Credaf fod hon yn ddadl bwysig iawn am mai hyn a hyn sy’n bosibl i chi ei wneud gyda deddfwriaeth. Mae’r hyn sy’n digwydd y tu ôl i ddrysau caeedig yn amhosibl i’w blismona. Ac yn yr un modd, os ydych yn dechrau codi tâl ar bobl i wneud y peth iawn, mae’n cael effaith wahaniaethol ar bobl ar incwm isel a gall pobl sydd â llawer o arian ei anwybyddu. Ni all pobl heb gar fynd â dodrefn diangen i’r ganolfan ailgylchu; maent yn dibynnu ar y cyngor neu elusen i’w casglu ar eu rhan. Buasai cyllidebau carbon personol yn annog pobl sydd â cheir i wneud teithiau byr ar droed, yn hytrach na mynd i mewn i’r car bob tro.

Byddai hefyd yn ein hannog i feddwl am ôl troed carbon yr hyn rydym yn ei fwyta, ac mae hwn yn faes nad ydym yn siarad amdano’n aml. Mae rhai sefydliadau megis Sefydliad Bwyd ac Amaeth y Cenhedloedd Unedig—maent hwy wedi cyfrifo bod un rhan o bump o’r holl allyriadau a achoswyd gan bobl yn deillio o ffermio cig, cynnyrch llaeth ac wyau, ac mae sefydliadau eraill yn cyfrifo bod y ffigur hwnnw’n nes at hanner yr holl allyriadau, felly mae hwn yn amlwg yn bwnc y mae angen inni daflu mwy o olau arno. Ond rwy’n credu y gallwn gytuno bod y bwyd rydym yn ei fwyta yn effeithio’n fawr ar ein hôl troed carbon, a byddai angen i unrhyw gyfrif carbon personol ystyried hynny. Mae ychydig yn fwy cymhleth na chyfrif faint o ynni rydym yn ei ddefnyddio i wresogi’r cartref.

Ond mae’n ddiddorol nodi bod—. Mae allyriadau nwyon tŷ gwydr a gynhyrchir drwy gyfuno tyfu, magu, ffermio, prosesu, cludo, storio, coginio a chael gwared ar y bwyd ar ein platiau yn rhywbeth y mae angen i ni edrych arno’n gyfannol. Os ydym yn prynu ffa gwyrdd o Kenya, yn amlwg mae’r ôl troed carbon yn llawer uwch na phe baem yn ei dyfu’n lleol. Mae ôl troed carbon o ddim ond 1 kg o gig oen yn 39.2 kg o garbon deuocsid mewn allyriadau, sy’n cyfateb, mae’n debyg, i yrru 91 milltir mewn car. O’i gymharu â hynny, dim ond 1.1 kg o garbon deuocsid yw ffrwythau, sy’n cyfateb i yrru 2.5 milltir. Mae llaeth ychydig yn fwy, ond 1.9 kg o garbon deuocsid, sy’n cyfateb i yrru 4 milltir mewn car. Felly, gan gig a chaws y mae’r ôl troed carbon uchaf. Mae ôl troed carbon ffrwythau, llysiau, ffa a chnau yn llawer is.

Mae’r Co-op wedi gwneud rhywfaint o waith ymchwil ar eu ffermydd ac maent wedi nodi bod 54 y cant o allyriadau carbon ar eu ffermydd yn dod o allyriadau methan ac ocsid nitraidd o’u da byw. Mae’r methan yn llawer mwy grymus na charbon deuocsid. Felly, maent wedi bod yn monitro eu ffermwyr dros chwe blynedd i ddangos bod methan 28 gwaith yn fwy grymus na charbon, ac mae ocsid nitraidd 260 gwaith yn gryfach. Mae’r rhain i gyd yn ffigurau mawr, ond un o’r pethau y mae’n tynnu sylw ato yw ei bod yn bwysig iawn nad yw pobl yn rhoi gwastraff bwyd i mewn gyda’u gwastraff gweddilliol, gan ei fod yn mynd i safleoedd tirlenwi ac yna, wrth gwrs, mae’n achosi methan.

Rwy’n gwybod ei bod yn heresi i hyd yn oed ystyried hyn, ond pe baem yn symud oddi wrth ddeiet yn seiliedig ar gig, byddem yn cael effaith sylweddol iawn ar ein hôl troed carbon personol. Dangosai pump deiet gwahanol a gymharwyd fod bwyta cyw iâr yn lle cig eidion yn torri chwarter allyriadau carbon bwyd mewn un cam syml. Nid wyf yn argymell na ddylem byth fwyta cig oen bendigedig o Gymru, ond rwy’n dweud bod angen inni feddwl yn ofalus ynglŷn â pha mor aml rydym yn ei fwyta ac a ydym yn ei fwyta fel ein bwyd rheolaidd. Rwy’n meddwl bod y rhain yn faterion pwysig iawn y mae angen i ni eu cadw mewn cof.

Nid eich iechyd yn unig sy’n gwella o newid y bwydydd rydych yn eu bwyta. Mae hefyd yn mynd i wella eich ôl troed carbon personol. Rwy’n meddwl mai dyma rai o’r pethau y mae angen i ni eu hystyried yn ofalus i ddeall sut y byddem yn ei wneud mewn gwirionedd. Mae hyd yn oed gwybod faint o garbon y mae’n ei gymryd i gynhyrchu unrhyw eitem benodol o fwyd yn beth pwysig iawn ac efallai y dylai fod ar y labeli. Diolch yn fawr iawn.