A gaf i ofyn am ymateb gan y rheolwr busnes ar ddwy eitem o fusnes y Llywodraeth? Yn gyntaf, a gaf i ofyn a yw Llywodraeth Cymru yn bwriadu llunio datganiad ar y sefyllfa yng Nghatalonia ar hyn o bryd? Cyhoeddodd Llywodraeth yr Alban ddatganiad ddau neu dri diwrnod yn ôl. Mae'r sefyllfa yng Nghatalonia yn ymddangos yn llawn peryglon.

Y cefndir yw bod Llywodraeth Catalunya, gyda chymorth Senedd Catalunya, wedi galw refferendwm ar annibyniaeth ar 1 Hydref. Nid yw Llywodraeth Sbaen wedi ymgysylltu â'r broses hon o gwbl, ac mae wedi ceisio tanseilio'r broses ar bob cam. Ac rwy'n credu o ran y rhai ohonom ni sydd yn y lle hwn oherwydd refferenda—a gafodd y cytundeb ar ddyfodol y DU, refferendwm y llynedd, a, dwy flynedd yn ôl, refferendwm ar ddyfodol yr Alban, pob un wedi’i gytuno arno trwy gytundeb Caeredin, a chytundebau eraill, yn rhan o'r ffordd y mae democratiaeth seneddol yn symud ymlaen— mae’r newyddion o Catalunya ar hyn o bryd yn peri pryder mawr. Mae pethau megis symudiad amlwg a ffisegol cerbydau arfog i fyny ac i lawr y ffyrdd yn Barcelona, ​​y brifddinas, a’r cyffiniau, a bygythiadau uniongyrchol i erlyn dros 600 o feiri tref a dinas a alwodd am refferendwm. Nid ydym ni’n sôn am bobl sy'n galw am annibyniaeth yn y fan yma; rydym ni’n sôn am bobl sy'n dweud yn syml y dylen nhw gael yr hawl i ymreolaeth yn unol â siarter y Cenhedloedd Unedig, ac mae rhai ohonyn nhw wedi dweud, 'Gawn ni refferendwm, ond byddaf i’n pleidleisio "na"’, ond maen nhw’n dal yn cael eu bygwth y byddant yn cael eu herlyn gan wladwriaeth Sbaen. A bygythiad penodol, yr wythnos hon, i dynnu cyllid yn ôl oddi wrth Lywodraeth Catalunya— tynnu yn ôl yn uniongyrchol y cyllid hwnnw sy'n caniatáu i ddatganoli weithio yng ngwladwriaeth Sbaen. Nid hon, byddwn i’n awgrymu, yw’r ffordd yr ydym ni’n ymdrîn â heriau hunaniaeth ac annibyniaeth a refferenda yn yr UE, nac yn wir yn hanes y Deyrnas Unedig—mae ein hanes diweddar ar y mater hwn wedi bod yn amlwg iawn ac yn eglur i bawb.

Felly, byddwn i’n gobeithio y byddai Llywodraeth Cymru yn cyhoeddi datganiad ysgrifenedig i gefnogi'r hyn a ddywedwyd gan Lywodraeth yr Alban; mae seneddau a llywodraethau eraill wedi cyhoeddi datganiadau tebyg yn yr UE hefyd. Rwy'n credu y byddai pobl Catalunya yn croesawu’r gefnogaeth honno yn fawr iawn. A hoffwn i atgoffa’r Aelodau o’r rhan bwysig y chwaraeodd Catalunya yn rhyfel cartref Sbaen, a'r cysylltiadau cryf sydd gan lawer ohonom, oherwydd yng Nghatalunya yr oedd llawer o ryfelwyr Cymru yn ymladd ar y pryd.

Rwyf i hefyd yn gobeithio y gallwn ni fel senedd ddod at ein gilydd—. Mae'n fater ar wahân. Rwy’n gwybod mai hi yw rheolwr busnes Llywodraeth Cymru, ond rwy'n gobeithio y gallwn ni fel senedd hefyd lofnodi llythyr yn cefnogi'r egwyddor o wneud y penderfyniadau hyn—nid 'ie' neu 'nage' i annibyniaeth fel y cyfryw, ond i’r egwyddor o ganiatáu i senedd a llywodraeth wneud penderfyniad i roi ystyriaeth i farn ei phobl, trwy refferendwm. Felly, rwy'n gobeithio'n fawr iawn y gall y Llywodraeth fod yn gadarnhaol iawn ynghylch y galw hwnnw.

Os caf i yn awr droi at fater llawer mwy plwyfol, Llywydd, ac atgoffa'r Siambr, bod Ysgrifennydd y Cabinet, Kirsty Williams, ar 11 Gorffennaf, cyn i ni gau am doriad yr haf, wedi gwneud datganiad yn dweud ei bod yn bwriadu codi ffioedd dysgu yng Nghymru, a bod hynny'n arwydd ei bod hi wedi dwyn perswâd ar y Cabinet Llafur, wrth gwrs, i fabwysiadu polisi llwyddiannus iawn y Democratiaid Rhyddfrydol ar ffioedd dysgu. Felly, hoffwn i, yn awr, gael gwybod gan y rheolwr busnes, oherwydd ni allaf ei weld yn digwydd yn ystod y tair wythnos nesaf, pryd y byddwn yn trafod ac yn pleidleisio ar yr offerynnau statudol a ddaw yn sgil cynnyddu’r ffioedd dysgu yng Nghymru. Rwy’n edrych ymlaen yn fawr at ei gweld hi yn ei swydd arall, fel chwip, ei gweld yn gorfodi’r meinciau cefn i bleidleisio dros godi ffioedd dysgu yma yng Nghymru ar ôl, wrth gwrs, iddyn nhw ei wrthwynebu'n llwyddiannus â chymorth y DUP yn Nhŷ'r Cyffredin yr wythnos diwethaf, a arweiniodd at Jeremy Corbyn a'i holl gefnogwyr yn dawnsio ar y stryd yn sgil y fuddugoliaeth wych hon i beidio â chodi ffioedd dysgu yn Lloegr. Felly, gadewch i ni weld a allwn ni ailadrodd y fuddugoliaeth honno yng Nghymru. A fydd hi’n ddigon dewr i ddod ag offeryn statudol i'r Siambr hon er mwyn i ni gael pleidleisio arno? Ac efallai y gall rhai ohonom ni bleidleisio yn unol â pholisi'r Blaid Lafur.