, ond mewn ffordd sy’n golygu bod ganddyn nhw ffydd yn nharddiad y neges. Mae gennyf i gyfrifoldebau cenedlaethol nad wyf yn bendant yn ceisio cerdded i ffwrdd oddi wrth gontract i’w hosgoi. Rwy'n hapus iawn i ysgwyddo’r cyfrifoldebau hynny; dyna yw braint y swydd. Ond yn yr un modd, os nad yw clinigwyr yn rhan o hynny, mae'n ei gwneud yn anodd iawn i bobl ymddiried yn y wybodaeth a'r hanfodion ar gyfer newid, ac mae gwir angen sgwrs sydd nid yn unig rhwng y gwasanaeth iechyd ar ffurf pobl sydd yn brif weithredwyr ac aelodau gweithredol o’r bwrdd. Mae ganddyn nhw gyfrifoldeb i wneud hynny, oes, ond mewn gwirionedd, clinigwyr lleol y mae pobl yn gyfarwydd â’u gweld ac yn ymddiried ynddynt. Oherwydd fel arall, nid wyf yn credu bod pobl yn ymddiried yn y rheswm a'r rhesymeg.
Mae'n hawdd deall pam mae aelodau o'r cyhoedd yn reddfol amheus a bron bob amser yn meddwl mai’r rheswm cyntaf yw, 'Mae hyn yn ymwneud ag arian, ac nid ydych yn fodlon gwario arian ar y gwasanaeth,' yn hytrach na’i fod yn ymwneud â llawer iawn mwy nag arian, ac mae yna bethau hyd yn oed pe byddem ni mewn cyfnod o ddigonedd o ran gwariant gwasanaethau cyhoeddus, byddai angen newid rhai o'r ffyrdd yr ydym yn darparu gofal, ac mae hynny'n rhan o'r her y byddwn yn ei hwynebu. Os na allwn ymgysylltu â’n cymunedau clinigol a gweithwyr gofal iechyd proffesiynol a gweithwyr proffesiynol gofal cymdeithasol i fod yn rhan o'r sgwrs honno, rydym yn annhebygol o weld newid ar y cyflymder a’r raddfa y dywedir wrthym, unwaith eto, sy’n gwbl hanfodol i ddyfodol ein system iechyd a gofal.
Dyna pam mae hi’n bwysig, fel y dywedais wrth ymateb i Angela Burns, yn y cam nesaf, mai’r grŵp mwyaf a phwysicaf o randdeiliaid fydd y cyhoedd—ymgysylltu dinasyddion eu hunain cymaint â phosib yn y sgwrs. Rwy'n credu bod y ffordd y mae hyn wedi ei drafod heddiw wedi bod yn ddefnyddiol yn hynny o beth, ond gadewch i ni beidio ag esgus mai hon fydd yr eitem gyntaf ar yr agenda newyddion am y chwe mis nesaf. Fe fydd her o ran sut yr ydym yn gwneud yn siwr bod ymgysylltu yn real ac yn ystyrlon, hyd yn oed os ydym yn onest yn derbyn nad yw pob person yng Nghymru sydd â budd heddiw yn ymgysylltu yn yr un ffordd pan ddaw, dyweder, mis Tachwedd, pan fydd yr adroddiad yn cael ei lunio a’i baratoi i ddod yn ôl atom ni, ond nid yw honno'n ddadl a all ddod i ben bryd hynny. Nid yw’n syml yn fater o gael yr adroddiad a dweud, 'Iawn, dyna ni. Nid oes gennym ddiddordeb mewn unrhyw un arall.’ Mae rhaid i’r ymgysylltu fod yn broses barhaus, ac mae hyn yn mynd yn ôl i’ch pwynt chi am y ffordd y mae pobl yn cymryd rhan mewn newid ar lefel leol, ac yn aml mae pobl yn synnu clywed bod newid yn ofynnol neu'n angenrheidiol neu wedi ei gynnig, a'r ymateb cyntaf yw brwydro yn erbyn y newid hwnnw, ac eto, rwy’n deall hynny’n llwyr. Mae'n ymateb a geir ym mhob un cymuned ym mhob rhan o’r wlad.
Os nad ydym yn llwyddo i gael clinigwyr i ymgysylltu mewn ffordd fwy agored i drafod a dadlau’r materion hyn gyda'r cyhoedd, nid ydym yn mynd i weld y newid hwnnw o gwbl, ac o ran eich pwynt am y model gofal sylfaenol, mae newid eisoes yn digwydd. Mae rhai ohonoch chi’n gweld hyn fel tipyn o fygythiad i'r model contractwyr annibynnol. Wel, mewn gwirionedd, mae’r newid mwyaf i'r model hwnnw yn dod oherwydd newydd ddyfodiaid i'r proffesiwn, llawer ohonynt nad ydyn nhw eisiau dilyn y ffordd honno o weithio, naill ai oherwydd nad ydyn nhw’n dymuno prynu i mewn i adeilad a rhwymedigaethau posibl hynny ar gyfer y dyfodol, neu oherwydd eu bod yn syml eisiau bod yn fwy hyblyg ynghylch eu gyrfa. Nid yw pob person sy'n dod allan o hyfforddiant i fod yn feddyg, neu unrhyw fath arall o broffesiwn gofal iechyd, yn awyddus i ddweud, 'Rwy'n ymrwymedig i fod mewn un gymuned am weddill fy mywyd gwaith fwy neu lai.’ Mae angen i ni gydnabod y newid hwnnw a dod o hyd i ffordd i ganiatáu i’r modelau gwahanol hynny o ofal weithio. Ac i fod yn deg, rwy’n credu mewn gwirionedd fod Coleg Brenhinol yr Ymarferwyr Cyffredinol a'r BMA yn bod yn ymarferol iawn ynghylch y drafodaeth honno, gan gefnogi eu haelodau sydd eisiau cynnal y model contractwyr annibynnol, ac ar yr un pryd, galluogi’r aelodau eraill hynny o’u cyrff aelodaeth i ddod o hyd mewn gwirionedd i ffyrdd gwahanol o weithio gyda byrddau iechyd yn y tîm amlddisgyblaethol ehangach hwnnw. Felly, rwyf wir yn credu bod achos am rywfaint o obaith, ond nid yw hynny'n golygu y bydd hynny'n gwneud pethau’n hawdd.