Hoffwn ddiolch i Gadeirydd y pwyllgor iechyd, a diolch hefyd i bob un o’r aelodau eraill ar y pwyllgor a’r bobl a roddodd dystiolaeth i ni allu symud ymlaen. Mae problemau gyda recriwtio a chadw staff rheng flaen, clinigwyr yn arbennig, wedi cael eu cofnodi’n helaeth yn y blynyddoedd diwethaf, a rhaid inni sicrhau ein bod yn mynd i’r afael â’r mater hwn yn gadarn. Mae prinder staff wedi arwain at fwy o lwyth gwaith, ac mae llawer o staff rheng flaen yn ei chael hi’n amhosibl rheoli peth o’r llwyth gwaith hwn. Mae llwyth gwaith na ellir ei reoli wedi effeithio ar forâl staff, wedi arwain at gynnydd mewn salwch sy’n gysylltiedig â straen ac wedi gorfodi llawer o glinigwyr i adael y maes yn gyfan gwbl.

Y mae hyn i’w weld yn fwyaf amlwg mewn practisau cyffredinol. Mae rhai meddygon teulu wedi gweld eu llwyth achosion yn dyblu yn ystod y blynyddoedd diwethaf, gyda phractisau’n methu recriwtio meddygon teulu. Nid yw meddyg teulu sy’n gweld dros 100 o gleifion yn ystod ymgynghoriad yn gwbl anarferol, felly mae’n rhaid mynd i’r afael â llwyth gwaith na ellir ei reoli o’r fath er mwyn atal pobl rhag gadael y proffesiwn.

Mae Coleg Brenhinol yr Ymarferwyr Cyffredinol yn datgan bod angen inni recriwtio 400 o feddygon teulu ychwanegol dros y pedair blynedd nesaf, a hoffwn drafod sut yr ydym yn mynd i wneud hyn. Yn anad dim, mae’n rhaid i ni gymell clinigwyr i aros yng Nghymru. Mae’n rhaid i ni hefyd sicrhau bod pobl ifanc o bob cefndir yn cael eu hannog i hyfforddi fel clinigwyr. Yn ôl Coleg Brenhinol y Meddygon, mae diffyg gwaith ymchwil amlwg wedi’i wneud i ddeall yr ysgogwyr i recriwtio a chadw meddygon, ac nid yw penderfyniadau ar strategaethau recriwtio meddygol yn y dyfodol yn seiliedig ar dystiolaeth gadarn, felly mae’n hanfodol ein bod yn casglu cymaint o dystiolaeth ag y bo modd i ymdrin ag ymgyrchoedd recriwtio yn y dyfodol.

Ond rhaid i ni beidio â chanolbwyntio’n unig ar staff rheng flaen, gan mai’r GIG yw cyflogwr mwyaf Cymru, gyda thua 72,000 o bobl yn gweithio ynddo. Mae’n rhaid cydweithredu a chyfathrebu rhwng yr holl adrannau er mwyn sicrhau ei fod yn weithredol yn y dyfodol. Mae ychydig o dan 6,000 o glinigwyr ysbyty a 2,000 o feddygon teulu yn gweithio yn y GIG yng Nghymru. Felly, heb y nifer helaeth o nyrsys, staff gwyddonol a therapiwtig a thechnegol, ni ellid trin cleifion. Heb staff gweinyddol a staff cymorth, ni fyddai ein hysbytai a’n meddygon teulu yn gallu gweithredu. Felly, ni allwn recriwtio mwy o glinigwyr heb sicrhau bod digon o staff i wneud y penodiadau, cynnal y profion diagnostig, cludo cleifion a nyrsio cleifion yn ôl i iechyd. Ni all Llywodraeth Cymru fynd ati’n syml i ddargyfeirio arian i recriwtio mwy o staff rheng flaen. Mae angen iddynt sicrhau bod digon o staff ar draws y GIG i gyd i ymdopi â gofynion cynyddol a newid yn y galwadau ar y gwasanaethau.

Bythefnos yn ôl roeddwn yn ymweld ag ysbyty yn fy rhanbarth—yr uned gardiaidd—ac roedd un o’r nyrsys yn gweithio’n hollol ddi-baid. Roedd hi’n dweud, heb gwyno mewn gwirionedd, fod aelod o staff yn absennol ar fyr rybudd, ac roedd nyrs arall yn dod yn ôl i wneud ail shifft, gan fod hyn, fel roeddent yn esbonio wrthyf, yn haws na llenwi ffurflen ar gyfer nyrs asiantaeth, ac ar uned y galon roedd yn rhaid i’r cyflenwad hwn o staff fod ar ei uchaf. Hefyd, yr hyn a ddaeth allan oedd bod ein staff nyrsio weithiau’n cael anhawster mawr i barcio eu car pan fyddant yn gwneud shifft nos neu shifft gynnar gyda’r nos, gan orffen yn hwyr yn y nos, a chan na allant barcio yn ymyl yr ysbyty, mae’n risg iddynt deithio tuag at eu ceir.

Hefyd, fel y soniwyd o’r blaen, mae’n rhaid i ni hyfforddi mwy o ddarpar feddygon teulu Cymraeg eu hiaith, a’u hannog i gymryd rhan a bod mewn mannau, mewn ardaloedd gwledig yng ngogledd Cymru, lle siaredir Cymraeg yn bennaf. Felly, mae’n rhaid i ni wneud mwy i recriwtio myfyrwyr o Gymru, hyd yn oed os yw hynny’n golygu gostwng y cymhwyster mynediad, oherwydd nid yw rhai pobl yn cael eu derbyn, dyweder, i Brifysgol Caerdydd, er enghraifft, ond maent yn mynd i Lundain, ac rydym wedi colli cyfle i recriwtio’r bobl hynny.

Felly, rwy’n edrych ymlaen at weithio gyda phawb sy’n gysylltiedig â’r mater hwn. Diolch.