Part of the debate – Senedd Cymru am 4:05 pm ar 19 Medi 2017.
Yn gyntaf, buom yn gweithio gyda Llywodraeth yr Alban nawr ers sawl mis, ac mae'r gwaith hwnnw wedi arwain at y gwelliannau a welwyd heddiw. Hefyd, wrth gwrs, rydym wedi siarad â Llywodraethau megis Gibraltar, sydd mewn sefyllfa ychydig yn wahanol yn yr ystyr eu bod yn yr UE ond y tu allan i'r undeb tollau, ond, serch hynny, yn bryderus iawn am Brexit a’r goblygiadau iddyn nhw. Ynys Manaw, Jersey a Guernsey—byddwn ni’n eu gweld yn y Cyngor Prydeinig-Gwyddelig. Unwaith eto, maen nhw mewn sefyllfa lle maen nhw y tu allan i'r UE ond y tu mewn i'r undeb tollau, a byddan nhw’n cael eu tynnu allan o'r undeb tollau heb eu caniatâd os bydd y DU yn dewis gadael yr undeb tollau. Rydym yn dadlau, wrth gwrs, fel y gwna hithau, nad yw hynny'n angenrheidiol mewn gwirionedd
O ran y broses cynnig cydsyniad deddfwriaethol, dywedodd David Davis ei fod yn dymuno cael caniatâd y deddfwrfeydd datganoledig. Ni all y caniatâd hwnnw fod ar y sail na all fod yn ganiatâd heb fod Llywodraeth y DU yn cytuno ag ef. Mae’n rhaid iddo fod yn ganiatâd cwbl wybodus, ac mae’n rhaid iddyn nhw dderbyn, os na fydd y Cynulliad hwn yn rhoi caniatâd, y bydd yn rhaid iddyn nhw dderbyn hynny. Mae'r hyn yr ydym wedi'i gynnig, wrth gwrs, yn ffordd o geisio osgoi hynny—i siarad a chael sefyllfa pan ddilëir y rhwystrau sy'n ein hatal rhag rhoi caniatâd o safbwynt datganoli, ac felly mae'r cynnig cydsyniad deddfwriaethol yn dod yn fwy derbyniol i’r Aelodau nag ydyw yn awr. Hyd yn hyn, ni chynhaliwyd y trafodaethau hynny a bu—wel, maen nhw wedi digwydd, ond ni wnaed unrhyw gynnydd o ganlyniad iddyn nhw.
Os bydd y Cynulliad hwn yn penderfynu gwrthod caniatâd, wel, gallai Llywodraeth y DU ei anwybyddu. Mae hynny'n creu argyfwng cyfansoddiadol difrifol yn fy marn i. Sut y gall fod yn bosibl parchu datganoli ar y naill law, a dweud wrthym, 'Wel, rydym ni eisiau eich caniatâd, ond, os na fyddwch chi'n ei roi, byddwn ni’n eich anwybyddu chi beth bynnag'? Mae yna lawer yn Nhŷ'r Cyffredin ym mhob plaid a fydd â barn ar hynny; rwy'n siŵr y bydd gan Geidwadwyr yr Alban farn ar hynny. Ac rwy'n siŵr y bydd llawer yn Nhŷ’r Arglwyddi a fydd yn pryderu’n fawr am y syniad o newid cyfansoddiadol—na, nid newid cyfansoddiadol, ond y dylai tynnu pwerau oddi ar Gymru a'r Alban fynd rhagddo er gwaethaf gwrthwynebiad seneddau democrataidd Cymru a'r Alban. Felly, mae llawer yma a all arwain at argyfwng. Mae'n argyfwng yr wyf i’n arbennig o awyddus i'w osgoi. Mae'n argyfwng y gellir ei osgoi. Ni chredaf mai strategaeth bresennol Llywodraeth y DU, yn fy marn i, o ymladd cynifer o bobl o gynifer o gyfeiriadau â phosibl, yw'r ffordd synhwyrol o ymdrin â Brexit. Rydym ni wedi cynnig ffordd o edrych ar y materion hyn, dod i gytundeb ar y daith a'r nod terfynol, a chredaf y gellir gwneud hynny, wrth warchod, wrth gwrs, y setliad datganoli. Mae hynny'n egwyddor bwysig yn fy marn i, ac, rwy'n siŵr ym marn yr holl Aelodau. Bydd Brexit yn digwydd; gwyddom hynny. Ond nid oedd yn fwriad byth, does bosib, y byddai Brexit yn ymyrryd â symudiad naturiol y pwerau rhwng Brwsel a Chymru. Dyna'r union beth yr ydym yn ceisio ei osgoi ac, ar yr un pryd, wrth gwrs, yn creu'r sicrwydd yr ydym yn deall y mae ei angen ar fusnesau a dinasyddion.