Diolch i chi, Weinidog, am y datganiad heddiw. Y datganiad cyntaf—ac mae’n siŵr y byddwn yn cael cymaint o’r rhain, achos mae hyd a bywyd y strategaeth yn hir iawn. Mae’n rhaid imi ddweud, rwy’n licio’r neges sylfaenol, sef bod y strategaeth yma i’n huno ni yn lle ein rhannu ni, achos rydym i gyd yn gwybod am sut mae’r iaith wedi cael ei defnyddio gan bobl wahanol dros y degawdau diwethaf, ac rydym i gyd yn gobeithio gweld diwedd hynny. Rwy’n gwneud tipyn bach o arbrawf yma heddiw, Weinidog. Rwyf wedi gwneud y nodiadau yn Saesneg, ond rwy’n trio eu troi nhw i’r Gymraeg fel rwy’n siarad.

Fe hoffwn i ddechrau gyda’r gweithlu addysg. Mae hyn yn bwysig achos rydym wedi gweld cwymp yn nifer y bobl sydd yn dysgu trwy’r Gymraeg yn ddiweddar. Rydw i’n nodi’r cynllun sabothol, ac, wrth gwrs, rydw i’n gwerthfawrogi hefyd y cynllun hyfforddi gan y Mudiad Meithrin, sydd wedi cael ei nodi yn y strategaeth ei hunan. Hoffwn i wybod—efallai mae’n rhy gynnar i ofyn y cwestiwn yma—sut mae’r syniad o gael cynllun hyfforddi gan y Mudiad Meithrin yn mynd i weithio mewn lleoliadau di-Gymraeg yn y cyfnod presennol. Wrth gwrs, rydym ni i gyd yn edrych ymlaen at genedlaethau o blant ifanc, dwyieithog—plant ifanc sy’n siarad Cymraeg neu Saesneg heb feddwl am ba iaith maen nhw’n siarad. Ond rydw i’n dal yn becso am y cyfnod presennol a sut mae’r cynllun yn mynd i weithio yn ystod y cyfnod hwnnw. Achos mae’n bwysig i bobl ifanc, ifanc—yn arbennig yn y cyfnod pontio—weld neu glywed yr iaith fel rhan naturiol o’u bywydau nhw, hyd yn oed os nad yw’n brif iaith yn y lleoliad penodol hwnnw. Felly, os rydych chi’n gallu dweud rhywbeth ynglŷn â’r ymrwymiad yn ystod y tymor byr ynglŷn â hynny, buaswn yn ddiolchgar iawn.

Hefyd, ynglŷn â’r cynllun sabothol: mae hynny wedi gweithio, rydw i’n gobeithio, i’r rhai sydd wedi cael y siawns i gymryd mantais o hynny, ond rydw i dal yn becso am y rhai sydd ddim yn gallu cael eu rhyddhau o’u hysgolion—neu’r gweithlu, os mae’n berthnasol i hynny—eto, yn y cyfnod presennol. Sut mae pobl sydd yn ein hysgolion sydd eisiau cymryd mantais o unrhyw gyfle i wella, i loywi eu Cymraeg—sut maen nhw’n gallu elwa o hynny? Achos nid ydw i’n gweld bod hwn yn mynd i fod yn hawdd. Rydym ni’n gwybod, i gyd, y problemau gydag athrawon cyflenwi. Mae’r cwestiwn, wrth gwrs, yn ehangu iddyn nhw hefyd.

Rydw i’n cytuno 100 y cant nad ydym, ar ôl 16 mlwydd oed, eisiau colli’r sgiliau y mae’r bobl sydd yn dod i mewn i’r system fel plant ifanc nawr yn mynd i’w cael, gobeithio. Nid ydym ni eisiau gweld yr iaith yn mynd yn ôl i rywbeth cymdeithasol neu sy’n cael ei golli yn gyfan gwbl ar ôl 16 mlwydd oed. Felly, a ydy’n bosib i ddweud eto, yn fanwl, beth sy’n mynd i ddigwydd yn y system addysg bellach, neu ein prentisiaethau, i atgyfnerthu’r gwerth a’r pwrpas o fod yn ddwyieithog? Achos rydych chi wedi dweud ar ddechrau a diwedd eich araith am bwrpas bod yn un genedl ar hynny, ond mae yna nifer o ffyrdd mewn i hynny, a gyda’r cyfnod presennol, mae gyda ni dal y broblem o bobl sydd wedi cael, efallai, profiad gwarthus o’r iaith os ydyn nhw wedi dod lan drwy’r system Saesneg. Felly, a ydy’n bosibl i ddweud beth sydd wedi cael ei gyflenwi erbyn hyn, o edrych ar yr iaith Gymraeg fel sgil cyfathrebu hanfodol, fel rhan annatod o’r cyrsiau galwedigaethol, yn arbennig yn y sectorau fel gofal plant, gofal cymdeithasol, a lletygarwch? Nid cwestiynau newydd—rydw i’n gwybod hynny—ond hoffwn i wybod: a oes yna rhyw fath o gynnydd erbyn hyn? Hoffwn i wybod am hynny. A fyddwn ni’n clywed rhywbeth am hynny pan rydym ni’n symud ymlaen gyda’r strategaeth?

Fel y dywedais i, hoffwn i wybod am y byd gwaith. Pan rydych chi’n sôn am greu amodau ffafriol i ddewis defnyddio’r Gymraeg, dim jest i gael y sgiliau, ond i’w defnyddio nhw, wrth gwrs, mae yna gwestiwn dros safonau. Mae gyda nhw le yn y gweithlu, ond, i fi, mae yna ffordd o greu cyflenwad yn lle creu galwad, a bydd y strategaeth hon ond yn llwyddiannus os mae’n creu galwad, yn fy marn i.

Rydw i jest wedi dweud cwpwl o eiriau ar brofiad gwael pobl sydd wedi dod drwy’r system Saesneg, ac, wrth gwrs, rydym ni’n wynebu rhywbeth sydd yn digwydd yma: mae cenedlaethau newydd o bobl sydd yn ddwyieithog. Os mae hynny’n gweithio’n dda, maen nhw’n cyrraedd y gweithle, ond mae’r bobl sydd yn y swyddi uwch wedi dod trwy system wahanol ac maen nhw wedi dod trwy hynny gyda’u hagweddau sydd, efallai, ddim yn bositif ac sydd ddim yn awyddus, os cawn ni ddweud hynny, ynglŷn â’r Gymraeg. Hoffwn i glywed sut mae’r strategaeth yn mynd i osgoi sefyllfa lle rydym yn cael pobl sy’n dechrau yn y system gwaith yn ddwyieithog, ond maen nhw’n dod o hyd i bobl hŷn na nhw gydag agwedd hollol wahanol, ac efallai sydd ddim yn gwerthfawrogi’r sgiliau sydd gyda nhw maent wedi eu cael ers y crud, os yw’r strategaeth yn gweithio’n dda. Hoffwn i jest wybod a oes yna ffyrdd i osgoi unrhyw fath o wrthdaro diwylliant. Felly, a allech chi ddweud sut ydych chi’n mynd i fonitro a mesur llwyddiant y canolfannau Cymraeg i oedolion sydd gyda ni ar hyn o bryd? Rwy’n gwybod mai ‘early days’ yw hyn, ond sut ydym ni’n gallu dysgu rhywbeth o’r profiad hynny i fod yn siŵr ein bod ni’n trio dod i mewn i’r gweithle heb feichiau neu wrthdyniadau, os hoffech chi, i weithwyr neu gyflogwr, achos mae yna’n dal i fod ‘disconnect’ rhwng y rhai sy’n dechrau yn y system nawr a’r rhai sydd wedi bod drwyddo, ac efallai wedi cymryd yr hen agweddau gyda nhw. Diolch yn fawr.