Rwy’n cytuno’n llwyr â chi, a dyna’r union bwynt yr oeddwn yn dod ato, Mike. Diolch yn fawr iawn.

Nid oedd y trothwyon pleidleisio, fel y gwyddom, yn sicr yn berthnasol yn refferendwm yr UE, sef heb os yr un mater pwysicaf yr ydym wedi pleidleisio arno yn y wlad hon yn ystod ein hoes. A pha bynnag mor agos oedd canlyniad y refferendwm hwnnw, a beth bynnag oedd y nifer a bleidleisiodd, gwnaethom i gyd gytuno bod rhaid inni ochri â’r mwyafrif o'r rhai a bleidleisiodd. Wnaethon ni ddim dweud y dylai'r canlyniad gael ei wneud yn annilys drwy osod rhyw drothwy mympwyol a di-sail, ond dyna y mae Deddf undeb llafur Torïaid y DU yn ei wneud i weithwyr sy’n cynnal pleidlais ar gyfer gweithredu diwydiannol. A dyna beth sy'n cael ei gynnig yn y gwelliant hwn.

Fel y dywedais pan fuom yn trafod y mater hwn o'r blaen, gallem fynd â’r safonau dwbl hynny gam ymhellach ac arsylwi na fyddai un Aelod Ceidwadol wedi cael ei ethol i'r Siambr hon pe byddai’r un trothwy yn Neddf y DU a gynigir yn y gwelliant hwn wedi bod yn berthnasol i’w hetholiad. A byddai, byddai'r un peth wedi bod yn wir am yr holl Aelodau eraill, yn ogystal â’r cynghorwyr a etholwyd yn ôl ym mis Mai. Cyn etholiad cyffredinol mis Mehefin, dim ond 25 o Aelodau Seneddol Torïaidd a fyddai wedi cyrraedd San Steffan yn unol â’r trothwy hwnnw. Nawr, rwy’n cyfaddef nad wyf wedi archwilio’r dadansoddiad hwnnw o'r etholiad cyffredinol ar 8 Mehefin, ond rwy'n barod i fentro na fydd wedi gwella llawer ers hynny. Mae'r rhagrith yn y gwelliant hwn, felly, yn eithaf syfrdanol.

Dywedais yn gynharach y byddai'r rhan fwyaf o drefnwyr yr undebau llafur yn ei ystyried yn fethiant pe byddai'n rhaid iddynt droi at bleidlais ar weithredu diwydiannol, ond gadewch inni fynd ymlaen i archwilio'r hyn sy'n digwydd gyda phleidleisiau o'r fath os aiff undeb llafur i lawr y llwybr hwnnw. Mae gan bob undeb weithdrefnau cadarn ar gyfer cymeradwyo unrhyw gamau sy'n codi o bleidlais ar weithredu diwydiannol. Mae’n rhaid iddynt gynhyrchu toreth o wybodaeth i'r cyflogwr am bob aelod a gaiff bleidlais, ac unwaith y maent yn cael y canlyniad, mae angen dadansoddiad manwl o nifer yr aelodau a bleidleisiodd, ynghyd â’r mwyafrif o blaid neu yn erbyn. Mae pob aelod yn cael y cyfle i gymryd rhan yn y bleidlais. Mae ganddynt hawl ddemocrataidd i ddewis bod yn rhan o'r pleidleisio neu beidio, yn ôl eu dymuniad. Un ffactor sydd bob amser yn effeithio ar y nifer sy’n pleidleisio yw mai un o'r anawsterau yw’r cyfyngiadau hen ffasiwn ar y dulliau a bennwyd gan Lywodraethau Torïaidd blaenorol o ran sut y gall undebau llafur ganfod barn eu haelodau. Ond ni fyddai unrhyw undeb llafur byth yn cychwyn ar raglen o weithredu diwydiannol heb yr hyder y gallant ei chyflawni. Yr hyn sy’n digwydd fel arfer mewn gwirionedd o dan amgylchiadau o'r fath yw bod pleidlais 'ie' ar gyfer gweithredu diwydiannol yn canolbwyntio meddyliau pob ochr mewn unrhyw anghydfod ar ganlyniad y cytunir arno, a dyna, wrth gwrs, ddylai fod nod unrhyw drafodaethau. Yr oll y byddai trothwy mympwyol a allai fod yn anghyraeddadwy’n ei wneud yw lleihau'r cymhelliad i un o'r partïon i negodi cytundeb; byddai unrhyw un sydd â hyd yn oed dealltwriaeth sylfaenol yn gweld y byddai hynny’n wrthgynhyrchiol i gysylltiadau diwydiannol iach ac adeiladol.

Wrth gwrs, rwyf wedi bod yn undebwr llafur ymroddedig drwy gydol fy oes, felly efallai y byddai pobl yn dweud, ‘Wel, byddai Dawn Bowden yn dweud hynny, oni fyddai?’ Wel, iawn, Llywydd, does dim angen i Aelodau gymryd fy ngair i am hynny. Penderfynodd pwyllgor polisi rheoleiddio Llywodraeth y DU nad oedd y cynlluniau hyn yn addas i'r pwrpas. Galwodd y Sefydliad Siartredig Personél a Datblygu gynigion Llywodraeth y DU o dan ei Deddf undebau llafur yn ‘ymateb hen-ffasiwn’. Aeth ymlaen i ddod i'r casgliad y byddai’n well i Lywodraethau a chyflogwyr adeiladu gwell deialog â'u gweithluoedd yn hytrach na bod deddfwriaeth lem yn pennu trothwyon pleidleisio. Meddai Peter Cheese, prif weithredwr y CIPD

‘Mae'n amser dechrau sôn am atal yn hytrach na gwella o ran gweithredu streic a heriau gweithlu'r sector cyhoeddus yn benodol. Yr hyn sydd orau i fuddiannau trethdalwyr yw gweithlu effeithlon, brwdfrydig a chynhyrchiol yn y sector cyhoeddus.’

Mae angen inni weld mwy o ymgynghori a deialog ac ymgysylltu parhaus â'r gweithlu, yn hytrach na chyflwyno mecanweithiau sy'n adlewyrchu heriau cysylltiadau diwydiannol yr 1980au. Mae neidio’n syth at ddeddfwriaeth a gweithgarwch streic, heb ystyried hyn, yn edrych fel cam mawr yn ôl. Wrth gwrs, rydym eisoes yn cydnabod, yma yng Nghymru, ein bod wedi osgoi anghydfodau—er gwaethaf yr hyn a ddywedodd Janet Finch-Saunders—rydym wedi osgoi anghydfodau yn y sector cyhoeddus yma drwy waith partneriaeth gymdeithasol mewn cyrff fel y cyngor adnewyddu'r economi, y cyngor partneriaeth gweithlu, ac Uned Partneriaid Cymdeithasol Cymru. Pam, felly, mae’r Torïaid yn methu ag amgyffred yr hyn a all pawb arall: bod angen fframwaith partneriaeth adeiladol a chyfartal er mwyn cynnal cysylltiadau diwydiannol yn ein gwasanaethau cyhoeddus datganoledig? A ydynt wedi’u dallu gymaint gan ragfarn gwrth-undebau llafur fel nad ydynt yn fodlon gwrando ar yr hyn y mae’r holl weithwyr proffesiynol cysylltiadau diwydiannol yn ei ddweud wrthynt? Wel, Llywydd, rwy’n gwybod lle’r wyf fi’n sefyll ar y mater hwn, a byddaf i’n pleidleisio yn erbyn y gwelliannau hyn.