Diolch i chi, Llywydd. Rwy’n croesawu adroddiad y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus ar gyfrifon Cyfoeth Naturiol Cymru, ac yn benodol mewn perthynas â’r contract gwerthu coed. O ystyried faint o arian cyhoeddus a wariwyd yn y cynllun penodol hwn, nid yw’n syndod fod craffu manwl wedi dilyn, a chyhoeddwyd adroddiad priodol a manwl iawn. Fel y clywsom yn awr, mae’r swm o arian dan sylw yn sylweddol tu hwnt, sef £39 miliwn. Rwy’n credu ei fod yn ein harwain i ofyn cwestiynau, ond rwy’n meddwl eu bod yn canolbwyntio mwy ar bolisi nag unrhyw beth arall, a dyna fydd natur fy sylwadau y prynhawn yma, Llywydd.

Flwyddyn yn unig wedi i Cyfoeth Naturiol Cymru gael ei sefydlu, cafodd y modd y mae Cyfoeth Naturiol Cymru yn rheoli’r ystâd goedwigaeth ei feirniadu gan sawl corff mewn cyflwyniadau i amryw o bwyllgorau’r Cynulliad a’u trafodion yn y Pedwerydd Cynulliad, Llywydd. Er enghraifft, yn y cyflwyniad a wnaeth Partneriaeth Fusnes Coedwig Cymru, cafwyd cwyn fod diffyg tryloywder llwyr ar ran Cyfoeth Naturiol Cymru yn y maes hwn, a bod y sector preifat wedi gorfod dibynnu, a dyfynnaf, ar ‘sïon a’r cyfrifon a gyhoeddwyd’. Nid oedd yn ddull cyfathrebu agored. Rwy’n sôn am y rhain am ei bod yn gwbl glir fod enghreifftiau tebyg wedi’u nodi yn adroddiad y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus. Felly, rwy’n credu ei fod yn fater ar gyfer craffu ar Lywodraeth Cymru a’r rôl y maent wedi’i chwarae yn gosod polisi yn gyffredinol a’r penderfyniadau sefydliadol a wnaed ganddynt.

Yn wreiddiol, pan gafodd bwrdd Cyfoeth Naturiol Cymru ei benodi gan Weinidog yr Amgylchedd, nid oedd yn cynnwys unrhyw gynrychiolwyr o’r sector coedwigaeth, a mynegodd cadeirydd Comisiwn Coedwigaeth Cymru, Jon Owen Jones—cyn-Aelod Seneddol Llafur mawr ei barch—bryderon na fyddai llais y diwydiant coedwigaeth yn cael ei glywed yn ddigonol yn y sefydliad newydd. Unwaith eto, nodwyd problem debyg yn adroddiad y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus, wrth iddynt ddyfynnu—. Ac rwy’n dyfynnu’n uniongyrchol o’u hadroddiad: ychwanegodd yr archwilydd cyffredinol ei

‘bryderon difrifol iawn am y golled sylweddol iawn o arbenigedd coedwigaeth o fewn CNC, mater sy’n peri gofid mawr.’

Felly, rwy’n meddwl bod yn rhaid inni ofyn i Lywodraeth Cymru, Llywydd, a yw’r uno sefydliadol ar y trywydd iawn ac a yw’n mynd i gyflawni’r diben a fwriadwyd.

Yn ôl yn 2011, pan gyhoeddwyd manylion yr uno arfaethedig rhwng Cyngor Cefn Gwlad Cymru, Asiantaeth yr Amgylchedd, a Chomisiwn Coedwigaeth Cymru am y tro cyntaf, dywedodd Gweinidog yr Amgylchedd y byddai’r newid yn sicrhau rheolaeth fwy cynaliadwy ac effeithiol ar ein hadnoddau naturiol. Nawr, rwy’n cyfaddef nad oedd uno tri yn un byth yn mynd i fod yn hawdd—sefyllfa heriol tu hwnt i’r tîm rheoli yn Cyfoeth Naturiol Cymru—ond fel y clywsom, mae’r tîm ei hun wedi cael sioc a bydd yna newid yn ei arweinyddiaeth yn awr. Felly, rwy’n credu bod yn rhaid i Lywodraeth Cymru ysgwyddo rhagor o gyfrifoldeb yn hyn o beth—rwy’n gwybod mai corff hyd braich ydyw, ond ar hyn o bryd mae’n sefydliad hyd braich sydd i’w weld yn aneglur ynglŷn ag i ba gyfeiriad y mae’n mynd.