Part of the debate – Senedd Cymru am 4:46 pm ar 11 Gorffennaf 2017.
Liciwn i ddiolch i Suzy Davies am ei chroeso cyffredinol ar gyfer y geiriau a’r datganiad a’r strategaeth. A gaf i ddweud hyn wrth ymateb i chi, Suzy? Rydym ni yn dechrau ar daith fan hyn—taith o ddwy genhedlaeth i gyrraedd 2050, taith lle mae'n rhaid inni wneud buddsoddiadau yn gynnar, a dyna beth rwyf wedi trio ei wneud heddiw, trwy ddangos rhyw fath o ddarlun o beth rwy’n gobeithio ei wneud yn ystod y Cynulliad presennol a’r Llywodraeth yma, achos rwyf yn meddwl ei bod yn bwysig gosod targedau ddim ar gyfer 2050, a phwy bynnag sy’n Weinidog bryd hynny, ond hefyd targedau ar gyfer y Llywodraeth yma tra fy mod i yn Weinidog. Ac mae’n rhaid creu rhwydwaith a strwythur lle mae’n bosibl sicrhau atebolrwydd ar gyfer y Llywodraeth yma, y Llywodraeth bresennol, hefyd. So, rydym yn gobeithio gwneud hynny heddiw a dros yr wythnosau a’r misoedd nesaf.
Mi fydd y Mudiad Meithrin yn un o’r partneriaid pwysicaf sydd gyda ni fel rydym yn symud ymlaen i sicrhau bod gyda ni’r strwythur o grwpiau meithrin ar draws Cymru. Mi fyddwn ni’n parhau i gydweithio â nhw.
Rydych chi wedi gofyn lot fawr o gwestiynau amboutu datblygu’r gweithlu. Mae Kirsty Williams wedi comisiynu gwaith gan Delyth Evans, ac mi fydd adroddiad gweithgor Delyth Evans yn cael ei gyhoeddi yn ystod yr wythnosau nesaf. Ac mi fydd yr adroddiad hwnnw yn dechrau creu darlun o sut rydym ni yn gallu datblygu addysg bellach trwy gyfrwng y Gymraeg, sicrhau bod gennym ni gyrsiau ar ôl 16 trwy gyfrwng y Gymraeg ar gyfer pobl sydd eisiau gweithio gyda, er enghraifft, y Mudiad Meithrin, ond hefyd ddatblygu sgiliau a gwasanaethau newydd trwy gyfrwng y Gymraeg. Mi fydd gan Kirsty Williams ddatganiad i’w wneud ar hynny yn ystod yr wythnosau nesaf.
Ond rydym yn gweld bod y Gymraeg—. Mae’n bwysig gweld y Gymraeg fel sgìl cyfathrebu, yn y ffordd rydych chi wedi ddisgrifio, ond hefyd mae’n rhaid bod y Gymraeg yn fwy na hynny—yn fwy na dim ond sgìl cyfathrebu rydych yn ei ddefnyddio pan fo angen yn y gwaith. Mae’r Gymraeg yn fwy na hynny. Mae’r Gymraeg yn rhan hanfodol o’n diwylliant a hanes ein cenedl ni, ac mae’n rhaid inni hefyd gydnabod gwerth y Gymraeg oherwydd beth yw hi, a ddim jest oherwydd ei bod yn sgìl yn y gweithle. Rwyf eisiau pwysleisio pwysigrwydd hynny.
Fel rhan o’r daith, mi fyddaf yn cyhoeddi Papur Gwyn yn yr Eisteddfod, ac mi fyddwn ni yn dechrau proses o drafod pa fath o strwythur deddfwriaethol sydd ei angen arnom ni dros y blynyddoedd nesaf. Roeddwn i’n glir yn fy meddwl i—ac rwy’n gobeithio y bydd Aelodau yn cytuno—bod angen gosod y weledigaeth yn gyntaf, gosod y strategaeth yn gyntaf, ac wedyn trafod sut rydym yn gweithredu y strategaeth a sut rydym ni’n cyrraedd y weledigaeth. Ac felly, roeddwn i’n glir fy mod eisiau gosod y strategaeth yma, ac wedyn cael trafodaeth amboutu’r ddeddfwriaeth a’r Bil newydd ar gyfer yr iaith Gymraeg. Mi fyddwn ni’n dechrau’r broses o drafod y Bil newydd yn yr Eisteddfod. Mi fydd hynny yn parhau i mewn i’r hydref, ac wedyn pan fyddwn ni wedi cael sgwrs genedlaethol amboutu hynny, rwy’n gobeithio y gallwn ni ddod â chynigion deddfu nôl i’r Cynulliad yma er mwyn i Aelodau gael trafod y cynigion fydd gyda ni, ac rydw i’n gobeithio gwneud hynny yn gynnar iawn yn y flwyddyn newydd.
Pan rydw i yn sôn am amodau ffafriol ar gyfer y Gymraeg, rydw i’n sôn amboutu pa fath o hawliau rydym ni eu hangen fel Cymry Cymraeg, sut rŷm ni’n gweithredu ein hawliau fel Cymry Cymraeg, a sut mae’r gwasanaethau cyhoeddus ac eraill yn gweithio y tu mewn i system statudol a fydd yn sicrhau ein hawliau fel Cymry Cymraeg. Mae’n rhaid inni gael trafodaeth felly, ac rydw i’n edrych ymlaen at hynny. Ond yn fwy na hynny—ac fe wnaf i fennu gyda’r ymateb yma—rydw i eisiau symud y pwyslais o reoleiddio i hybu a hyrwyddo, ac rydw i eisiau symud y pwyslais i drafodaeth ac i sgwrs genedlaethol amboutu’r Gymraeg sydd yn bositif, amboutu sut ydym ni’n ehangu defnydd o’r Gymraeg, a sut ydym ni’n ehangu cyrhaeddiad y Gymraeg, os ydych chi’n licio—symud i ffwrdd o’r hen drafodaethau diflas amboutu wrthdaro, fel rydych chi wedi awgrymu, a sôn am sut ydym ni’n gallu ehangu’r Gymraeg a gwneud hynny fel cenedl, a gwneud hynny yn cynnwys pob un ohonom ni. Yn aml iawn, rydym ni’n trafod strategaeth y Gymraeg dim ond yn y Gymraeg, ond mae hon yn strategaeth i Gymru, Cymry Cymraeg ac i Gymry di Gymraeg, gyda’n gilydd.