Mi oedd yr ymchwiliad yma yn un gwerth chweil, rydw i’n meddwl, ac mae fy niolch i i’r Cadeirydd a’m cyd-Aelodau a’r clercod a’r tîm ymchwil ac ati. Mi oeddem ni’n dechrau o bwynt, wrth gwrs, lle’r oeddem ni’n gwybod bod yna broblem, bod recriwtio meddygol yn rhwystr i’r NHS allu cyflawni ei swyddogaeth, ond beth sydd gennym ni rŵan, rydw i’n meddwl, ydy dogfen werthfawr, gynhwysfawr, yn gofyn pam ac yn gofyn beth y gallwn ni ei wneud i drio goresgyn rhai o’r rhwystrau. Mae’n werth nodi hyn hefyd, rydw i’n meddwl, ar adeg pan rydym ni’n gwybod bod yna fwy a mwy o wasgu ar gyllid yn yr NHS: nid ydym ni, yn angenrheidiol, yn gofyn am bethau sy’n mynd i gostio mwy yn yr hirdymor. Mi fyddwn i’n dadlau bod yna fodd i wneud arbedion yn yr hirdymor drwy sortio recriwtio o fewn y gwasanaeth iechyd. Yn sicr, mi fyddai sicrhau ein bod ni’n cyflenwi digon o staff ac yn dibynnu llai ar staff asiantaeth ac yn y blaen yn dod ag arbedion maes o law. Felly, nid gofyn am ragor o fuddsoddiad ydym ni yn yr hirdymor.

Mi edrychaf ar rai o’r argymhellion mwyaf allweddol, o bosib, fel rwyf i’n eu gweld nhw—yn gyntaf i gynyddu nifer y myfyrwyr o Gymru sy’n astudio meddygaeth yng Nghymru. Nid oes dim angen i mi egluro pam bod hyn yn bwysig, rwy’n siŵr, ond mae yna rhy ychydig o fyfyrwyr o Gymru bellach yn gwneud ceisiadau i astudio meddygaeth, ac mae yna ormod o’r rheini sydd wedyn yn methu â sicrhau lle i astudio yng Nghymru. Mae’n rhaid inni gynyddu’r gyfran o fyfyrwyr, o dan y drefn bresennol, sy’n hanu o Gymru achos, yn syml iawn, nhw ydy’r mwyaf tebygol i aros yma i weithio ar ôl cymhwyso. Mae’n rhaid inni gofio, siawns, mai prif ddiben dysgu meddygon yng Nghymru ydy darparu staff ar gyfer yr NHS yng Nghymru. Ond, mae’n rhaid hefyd cynyddu faint o lefydd hyfforddi rydym ni eu hangen. Mi allwn ni gynyddu yn Abertawe ac yng Nghaerdydd, ac rwy’n gobeithio’n arw y gwnawn ni gynyddu yng Nghaerdydd ac Abertawe.

Ond, mae yna gyfle i arloesi yma hefyd, ac mae argymhelliad 5 yn galw’n glir am ganolfan addysg feddygol ym Mangor. Mae yna gymaint o resymau dros yr angen: yn ieithyddol, yn ddaearyddol, yn economaidd, hyd yn oed, o ran cynyddu cyfleoedd i fyfyrwyr o’r gogledd astudio yn eu milltir sgwâr, a hefyd o ran datblygu arbenigedd mewn darparu gofal iechyd gwledig dwyieithog. Mi fyddai’n rhoi seiliau mwy cadarn i’r ddarpariaeth iechyd ar gyfer trigolion yr ardal ac yn ei gwneud yn haws i recriwtio meddygon sydd eisiau bod yn rhan o ddarlithio neu’n rhan o waith ymchwil. Felly, mi allwch chi ddychmygu fy siom i pan wnaeth yr Ysgrifennydd Cabinet ddweud ym mis Gorffennaf nad oedd yna achos dros gael ysgol feddygol ym Mangor, ac mai lleoli myfyrwyr o lefydd eraill yn y gogledd am gyfnodau oedd eisiau.

Yn gyntaf, nid yw’r pwyllgor ddim yn gofyn am ysgol feddygol. Nid wyf i, chwaith, drwy Blaid Cymru—a gaf i ei gwneud yn glir—ddim yn gofyn am ysgol feddygol lawn rŵan. Mae’n bosibl y daw o maes o law. Mae hynny’n rhywbeth a fyddai’n cymryd blynyddoedd. Ond, efo cydweithio rhwng y Llywodraeth, y ddeoniaeth a’i holynydd, prifysgolion Bangor, Caerdydd, Abertawe a rhai dros y ffin hefyd—pam lai—nid oes unrhyw rwystr i gymryd y camau cyntaf tuag at gynnig cwrs llawn i israddedigion wedi’i angori ym Mangor, ac i symud tuag at hynny, os nad cyflawni hynny yfory, yn syth. Fy mhryder i, ac rwy’n siŵr y bydd llawer yn rhannu’r pryder hwnnw, ydy: os yw’r Llywodraeth yn gallu bod yn ddi-hid o’r gwaith trylwyr a wnaed gan y pwyllgor, a’r angen clir a ddaeth yn amlwg inni am hyn, pa hyder sydd gennym ni ym mharodrwydd y Llywodraeth i fod yn arloesol ac yn uchelgeisiol mewn perthynas â gweddill yr argymhellion?

Here we have a well-evidenced call for the establishment of a new medical education centre in Bangor. Of course there’ll be barriers, but those barriers will never be overcome as long as this Government appears unwilling to push the boundaries of the possible. We have, in this report, a very worrying picture—let’s be honest—of where we are at with medical training and recruitment in Wales. But the committee doesn’t then conclude that those problems can’t be overcome. We put forward solutions—imperfect, no doubt—but see them as a challenge. When it comes to equipping our future NHS with enough doctors, when it comes to tackling the number of medical vacancies that we have all over Wales, and how to enthuse pupils, empower our young people to aspire to be doctors working in their communities right across Wales, and helping them to be able to study here if they wish to do so, patients in Wales need to know that the job is in hand. We need to see that from Welsh Government. We need to see it soon.