A gaf i ddiolch i'r Gweinidog am ei ddatganiad ac am gael copi ymlaen llaw o'r datganiad y prynhawn yma? Fel yntau, roeddwn yn siomedig iawn o weld y prinder uchelgais yn rhai o gynigion a chynlluniau'r awdurdodau addysg lleol a gafodd eu cyhoeddi. Roeddwn yn falch iawn o groesawu'r adolygiad cyflym a gyhoeddodd ef yn gynharach eleni, sydd bellach wedi'i gwblhau gan ein cyn-gydweithiwr yn y Cynulliad, Aled Roberts. Rydym i gyd yn gwybod na fyddwn ni'n cyrraedd y targed uchelgeisiol o sicrhau 1 miliwn o siaradwyr Cymraeg yma yng Nghymru heb gynyddu nifer y bobl ifanc a phlant sy’n cael addysg cyfrwng Cymraeg. Felly, yn wir, mae angen inni wthio'r uchelgais honno, ac rwy'n edrych ymlaen at weld y cynlluniau addysg strategol newydd, a ddaw gan yr awdurdodau lleol maes o law.

Cyfeiriodd y Gweinidog at y ffaith fod rhywfaint o ohebiaeth wedi bod rhyngddo ef ag awdurdodau lleol am y cynlluniau hynny. Ys gwn i, Gweinidog, a fyddech chi'n cyhoeddi’r ohebiaeth ohono i’w chofnodi, fel y gallwn weld beth yn union a wnaethoch i herio'r awdurdodau lleol hynny? Credaf i, er tryloywder, ac er mwyn i bawb allu cytuno ag ef a chefnogi’r awgrymiadau yr oedd yn eu gwneud, y byddai'n dda cael gweld hynny ar gofnod cyhoeddus.

Rwyf hefyd yn nodi, wrth gwrs, fod y Gweinidog wedi cyfeirio, yn gwbl ddilys, at y cynnig i sefydlu bwrdd i gyflawni’r gwelliannau ac mae wedi awgrymu y bydd y bwrdd hwnnw'n cynnwys cynrychiolwyr o bob sector ym myd addysg. Roeddwn yn arbennig o falch o'i glywed yn cyfeirio at y sector addysg feithrin, y ‘cylch meithrin’. Yn wir, byddwn yn mynd mor bell â dweud fy mod wedi ymweld â’m cylch meithrin lleol yn Abergele, a oedd yn dathlu ei hanner canmlwyddiant ddydd Gwener, a gallaf weld pa mor werthfawr ydyw a chymaint o ased ydyw i'r gymuned leol. Y llwyddiant hwnnw, gyda’r plant o oedran cynnar iawn, sydd yn annog y rhieni hynny i symud eu plant ymlaen i addysg gynradd trwy gyfrwng y Gymraeg ac, yn wir, sydd yn rhoi'r hyder iddyn nhw i alluogi'r plant hynny i fynd ymlaen i addysg uwchradd.

Un maes nad ydych chi wedi siarad llawer amdano yn eich datganiad, mewn gwirionedd, yw swyddogaeth y sector addysg bellach. Tybed a oes modd ichi ddweud wrthym i ba raddau y maen nhw’n ymgysylltu ag awdurdodau lleol, oherwydd, yn amlwg, un o'r gwendidau a nodwyd gan Aled Roberts oedd yr angen i sicrhau bod dilyniant yn cael ei alluogi, os hoffech chi, a bod twf sylweddol mewn addysg bellach trwy gyfrwng y Gymraeg. Gwyddom nad yw hyn yn digwydd fel y dylai ar hyn o bryd, ac mae gennym blant a phobl ifanc sy’n gadael addysg uwchradd ac yn awyddus i fynd ymlaen i addysg bellach trwy gyfrwng y Gymraeg, ac nid oes modd iddyn nhw gael hynny. Ac os yw ar gael, rhyw fath o ffug ddarpariaeth ydyw, oherwydd yn aml iawn mae’n golygu sefyll arholiadau trwy gyfrwng cyfieithwyr yn hytrach na gallu dilyn holl gwmpas eu cyrsiau trwy gyfrwng y Gymraeg.

Rydych chi hefyd wedi cyfeirio yn eich datganiad at swyddogaeth werthfawr gwaith ieuenctid—gwaith ieuenctid yn y Gymraeg—a gwn mai un o'r pethau yr ydym ni wedi bod yn edrych arnyn nhw yn y Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg yw'r ddarpariaeth o waith ieuenctid ledled Cymru. Un o'r pryderon a nodwyd gennym yn ein hadroddiad diweddar oedd yr angen i sicrhau bod y ddarpariaeth o waith ieuenctid ar gael drwy gyfrwng y Gymraeg. O gofio mai cymunedau ffydd ledled Cymru sy’n gyfrifol am y ddarpariaeth unigol fwyaf o waith ieuenctid yn y wlad, a wnewch chi ddweud wrthyf ba weithgaredd sy'n digwydd o ran ymgysylltu â'ch Llywodraeth chi? Pa fath o ymgysylltiad yr ydych chi'n disgwyl i'r awdurdodau addysg lleol ei gael gyda chymunedau ffydd, o ystyried eu bod yn ddarparwyr mor bwysig? Ac os oes modd cefnogi rhai o'r cymunedau ffydd hynny i gyflwyno mwy o Gymraeg yn eu darpariaeth, a fyddai hynny’n rhywbeth y byddai gan Lywodraeth Cymru ddiddordeb ynddo?

Nodaf hefyd eich bod wedi cyfeirio at yr amcanestyniadau poblogaeth a ragwelir yng Nghymru o ran niferoedd plant ysgol, a bod Llywodraeth Cymru yn disgwyl i hyn fod yn weddol sefydlog dros y 10 i 20 mlynedd nesaf. Gwyddom fod cynlluniau datblygu lleol yn cael eu cyflawni ledled y wlad, lawer ohonyn nhw â thwf tai sylweddol. Yn y Gogledd, pe byddech yn cyfuno'r cynlluniau datblygu lleol unigol, credaf fod tua 100,000 o gartrefi newydd yn mynd i gael eu codi yn ystod gweithredu’r cynlluniau hynny. Mae hynny'n enfawr—. Mae'n ddrwg gen i, 100,000 o ran twf poblogaeth yw hynny, ddim ond yn y Gogledd yn unig. Rwy'n amau ​​bod lefelau twf tebyg yn cael eu cynllunio ar gyfer mannau eraill. A wnewch chi ddweud wrthym a ydych yn ystyried y twf hwnnw yn eich ffigurau poblogaeth amcanestynedig? Hefyd, a wnewch chi ein hysbysu o’r hyn y disgwyliwch i awdurdodau lleol ei wneud o ran yr arian adran 106 a allai fod ar gael o ganlyniad i'r twf hwnnw, i’w fuddsoddi yn y seilwaith cyfalaf i gefnogi twf darpariaeth trwy gyfrwng y Gymraeg yn y cymunedau a allai gael eu heffeithio?

Rwy’n bryderus, a dweud y gwir, nad yw'r asesiadau effaith presennol ar yr iaith Gymraeg, y mae'n ofynnol i awdurdodau lleol ymgymryd â nhw o ran datblygiadau dros faint penodol, bob amser yn chwilio am gyfleoedd, drwy eu cytundebau adran 106, i ymestyn darpariaeth cyfrwng Cymraeg yn eu cymunedau. Rwyf i o’r farn fod hynny'n rhywbeth y bu ychydig o ddiffyg gweld yn ei gylch, ac efallai y gallwch ddweud wrthym a yw’n rhywbeth sy'n ymddangos yn thema yn rhai o'r Cynlluniau Strategol Cymraeg mewn Addysg drafft a gafodd eu cyflwyno i chi.

Yn olaf, o ran amserlen unrhyw ddeddfwriaeth a allai ddod i'r amlwg ar ôl sefydlu’r bwrdd, wrth gwrs, rwy’n tybio y byddwch yn gofyn iddo archwilio sut y gellir fframio'r ddeddfwriaeth orau a chyflwyno cynigion ger eich bron chi. Ond mae’n amlwg fod angen inni wneud rhywfaint o gynnydd yn gyflym yn y Cynulliad hwn i bennu’r llwybr ymlaen fel y gallwn gyflawni'r uchelgais sydd yn 'Cymraeg 2050'. Hoffwn i weld amserlen glir iawn ar gyfer y bwrdd hwnnw, fel y gallwn ni eich dal chi i gyfrif fel Gweinidog y Llywodraeth i gyflwyno yn ôl yr amserlen honno. Tybed a oes gennych unrhyw syniad ar hyn o bryd pa bryd y byddwch yn disgwyl i'r bwrdd adrodd yn ôl i chi—gwn nad yw wedi cael ei sefydlu eto, ond i adrodd yn ôl i chi o ran amserlen unrhyw ddeddfwriaeth ar gyfer y fframwaith a allai fod yn angenrheidiol. Diolch.