6. 6. Datganiad: Integreiddio a Gweithio mewn Partneriaeth mewn Iechyd a Gofal Cymdeithasol

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:23 pm ar 10 Hydref 2017.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Rhun ap Iorwerth Rhun ap Iorwerth Plaid Cymru 5:23, 10 Hydref 2017

Mae yna ddwy brif elfen i’r datganiad, am wn i, ac rwy’n diolch i’r Gweinidog am y datganiad hwnnw. Yn gyntaf: cryn ganmoliaeth o rai elfennau o waith y gronfa gofal ganolraddol—bellach yn gronfa integredig. Mi gymeraf i’r cyfle hwn, os caf, i atgoffa’r Siambr yma bod y gronfa honno yn rhan o gytundeb y gyllideb flaenorol efo Plaid Cymru, a’n bod ni’n falch ein bod ni wedi dod a’r syniad hwnnw at y bwrdd, oherwydd y ffordd rydym ni wedi ei weld o yn cael ei ddatblygu. Prif elfen y datganiad, wedyn, ydy’r cyd-destun ehangach yma o gyfuno cyllidebau a gweithio mewn partneriaeth, ac mae gen i nifer o gwestiynau yn codi allan o hynny. Mae’r datganiad yn awgrymu bod awdurdodau lleol a byrddau iechyd rhywsut ddim yn rhoi ymrwymiad llawn i’r byrddau rhanbarthol:

‘Those outcomes cannot be…achieved by anything less than a full commitment to working together.’

Beth ydych chi’n meddwl ydy’r prif rwystr i gael y math o ymrwymiad llawn i lwyddiant y byrddau? Rydych chi’n ein hatgoffa ni, ar ôl ymgynghoriad, fod gohiriad wedi bod yn yr angen am gyllidebau cyfun i gartrefi gofal tan 2018. Rydw i’n cytuno efo chi, neu efo’r awgrym, fod hyn yn ddigon o amser. Ond o ddarllen rhwng y llinellau, mae’n ymddangos bod rhai partneriaid yn canfod hyn yn anodd o hyd. Yn y cyd-destun hwnnw, a ydych chi fel Gweinidog yn difaru ymestyn y dedlein ar y sail ei bod hi’n ymddangos, beth bynnag ydy’r dedlein, fod rhai partneriaid yn cael trafferth ymrwymo iddo fo?

A ydych chi hefyd yn cydnabod bod arwahanrwydd iechyd a gofal cymdeithasol, a’r diffyg dyletswyddau statudol, yn golygu bod wastad peryg mai’r hyn y byddai gweithio partneriaeth yn ei olygu byddai rheolwyr yn cyfarfod i ddadlau i’w cyfraniadau nhw i’r gyllideb gyfun fod cyn lleied â phosib, ac felly bod cyfyngiadau gweithio partneriaeth heb ymrwymiadau statudol yn cael eu harddangos yn eithaf clir yn y fan hyn? O bosib fe wnaf i ofyn hefyd am eich sylwadau chi ynglŷn â’r opsiwn arall, sef, wrth gwrs, i roi cyllideb benodol i’r byrddau rhanbarthol yn hytrach nag i awdurdodau lleol a byrddau iechyd ar wahân.

Y cwestiwn nesaf: mae Llywodraeth Cymru wedi bod yn erbyn cyflwyno newidiadau strwythurol eang i gyfuno iechyd a gofal cymdeithasol, yn dadlau y byddai newidiadau o’r math hynny yn ddrud, a hefyd yn aflonyddgar neu’n ‘disruptive’. Pam felly ydych chi yn cynllunio i newid iechyd ym Mhen-y-bont ar Ogwr o Abertawe Bro Morgannwg i Gwm Taf a ddim hyd yn oed yn defnyddio’r cyfle hwnnw i greu corff mwy integredig, lle y byddai adnoddau yn cael eu targedu ar wasanaethau rheng-flaen, pan rydych chi wedi cymryd y penderfyniad i wneud newid strwythurol?

Nesaf, mi wnaf i’ch atgoffa am ambell i welliant gan Blaid Cymru a wrthodwyd gan y Llywodraeth wrth i’r Ddeddf gwasanaethau cymdeithasol gael ei thrafod. Un o’r rheini fyddai i ganiatáu i awdurdodau lleol i gyflogi yn uniongyrchol nyrsys cofrestredig, a drwy hynny rhoi cyfle iddyn nhw ddatblygu gofal cymdeithasol cryfach. A ydych chi’n difaru gwneud hynny? Hefyd, yn cyfeirio nôl at yr hyn a ddywedais i’n gynharach, ein gwelliant ni hefyd i gryfhau’r ddyletswydd go iawn ar awdurdodau lleol a byrddau iechyd i gydweithio ar gyfuno cyllidebau; hynny ydy, mi oeddem ni’n dweud y dylen nhw, yn hytrach na ‘fe ddylen nhw ystyried’, neu ‘fe ddylen nhw allu’.

Ac yn olaf, heddiw mi ydym ni’n clywed awdurdodau lleol ledled Cymru yn ymateb gyda chryn bryder, a hynny yn ddealladwy iawn, i’r cyhoeddiad ynglŷn â’u cyllidebau drafft nhw eu bod nhw’n wynebu blynyddoedd yn rhagor o doriadau. A ydych chi fel Gweinidog yn credu ei bod hi yn bosib i wasanaethau cymdeithasol gynnal y math o lefel o wasanaeth y maen nhw yn ei ddarparu ar hyn o bryd, heb sôn am eu gwella a’u cryfhau nhw, o fewn cyd-destun lle mae cyllidebau awdurdodau lleol yn cael eu torri ac, ar yr un pryd, lle mae yna gynnydd mewn galw ar eu gwasanaethau nhw? Oni ddylem ni mewn difri fod wir yn meddwl yn nhermau cyllideb sengl rŵan—iechyd a gofal cymdeithasol? Oherwydd mi fyddwn i’n dadlau yn gryf iawn ei bod hi yn gamarweiniol i danlinellu cynnydd o £200 miliwn mewn gofal iechyd os ydy gofal cymdeithasol, sydd â chymaint o impact ar yr NHS, yn mynd i lawr, neu mewn peryg o fynd i lawr, yn y blynyddoedd nesaf.