Part of the debate – Senedd Cymru am 3:22 pm ar 19 Medi 2017.
Gadewch i ni geisio dadansoddi llif ymwybod. Wel, gadewch i ni ddechrau gyda'r newid diwydiannol y dywedodd ef a ddigwyddodd, o dan ei oruchwyliaeth ef, mewn gwirionedd, lawer ohono. Byddai gwlad synhwyrol wedi deall y byddai swyddi’n cael eu colli ym maes glo a dur. Roedd y diwydiant dur yn cyflogi llawer o bobl, mwy nag yr oedd eu hangen, mae’n debyg. Ond mewn gwlad synhwyrol, byddai cynlluniau wedi'u sefydlu i ail-gyflogi pobl mewn swyddi da, ond nid dyna a ddigwyddodd. Yr hyn a ddigwyddodd oedd diswyddo miloedd o bobl ar un diwrnod a’u bod yn cael gwybod, ‘Dyna ni, nid oes swydd i chi’. Dyna pam y cynyddodd diweithdra a dyna pam y gostyngodd ein cynnyrch domestig gros, oherwydd yr ergyd ddeuol honno. Nid oedd hynny'n ymwneud â newid diwydiannol ar ei ben ei hun. Roedd hynny'n bolisi bwriadol gan Lywodraeth nad oedd yn poeni pe bai pobl yn cael eu diswyddo a lle y byddan nhw’n mynd ar ôl hynny.
Rwy'n cytuno ag ef am yr angen i greu diwylliant entrepreneuraidd a dyna beth mae'r ddogfen yn ei ddangos. Ond mae'n hynod bwysig—soniodd am Gylchffordd Cymru—nad ydym yn ailadrodd camgymeriadau'r gorffennol. LG, gwyddoch chi, oedd un o'r camgymeriadau mwyaf y gwnaeth Awdurdod Datblygu Cymru mewn gwirionedd—. Roedd ganddyn nhw enw da tan hynny, ond hwn oedd un o'r camgymeriadau mwyaf a ddigwyddodd, o edrych yn ôl. Ac mae'n rhaid i ni fod yn ofalus iawn ynglŷn â'r hyn yr ydym ni’n ei gefnogi a’r hyn nad ydym ni’n ei gefnogi.
Mae'n sôn am yr hyn sy'n digwydd 60 milltir i'r dwyrain gyda James Dyson, wrth gwrs. Ymddengys fod ei ddadl ef am yr UE yn ymwneud â rheoleiddio sugnwyr llwch, hyd y gwelaf i. Mae'n eithaf amlwg mai marchnad sengl ydyw. Ble mae'n gweithgynhyrchu? Nid yw'n gweithgynhyrchu yn y DU, nac ydy? Felly, mae problemau yn y fan honno. Os yw mor wladgarol â hynny, efallai y dylai leoli popeth y mae'n ei wneud yn y DU ei hun.
O ran y baich rheoleiddiol y mae'n sôn amdano, beth yw hwnnw? Os yw'n dweud bod baich rheoleiddiol, byddai'n ddiddorol gwybod lle y mae'n gweld y beichiau hynny, gan nad yw'n rhoi unrhyw esiamplau. Mae'n sôn am faich treth. Mae'n rhoi enghraifft o ardrethi busnes. Rydym ni, wrth gwrs, yn ystyried sut y gallwn ni sefydlu system ryddhad barhaol o ran ardrethi busnesau bach. Rydym ni’n ystyried sut y gellir gwneud hynny gyda'r bwriad o weithredu hynny. Mae’n dweud bod ein hagwedd yn anghywir. Wel, gallaf ond cyfeirio—. Gallwn i fynd trwy restr lawn o bethau, ond fe’i cyfeiriaf at y geiriau a ddefnyddiwyd gan Aston Martin. Daethon nhw i Gymru, nid oherwydd bod mwy o arian yn cael ei gynnig, ond oherwydd balchder a phroffesiynoldeb Llywodraeth Cymru. Dyna pam y daethon nhw i Gymru a gellir ailadrodd hynny ar hyd a lled Cymru o ran y swyddi yr ydym ni wedi eu denu i Gymru.
Mae'n sôn am Brexit. Mae'n cydnabod bod yna heriau. Yn wir, mae heriau yn sgil Brexit. Mae'r farchnad sengl yn sicr yn bodoli, oherwydd ei bod yn defnyddio tariff cyffredin, ac o ganlyniad i hynny, i gael mynediad i’r farchnad honno, mae'n rhaid i bob un ohonom ni dalu'r tariffau neu ddod o hyd i ffordd o gytuno i osgoi talu'r tariffau hynny. A fodd bynnag, os oes gennych chi dariffau, mae gennych chi ffin galed yn Iwerddon. Nid oes unrhyw ffordd o osgoi hynny, oherwydd ni allwch chi gael system o dariffau ac yna dweud ‘Gyda llaw, mae gennym ni ffin tir gyda'r UE lle nad oes unrhyw reolau tollau o gwbl nac unrhyw dariffau yn daladwy’. Felly, nid yw eisiau ffin galed—iawn, rwy’n derbyn hynny—ond ni allwch chi gael tariffau a pheidio â chael ffin galed; mae'r ddau yn cyd-fynd â’i gilydd a'r holl ganlyniadau—canlyniadau trasig, mewn gwirionedd—a allai fod o ganlyniad i hynny.
Os gaf i hefyd ddadansoddi dadl y defnyddiodd ef yn gynharach. Dywedodd nad oedd ots am dariffau oherwydd bod y gyfradd gyfnewid wedi datrys y mater hwnnw. Wel, wrth gwrs, mae'r gostyngiad yn y bunt yn golygu bod nwyddau o'r Undeb Ewropeaidd bellach yn ddrutach yn y DU. Ychwanegwch dariffau ar ben hynny ac maen nhw’n ddrutach fyth a’r defnyddiwr sy’n talu amdanynt. Un o'r pethau na allwn ni byth ei ddeall yn y sgyrsiau a gefais gyda David Davis rai misoedd yn ôl oedd ei fod yn parhau i ddweud y gall tariffau roi pot o arian i ni y gallwn ni ei ddefnyddio i gefnogi busnes. Iawn, ond maen nhw'n cael eu talu gan y defnyddiwr. Y dyn cyffredin sy'n talu'r tariffau, nid y busnesau. Yn y pen draw, mae’r gost yn cael ei throsglwyddo i'r rhai sy'n prynu'r cynnyrch y mae tariff arno. Felly, mae'n anodd gweld sut y gall cyfraddau cyfnewid oresgyn y broblem os gorfodir tariffau. Siawns ein bod yn dymuno gweld byd lle, yn hytrach na gweld y DU yn cymryd marchnad o 400 miliwn o bobl ac eisiau gweld tariffau yn cael eu gorfodi ar eu nwyddau sy'n mynd i mewn i'r farchnad—siawns nad oes neb eisiau gweld hynny yn digwydd. Felly, mae llawer o’r hyn a ddywedodd na allaf ei dderbyn. Dywed fy mod i'n amddiffyn yr anniffynadwy. Mae'n rhaid i mi ddweud wrtho, rwy’n fwy na pharod heddiw i amddiffyn ac eirioli dros yr hyn y gellir ei amddiffyn yn fawr iawn.