Part of the debate – Senedd Cymru am 5:01 pm ar 3 Hydref 2017.
Diolch i'r Gweinidog am ei datganiad. Yn amlwg, cafwyd rhai problemau yn ymwneud â rhedeg Chwaraeon Cymru, y cyfeiriodd Russell George atynt yn gynharach, ac nid ydym ni, fel Aelodau, yn meddu ar yr wybodaeth fewnol i ddeall popeth a oedd yn ymwneud â hyn. Ond ymddengys i mi fod rhan o'r broblem gyda'r sefydliad yn y flwyddyn ddiwethaf fwy na thebyg wedi bod yn ymwneud â'i gylch gwaith. Nawr, gwnaethom gyffwrdd â hyn yn gynharach heddiw, ond byddaf yn mynd dros ychydig o'r pwyntiau a wnaed. Yn draddodiadol, roedd Chwaraeon Cymru yn tueddu i arbenigo ar elitaidd chwaraeon a dim ond yn fwy diweddar y rhoddwyd unrhyw fath o gyfrifoldeb arno i oruchwylio chwaraeon gwerin gwlad. Ymddengys i mi, er y gall fod yn syniad da grwpio'r ddau sector gyda'i gilydd, yn ymarferol maen nhw’n wahanol iawn, a gall hyn achosi problemau i sefydliad fel Chwaraeon Cymru.
Nawr, roedd peth tystiolaeth yn yr adolygiad annibynnol fod rhai rhanddeiliaid o'r farn bod Chwaraeon Cymru yn blaenoriaethu chwaraeon elitaidd ar draul lefel llawr gwlad. Fy nghwestiwn cyntaf oedd: o ystyried y sefyllfa honno, a oeddech chi'n dal yn credu ei bod yn ymarferol cael un sefydliad sy'n cynrychioli'r lefelau elitaidd a llawr gwlad? Rwy'n credu eich bod wedi ateb hynny, i fod yn deg, yn eich ymateb eithaf cryf i gwestiynau Russell George. Ond, o ystyried y syniad hwn gan randdeiliaid bod y flaenoriaeth yn tueddu i gael ei roi ar lefel elitaidd, sut allwn ni oresgyn hyn? A sut allwch chi sicrhau y rhoddir yr un ystyriaeth i lefel llawr gwlad â'r lefel elitaidd? Os oes anghydfodau o ran gwariant, o ran adnoddau, sut mae hynny'n cael ei ddatrys? Nawr, soniasoch yn eich ymateb i Russell fod angen inni greu llwybr i bawb at chwaraeon elitaidd. Ac oes, wrth gwrs, rhaid i'r athletwyr elitaidd ddechrau yn rhywle. Rwy'n credu, mewn gwirionedd, efallai mai'r plant fydd yn y pen draw yn cyrraedd y lefel elitaidd fydd y rhai sy'n dod o deuluoedd sydd eisoes â diddordeb brwd mewn datblygu gweithgareddau chwaraeon eu plant. Ond yr hyn y mae'n rhaid inni ei sicrhau yw ein bod yn cynyddu'r nifer sy'n manteisio ar weithgareddau corfforol cyffredin o blith gweddill y boblogaeth neu, fel y dywed rhaglen ‘Symud Cymru Ymlaen' Llywodraeth Cymru, gynyddu lefelau gweithgarwch corfforol dinasyddion Cymru yn y grwpiau hynny sydd â lefelau gweithgaredd corfforol isel iawn ar hyn o bryd.
Yn awr, siaradodd John Griffiths am y gweithgareddau rhedeg mewn parciau, y “park runs”, a chredaf mai dyna'r math o weithgaredd yn union y dylem fod yn ei annog. Felly rwyf hefyd yn cael fy nghalonogi gan eich sylwadau cefnogol, a gobeithio, yn y dyfodol, y bydd mentrau fel y “park run”, os oes angen cymorth ariannol arnyn nhw, gobeithio y gallant ei gael, er, yn achos y “park run”, rwy’n tybio efallai mai'r un peth nad oes arnynt angen llawer ohono yw cymorth ariannol. Ond gyda phethau fel teithio egnïol, yn sicr bydd angen help gydag adnoddau.
Mae hyn yn dod â ni at fater y gwahaniaeth rhwng chwaraeon a gweithgareddau corfforol. Mae siarter brenhinol 1972, a sefydlodd y corff a oedd yn rhagflaenu Chwaraeon Cymru, yn amlwg yn defnyddio'r term 'chwaraeon a gweithgareddau corfforol'. Ond dim ond weithiau y mae dogfennau diweddarach sy'n gysylltiedig â Chwaraeon Cymru wedi defnyddio'r ddau derm. Weithiau, maen nhw'n sôn am chwaraeon yn unig mewn cysylltiad â Chwaraeon Cymru, ond nid ydynt yn cynnwys unrhyw gyfeiriad at weithgareddau corfforol. Nawr, dywed yr adroddiad, ac rwy'n dyfynnu:
Mae'r anghysondeb hwn yn ddryslyd iawn i bartneriaid Chwaraeon Cymru, a honnodd rhai ohonynt fod y sefydliad yn "newidiol" a bod diffyg pwrpas eglur. Mae yr un mor ddryslyd i staff Chwaraeon Cymru.
Felly, fy nghwestiwn nesaf yw: a yw'r Gweinidog o'r farn bod staff Chwaraeon Cymru yn cael arweiniad digon clir gan eu rhiant-gorff ar beth yw eu cylch gwaith? Ac a oes angen i Lywodraeth Cymru egluro rhywfaint ar y sefyllfa? Mae mater arall hefyd, sef y bwlch rhwng chwaraeon ac iechyd. Y perygl yw y gallai'r dull hollgynhwysol adael ymdrechion gorau Chwaraeon Cymru yn disgyn yn y bwlch rhwng chwaraeon ac iechyd.
Yn awr, y bwriad a nodwyd yn 2015 oedd datblygu strategaeth newydd sy'n sicrhau bod mesurau Chwaraeon Cymru yn cyd-fynd â chanllawiau gweithgarwch corfforol y prif swyddog meddygol. Fodd bynnag, gan ddyfynnu eto o'r adroddiad, er gwaethaf cyflwyno Memorandwm Cyd-ddealltwriaeth â Chydffederasiwn y GIG, ychydig iawn o gynnydd a wnaed i sefydlu llwyfan ... rhwng y sectorau chwaraeon ac iechyd.
Yn awr, gwelaf, yn natganiad y Gweinidog heddiw, ei bod yn sôn am Chwaraeon Cymru ac Iechyd Cyhoeddus Cymru a'r syniad o gydweithio tuag at dargedau ar y cyd. Ond, dim ond i egluro'r pwynt hwnnw, a yw'r Gweinidog o'r farn bod angen i Lywodraeth Cymru roi rhagor o wybodaeth inni ynghylch sut yn union y dylai chwaraeon ac iechyd ryngweithio? A pha gorff y mae'r Gweinidog yn credu a ddylai fod yn arwain o ran ymchwilio a goruchwylio gweithgarwch corfforol—Chwaraeon Cymru neu Iechyd Cyhoeddus Cymru? Diolch.