Roeddwn i wrth fy modd o glywed Ysgrifennydd y Cabinet yn dweud nad yw diffyg gweithredu yn ddewis, ac rwyf yn llwyr gytuno â hynny, oherwydd mae galw cynyddol am ofal sylfaenol yn enwedig, a thystiolaeth glir bod rhywfaint o straen yn y system, gyda nifer sylweddol o feddygon teulu yn rhoi’r gorau iddi, ond hefyd mae cynnydd yn nisgwyliadau'r cyhoedd y dylai gwasanaethau iechyd weithredu yn union fel unrhyw wasanaeth arall y mae pobl yn dymuno ei gael ar unwaith. Ond rwy'n credu bod angen newid y berthynas rhwng y dinesydd a'r gwasanaeth i sicrhau ei bod yn bartneriaeth wirioneddol, sef—. Nid yw'n ymwneud â gwasanaeth ar alw. Nid yw yr un fath â mynd i mewn i siop a dweud, 'Rwyf eisiau hyn’; partneriaeth yw hi.

Yn aml, mae pobl ar feinciau'r Ceidwadwyr—.  Fe’u clywais nhw’n dweud yn y gorffennol bod hyn i gyd oherwydd bod y GIG yng Nghymru wedi ei danariannu, ond mae'r ffeithiau yn gwrthddweud hynny. Mae'r dadansoddiad ystadegol ar gyfer gwariant cyhoeddus ar gyfer 2015-16, a gyhoeddwyd gan Drysorlys y DU, yn dangos bod gwariant ar iechyd a gofal cymdeithasol fesul person yng Nghymru 6 y cant yn fwy nag yn Lloegr, ac mae gwario ar iechyd yn unig yng Nghymru 1 y cant yn fwy nag yn Lloegr felly, mae hynny'n £21 yn fwy y pen. Felly, nid yw'n ymwneud ag arian. Mae'n ymwneud â'r ffordd yr ydym ni’n trefnu'r gwasanaethau, ac yn fy marn i, mae'n bwysig dargyfeirio adnoddau o ofal eilaidd, yr ydym ni’n sôn amdano'n gyson, i ofal sylfaenol, lle mae 90 y cant o holl wasanaethau’r GIG yn cael eu darparu.

Mae'n dda gweld bod llawer o gytuno ynglŷn â’r cyfeiriad y dylem ni fod yn teithio iddo. Yr wythnos diwethaf, cadeiriais gyfarfod ynglŷn â ffurf y ganolfan iechyd newydd yn Llanedeyrn a’r gwasanaethau sydd angen bod yno. Mae'n amlwg bod angen adeilad newydd, gan fod y cladin yn disgyn oddi ar y waliau ac mae ganddi sgôr ynni trychinebus. Ond roedd rhai o'r pwyntiau a wnaeth dinasyddion yn glir iawn ynghylch yr hyn y dylai pobl ei ddisgwyl, yn ogystal â rhai o'r pethau y mae angen inni eu gwneud ar y cyd â dinasyddion.

Credaf mai un o'r rhesymau y mae Meddygon Teulu o dan gymaint o straen yw oherwydd mai gweld eich meddyg teulu, os mynnwch chi, yw’r gwasanaeth drws agored olaf. Mae llawer o wasanaethau cyhoeddus eraill wedi crebachu, a'r meddyg teulu yw'r lle olaf y mae gennych hawl i fynd iddo. Yn aml, mae pobl yn mynd am y rhesymau anghywir i weld meddyg teulu am rywbeth y gallent fod yn gweld pobl eraill, boed hynny'n ateb syml ar gyfer mân broblem iechyd y gellid ymateb iddi yn hawdd dros y ffôn, neu drwy'r fferyllydd, sydd ar gael yn amlwg yn ystod yr oriau pan fo’r siop ar agor. Mae’n rhaid inni weld y meddyg teulu fel, os mynnwch chi, cydlynydd gofal sylfaenol, a sicrhau ei fod yn defnyddio aelodau eraill y tîm amlddisgyblaethol mewn ffordd a fydd yn ei alluogi i wneud yn fawr o’i amser a sicrhau, er enghraifft, y gall pobl sy'n gweithio gael apwyntiad safonol gyda'u meddyg teulu heb, mewn gwirionedd, orfod cymryd amser i ffwrdd o'r gwaith.

Fe'm trawyd gan y—. Mae'r Gymdeithas Iechyd Sosialaidd wedi ysgrifennu papur yn ddiweddar yn awgrymu y dylem dreialu modelau gwahanol o wasanaethau meddygon teulu͏—ar y naill law, contractwyr annibynnol, ac ar y llaw arall, meddygon teulu cyflogedig. Byddai gennyf ddiddordeb mewn clywed yr hyn sydd gan Ysgrifennydd y Cabinet mewn golwg o ran y posibilrwydd o edrych ar wahanol fodelau gofal sylfaenol pan fo pethau'n methu.

Rwy'n credu bod cydgynhyrchu yn hanfodol, oherwydd nid oes diben o gwbl mewn cynnig trawsblaniad yr iau i alcoholig oni bai bod ei ddibyniaeth o dan reolaeth ganddo. Rwy'n credu mai un o'r swyddogaethau pwysicaf i'r llywodraeth yw sicrhau y galluogir dinasyddion i gael bwyd na fydd yn eu gwenwyno, ac a fydd yn cyfrannu at eu hiechyd. Dros y penwythnos, roeddwn yn darllen llyfr o'r enw 'How Not to Die' gan Michael Greger, ac mae'r bennod ar Parkinson's, rhywbeth y mae cyfaill i mi yn dioddef ohono, yn gwneud i chi sylweddoli ei bod hi'n rhy hwyr i'r rhai ohonom sydd eisoes wedi bod yn bwyta'r sylweddau gwenwynig hyn yn ein diet. Ond dyma'n gwaith ni fel deddfwyr i sicrhau na fydd y gwenwynau a fydd yn y pen draw yn gwneud eu ffordd i’r môr yn halogi'r genhedlaeth nesaf. Ein diet yw prif achos marwolaeth ac anabledd cynamserol, mae'n honni, a daw hyn â mi, yn amlwg, at y mater pwysig iawn o sicrhau ein bod yn mynd i'r afael ag anghydraddoldebau iechyd. Mae'n hollol syfrdanol fod llai na 3 y cant o blant yn beicio i'r ysgol, sy'n ymddangos i mi i fod yn hawl sylfaenol i bob plentyn, tra bod dros draean yn cael eu cludo i'r ysgol mewn car, sy'n golygu eu bod yn gwbl ddibynnol ar eraill, heb gael dewis pwy maent yn mynd i'r ysgol gyda nhw, pa bryd y maent yn mynd i'r ysgol, ac maen nhw’n llwyr ddibynnol ar oedolyn i fynd â nhw i bobman.