1. Pa drafodaethau y mae’r Cwnsler Cyffredinol wedi’u cynnal gyda swyddogion y gyfraith am apwyntiadau i’r Goruchaf Llys? (OAQ51164)[W]

Nid wyf yn bwriadu gwneud datganiadau am drafodaethau a gefais gyda swyddogion y gyfraith na datgelu cynnwys unrhyw drafodaethau o’r fath. Confensiwn sefydledig yw hwn a gynlluniwyd i ddiogelu cyfrinachedd y trafodaethau hynny a’r berthynas rhwng swyddogion y gyfraith.

Diolch am yr ateb arferol. Rwy’n gobeithio, fel yr Aelod dros Bontypridd, y byddwch chi’n gallu estyn gyda fi groeso a llongyfarchiadau i fachan o Bontypridd, David Lloyd Jones, ar ei apwyntiad i’r Goruchaf Lys—a’i fod wedi tyngu llw yn Gymraeg yn y Goruchaf Lys hefyd. Rwy’n credu eich bod chi wedi bod yno i weld hynny yn digwydd.

Dau beth sydd yn deillio o’r ffaith fod David Lloyd Jones bellach yn aelod o’r Goruchaf Lys. Yn gyntaf oll, ydy hyn yn ateb i’r cwestiwn a ddylai fod aelod parhaol o Gymru ar y Goruchaf Lys? Ar hyn o bryd, nid yw hynny wedi’i sicrhau i ni mewn Deddf nac mewn confensiwn, ond, wrth gwrs, mae wedi’i sicrhau mewn person erbyn hyn. Beth ydych chi’n ei wneud fel Cwnsler Cyffredinol i symud ymlaen i sicrhau hyn fel hawl? Achos yn fy marn i, dylai fod hawl gan Gymru i gael aelod o’r Goruchaf Lys.

Ac yn ail, roeddwn yn sylwi bod David Lloyd Jones, fel rhan o’r broses o gael ei apwyntio, wedi galw yn ddiweddar yn Abertawe am sefydlu sefydliad cyfraith Cymru, sefydliad a fyddai’n hyrwyddo ymwybyddiaeth o’r gyfraith. A ydych chi wedi cael trafodaethau—efallai bod rhain yn drafodaethau rydych yn gallu datgan i’r Cynulliad—a ydych chi wedi cael trafodaethau gyda David Lloyd Jones a phobl eraill ynglŷn a’r syniad yma?

Yn gyntaf, diolch yn fawr am eich cwestiwn, ac ydw, rwy’n croesawu penodiad David Lloyd Jones yn farnwr Cymreig cyntaf y Goruchaf Lys, a barnwr cyntaf y Goruchaf Lys i dyngu llw yn Gymraeg ac yn Saesneg. Rwy’n arbennig o falch o’r ffaith ei fod yn ddinesydd a ddaw’n wreiddiol o Bontypridd, ac felly croesawaf y datblygiad yn fawr iawn. Mae’n sicr yn farnwr sy’n meddu ar enw da iawn, gwybodaeth sylweddol am gyfraith Cymru a materion sy’n ymwneud â’r iaith Gymraeg, ac mae’n cyflawni’r swyddogaeth honno, yn fy marn i, yn dda dros ben.

Wrth gwrs, fe fyddwch yn gwybod ein bod wedi cyflwyno sylwadau dros y blynyddoedd ynglŷn â’r angen am farnwr Cymreig parhaol yn y Goruchaf Lys. Wrth ddweud ‘barnwr Cymreig’, mae’n debyg fod yn rhaid eich bod yn golygu barnwr sydd ag ymrwymiad i, a dealltwriaeth o, a gwybodaeth am, fuddiannau Cymru a phroses farnwrol a chyfreithiau Cymru.

Rwy’n ystyried hwn yn gam cyntaf. Yn fy marn i, credaf ein bod ar y ffordd at holl fater newid deddfwriaethol, a fydd, yn y pen draw, yn galw am farnwr parhaol. Ar hyn o bryd, wrth gwrs, mae’n gymhleth, fel y gwyddoch, oherwydd y ffordd y mae’r gyfraith yn bodoli mewn perthynas â chynrychioli pob rhan o’r DU—drwy gyfeirio at awdurdodaethau—ac rydym yn dal i fod yn rhan o awdurdodaeth Cymru a Lloegr. Ond fel y trafodwyd ar sawl achlysur, cafwyd newid sylweddol o ganlyniad i’r broses ddatganoli. Nid yw ein sylwadau wedi newid mewn perthynas â’r angen am farnwr parhaol ac am newid deddfwriaethol i gyflawni hynny. Ond credaf yn gryf ein bod hanner ffordd yno.

Ac oedd, roedd yn bleser gennyf fod yno i’w glywed yn tyngu llw, gan fod hwn yn achlysur symbolaidd, ond roedd hefyd yn achlysur symbolaidd Cymreig pwysig iawn, ac yn garreg filltir bwysig yn natblygiad awdurdodaeth Cymru a chyfraith Cymru.