Yr eitem nesaf ar ein hagenda ni yw’r ddadl fer. Os gwnaiff Aelodau adael y Siambr yn gyflym ac yn dawel, fe wnaf i alw ar Dai Lloyd.

Diolch yn fawr, Llywydd. Mae’r ddadl hon yn ymwneud â diogelu a datblygu canolfannau rhagoriaeth rhanbarthol meddygol, ac rwyf wedi caniatáu i Mike Hedges gael peth amser ar ddiwedd fy araith yn ogystal.

Rhaid i ni beidio ag anghofio bod dadleuon byr yn y lle hwn yn bwysig a gallant fod yn effeithiol wrth lunio polisi’r Llywodraeth. Mae bron i 10 mlynedd i’r diwrnod er pan gefais ddadl fer ar roi organau ac optio allan ac yn awr, fe’i gwelwn yn gyfraith gwlad a nifer o wledydd eraill.

Hefyd, symbylodd dadl fer flaenorol oddeutu 18 mlynedd yn ôl gamau i gael ysgol feddygol yn Abertawe. Rwy’n gobeithio y bydd y ddadl fer heddiw yn meithrin newid tebyg o ran meddylfryd gan fod dyfodol trawma mawr yng Nghymru yn destun adolygiad sy’n mynd allan i ymgynghoriad ar hyn o bryd.

Ceir canfyddiad yn ne-orllewin Cymru fod yr holl wasanaethau allweddol yn cael eu canoli yng Nghaerdydd. Y ganolfan trawma mawr ar gyfer de Cymru yw’r enghraifft ddiweddaraf—yr awgrym yw un ganolfan trawma mawr ar gyfer de Cymru ac y dylai fod yng Nghaerdydd.

Bydd gwylwyr rheolaidd y Senedd yn cofio dadl flaenorol ar niwrolawdriniaeth bediatrig. A oedd yn mynd i fod—? Roedd angen un uned arnom—a oedd yn mynd i fod yn Abertawe neu yng Nghaerdydd? Gan Abertawe oedd yr unig niwrolawfeddyg pediatrig ar y pryd, 15 mlynedd yn ôl, ac eto aeth yr uned i Gaerdydd, nad oedd ganddynt niwrolawfeddyg pediatrig. Flwyddyn neu ddwy yn ddiweddarach, tua deng mlynedd yn ôl erbyn hyn, cawsom yr un ddadl am unedau niwrolawdriniaeth i oedolion. Roedd un yn Abertawe, roedd un yng Nghaerdydd. Dywedai’r adolygiad: ‘Gallwch gael un yn unig.’ A dyma chi, mae’n mynd i Gaerdydd. Felly rydym wedi bod yma o’r blaen.

Roedd arweinydd yr adolygiad annibynnol hwn, yr Athro Chris Moran, wrth arwain yr adolygiad a oedd yn awgrymu y dylai un ganolfan trawma mawr fod yng Nghaerdydd, yn awgrymu ymhellach y dylai’r uned losgiadau a phlastig yn Nhreforys sydd wedi ennill gwobrau gael ei lleoli yng Nghaerdydd hefyd felly, yn ddelfrydol. Felly, lle y daw hyn i gyd i ben? Mae adolygiad ar y ffordd ar lawfeddygaeth thorasig. Mae gennym lawfeddygaeth thorasig yn Abertawe, mae gennym lawfeddygaeth thorasig yng Nghaerdydd. Beth am imi gynnal dadl fer arall yn agosach at yr amser? Rwyf wedi clywed sylwadau yr wythnos hon fod niwrolawdriniaeth yng Nghaerdydd—yr un, fel y gwyddoch, a gollasom o Abertawe—o dan bwysau. Mae angen niwrolawdriniaeth ar gyfer gweithredu canolfan trawma mawr, ac eto rwyf wedi cael cleifion yr wythnos hon yn dweud wrthyf eu bod ar y rhestr aros am niwrolawdriniaeth yng Nghaerdydd ac wedi cael cynnig niwrolawdriniaeth yn Lerpwl, Rhydychen ac mewn mannau eraill, am fod niwrolawdriniaeth yng Nghaerdydd o dan bwysau.

The Welsh Government must acknowledge that Wales doesn’t end in Cardiff. They shouldn’t forget Swansea and south-west Wales, mid Wales and other regions of Wales. People in southern Gwynedd and Montgomeryshire also use specialist services in Swansea. The Welsh Labour Government needs to develop a vision for Morriston Hospital in Swansea to become a centre of excellence on a regional level and must secure its future. This centralisation isn’t just a problem facing the south west of Wales, of course; we need to see the Welsh Government developing a vision for north Wales too and investing in a medical school in Bangor and other such proposals. Given our geography in terms of the areas of excellence here, Morriston Hospital has the potential to be a regional centre of excellence, which could play a key role in the south west of Wales, not just in terms of the current arguments over the trauma centre, but in a whole host of other areas too. And it could be a stronghold to safeguard the presence of all specialities here in Wales.

Mae Treforys yn ganolfan drydyddol arbenigol yn awr. Gallai unrhyw gamau i wanhau gwasanaethau trydyddol arbenigol yn Nhreforys danseilio ymdrechion gan fargen ddinesig bae Abertawe a’r Cydweithrediad Rhanbarthol ar gyfer Iechyd (ARCH) i ddatblygu ymchwil ac arloesedd iechyd ymhellach yn ne Cymru. Mae ysgol feddygol ragorol Abertawe eisoes yn ffocws ar gyfer ymchwil a datblygu o ansawdd uchel, fel y mae’r sefydliad gwyddor bywyd, gan ddenu ymchwilwyr o’r radd flaenaf un, heb anghofio, yn amlwg, campws y bae sy’n werth £450 miliwn hefyd. Ni fydd Abertawe a de-orllewin Cymru yn gallu denu’r staff meddygol a’r ymchwilwyr gorau heb gael gwasanaethau trydyddol heriol o ansawdd uchel. Mae bargen ddinesig bae Abertawe a rhaglen ARCH wedi eu seilio ar yr egwyddor o ddatblygu de-orllewin Cymru fel arweinydd arloesedd ac ymchwil ym maes iechyd. Rhaid i Lywodraeth Cymru beidio â thanseilio hynny.

Mae adolygiadau blaenorol ledled y DU—dyma’r diweddaraf—wedi gweld gwasanaethau a leolwyd yng Nghaerdydd yn cael eu colli i Fryste oherwydd bod y ddwy ddinas mor agos at ei gilydd yn ddaearyddol. Collwyd llawdriniaeth bediatrig gardiaidd o Gaerdydd i Fryste rai blynyddoedd yn ôl. Cafwyd adolygiad o lawfeddygaeth y galon yn dilyn sgandal marwolaethau uned y galon Bryste. Penderfynwyd: ‘Gormod o unedau, gadewch i ni gael llai o unedau.’ Gosodwyd Caerdydd i gystadlu yn erbyn Bryste ac er mai ym Mryste oedd y problemau’n wreiddiol, collodd Caerdydd yn erbyn Bryste mewn llawfeddygaeth gardiaidd ar y pryd. Ar hyn o bryd rydym yn anfon nifer o achosion newyddenedigol o dde Cymru i Fryste. Mae angen i ni gryfhau’r arbenigeddau lefel uchel yma yng Nghymru, ac mae hynny’n golygu nid yn unig yng Nghaerdydd, ond mewn rhannau eraill o Gymru. O ran canolfannau trawma mawr, mae 27 bellach yn Lloegr, a bydd un yng Nghymru. Beth sydd i ddweud na fydd adolygiad dilynol yn y DU o 28 o ganolfannau trawma mawr yn argymell canoli ym Mryste fel sydd wedi digwydd o’r blaen, os ydym yn mynd i gael Caerdydd a Bryste wrth ymyl ei gilydd?

O ran gwasanaethau trawma, mae yna lawer o gwestiynau sydd angen eu gofyn ac mae llawer o bwyntiau sydd angen eu hegluro, a gobeithio y bydd yr ymgynghoriad sydd ar y ffordd yn gwneud rhywfaint o hynny. Felly, mae’n hanfodol bwysig fod y cyhoedd yn ne-orllewin Cymru a chanolbarth Cymru yn cael cyfle i graffu’n fanwl ar y cynlluniau hyn. Gwyddom fod dros draean o’r holl gleifion trawma mawr yng Nghymru yn tarddu o dde-orllewin Cymru; mae hyn o ganlyniad i gyfradd arbennig o uchel o ddamweiniau ar ffyrdd gwledig a lled-wledig, damweiniau amaethyddol a damweiniau sy’n deillio o weithgareddau a gysylltir yn aml â thwristiaeth yng nghefn gwlad gorllewin Cymru.

Mae Aelodau eraill yn y lle hwn yn bryderus hefyd. Fe glywn gan Mike; yn amlwg, rwyf wedi mynegi fy mhryderon eisoes wrth y Prif Weinidog, Abertawe Bro Morgannwg, a’r cynghorau iechyd cymuned. Mae’r mater hwn yn hynod o bwysig ac yn galw am graffu manwl. Mae angen clywed pryderon pobl yn ne-orllewin Cymru a rhannau eraill o Gymru. Mae arnom angen dadl agored ar y materion hyn a dyfodol hirdymor ysbytai fel Treforys a rhanbarthau eraill o Gymru, ac mae hynny’n golygu bod angen i Lywodraeth Cymru nodi gweledigaeth hirdymor ar gyfer y canolfannau rhagoriaeth rhanbarthol hyn.

Gyda’r cynnig i leoli unig ganolfan drawma Cymru yng Nghaerdydd, a’r ensyniad y gall llosgiadau a phlastig yn hawdd ddilyn a chael eu colli o Abertawe i Gaerdydd gan sbarduno effaith ddomino arall eto, beth sy’n digwydd, fel yr awgrymais eisoes, i adolygiadau o lawfeddygaeth thorasig yn sgil hynny? Mae lleoli popeth uwch-arbenigol yng Nghaerdydd yn gwneud y GIG yng Nghymru yn agored i golli’r arbenigeddau hyn yn gyfan gwbl, pe bai adolygiad dilynol yn y DU yn gosod Caerdydd yn erbyn Bryste—sydd mor agos at ei gilydd yn ddaearyddol.

Mae’r uned losgiadau a phlastig yn Nhreforys yn un ragorol, yn arweinydd yn ei maes. Mae wedi gwrthsefyll cystadleuaeth o Fryste i fod yn uned losgiadau a phlastig gyfer de Cymru a de-orllewin Lloegr i gyd. Mae arnom angen canolfannau rhagoriaeth rhanbarthol meddygol wedi eu gwasgaru o amgylch Cymru—Caerdydd, ie, Abertawe, Aberystwyth, Bangor, Wrecsam—i ddenu’r meddygon, y nyrsys a’r meddygon ymgynghorol mwyaf talentog i bob rhan o Gymru yn wyneb argyfwng recriwtio ym mhob rhan. Felly gadewch inni gael dadl aeddfed am Abertawe a Chaerdydd yn gweithio gyda’i gilydd yn yr un ‘tîm Cymru’—nawr, fe fyddai hynny’n radical mewn ystyr feddygol—yn hytrach na chael eu rhannu gan yr un gystadleuaeth ddiflas rhwng Abertawe a Chaerdydd, ac Abertawe bob amser yn dod yn ail.

Nawr, nid yw’r GIG yn graig o arian. Rydym wedi clywed y gyllideb; nid ydym yn graig o arian. Ni allwn symud uned losgiadau a phlastig wych i gadarnhau penderfyniad ar fympwy ynglŷn â thrawma, yn unswydd er mwyn cadarnhau penderfyniad o blaid Caerdydd oherwydd eich bod angen uned losgiadau a phlastig mewn canolfan trawma mawr hefyd. Beth am gael y ganolfan trawma mawr yn Abertawe? Ni fyddai’n ateb radical, gan fod llosgiadau a phlastig eisoes yno. Gallem gadw’r uned yno, peidio â gorfod ei symud, yn ddrud, i rywle arall. Ac i gloi, beth am gael dull gwirioneddol gydweithredol o weithredu ar y cyd rhwng Abertawe a Chaerdydd? O ystyried y GIG yng Nghymru yn ei gyfanrwydd a phobl Cymru—ie, y bobl yn ne Gwynedd, Powys, Sir Benfro, Ceredigion, Sir Gaerfyrddin, maent yn dibynnu ar Dreforys yn awr am eu gofal trydyddol. Gadewch inni roi diwedd ar effaith ddomino’r gwaedlif o wasanaethau trydyddol i Gaerdydd a thu hwnt. Diolch yn fawr.

Hoffwn ddiolch i Dai Lloyd am roi munud imi yn y ddadl hon. Mae gan dde Cymru ddau brif ysbyty—nid oes dadl am hynny—yn Nhreforys a’r Mynydd Bychan. Mewn gwirionedd, rydym yn edrych ar hyn: sut y gallwn wneud y defnydd gorau o’r ddau? Mae angen i ni gefnogi’r ddau. I orllewin Cymru—ac rwy’n cynnwys yr ardal rydych chi’n ei chynrychioli, Llywydd—Treforys yw’r prif ysbyty. Bydd unrhyw un sydd wedi treulio unrhyw amser yno’n gwybod bod damweiniau ffordd mawr o Fachynlleth yn dod i Dreforys. Gall fod ychydig dros awr i ffwrdd, a gwn fod pobl yn siarad am yr awr wirioneddol bwysig, ond rwy’n credu bod awr a phum munud yn llawer iawn gwell na dwy awr. Ac rwy’n meddwl bod hynny efallai’n dweud, ydy, mae awr yn wych, os gallwn ei gael mewn awr, ond peidiwch â’i ddiystyru fel ‘Wel, os na allwch ei wneud mewn awr, wel, nid oes gwahaniaeth, waeth iddo gyrraedd yno y diwrnod wedyn’. Nid dyna’r ffordd ymlaen o reidrwydd.

Ar losgiadau a phlastig, mae’n amhosibl amgyffred y bydd llosgiadau a phlastig yn symud i Gaerdydd. Mae’n bosibl amgyffred y bydd yn symud yn ôl i Fryste. Enillodd Abertawe yr uned mewn cystadleuaeth â Bryste oherwydd ansawdd uchel y staff yn Abertawe a’i fod wedi meithrin enw da, ac mae’n enw da a enillwyd trwy waith caled nifer o feddygon talentog iawn. Rwy’n credu ei bod yn wirioneddol bwysig ein bod yn edrych ar yr hyn sydd orau i bobl de Cymru, ac nid yw’n fater o un lle sy’n addas i bawb. A gaf fi ddweud, fel rhywun a oedd yn arfer teithio’n ôl i’r hen Swyddfa Gymreig—? Roeddwn yn arfer gwybod mai rhywle ar hyd Rhodfa’r Gogledd oedd hanner ffordd o fy nhŷ yn Nhreforys i’r hen Swyddfa Gymreig yng Nghaerdydd o ran amser. Rwyf wedi gweld ambiwlansys yn gwneud eu ffordd i lawr yno ac rwyf wedi gweld ceir yn eu gadael heibio, ond mae’r ceir yn eu gadael heibio a’r ambiwlansys yn mynd drwodd ar 10 mya nid 70 mya. Felly, gadewch inni wneud rhywbeth sydd o fudd i holl bobl de Cymru, a chadw dwy ganolfan i weithio er lles y bobl.

Galwaf ar yr Ysgrifennydd Cabinet dros iechyd i ymateb i’r ddadl—Vaughan Gething.

Diolch i chi, Llywydd. Rwy’n hapus i gael darllenfa ac ymateb i’r ddadl. Diolch yn fawr i Dai Lloyd am gyflwyno’r ddadl heddiw, ond hefyd i Mike Hedges am gymryd rhan yn ogystal. Rwy’n cydnabod y pryderon go iawn sydd gan Aelodau lleol yn ne-orllewin Cymru a’r cylch, nid yn unig ynglŷn â chyfeiriad polisi yn y dyfodol, ond realiti ymarferol yr hyn y mae hynny’n ei olygu o ran lleoliad y gwasanaethau.

Rwyf am ddechrau ar bwynt mwy cyffredinol er hynny am wasanaethau arbenigol, gan ein bod eisoes yn derbyn y bydd pobl mewn unrhyw system gofal iechyd modern yn teithio i gael gwasanaethau arbenigol. Bydd pa mor arbenigol ydynt yn effeithio ar ba mor bell y byddant yn teithio, boed i gael gwasanaeth gofal eilaidd neu yn yr achos hwn, gwasanaeth trydyddol. Ceir rhai achosion, wrth gwrs, lle y mae gennym bobl yn teithio y tu allan i Gymru i gael mynediad at wasanaethau arbenigol iawn, a chyda Threforys mae pobl yn teithio i Gymru o dde-orllewin Lloegr, yn benodol i gael mynediad at y gwasanaethau rhagorol a ddarperir gan ganolfan losgiadau a llawfeddygaeth blastig Cymru.

Os caf fi ddweud ar y dechrau, rwy’n cydnabod bod y sylwadau a wnaed gan y person a arweiniodd yr adolygiad annibynnol o wasanaethau trawma mawr yn arbennig o ddi-fudd, gan eu bod yn lledaenu’r awgrym y gallai’r uned losgiadau a phlastig symud neu y dylai symud. Amododd hynny wedyn, ond mae rhywbeth am bobl yn cymryd rhan mewn dadl wleidyddol danllyd iawn heb ddeall grym y geiriau y maent yn eu defnyddio. Felly, rwy’n gobeithio y bydd yn ddefnyddiol i mi egluro nad oes gan y Llywodraeth hon unrhyw fwriad i symud yr uned losgiadau a phlastig. Ein her yw sut yr ydym yn cynnal ein gwasanaethau, a sut yr ydym yn cydnabod ac yn ymfalchïo yn y rhagoriaeth y mae’r uned losgiadau a phlastig eisoes yn ei chynnig. Fy nealltwriaeth i yw nad yw unrhyw ddewis ynglŷn â rhwydwaith neu ganolfan trawma mawr yn galw am symud yr uned losgiadau a phlastig.

Ar bwynt mwy cyffredinol, wrth inni gael gweithdrefnau newydd a mwy cymhleth a newidiadau technolegol y gallwn eu gwneud, rydym yn cydnabod bod hynny’n golygu, mewn gwirionedd, fod rhai o’n gwasanaethau’n dod yn newydd ac yn arloesol. Rydym wedi cael sgwrs am niwroradioleg ymyriadol, er enghraifft—gwasanaeth newydd sy’n cael ei ddatblygu mewn nifer fach o wasanaethau. Felly, rydym yn cydnabod y bydd rhai o’n gwasanaethau’n datblygu o’r newydd mewn nifer gyfyngedig o ganolfannau, ac yn yr un modd bydd adegau pan fydd angen inni ganoli rhai o’r canolfannau hynny i roi’r cadernid a’r sefydlogrwydd y byddant eu hangen, a’u gwneud yn ddeniadol i staff. Gwyddom ein bod, wrth wneud hynny, yn canoli gwasanaethau fel bod pobl yn teithio’n hwy neu ymhellach i gyrraedd y gwasanaethau hynny. Ar y llaw arall, wrth gwrs, bydd datblygiadau technolegol yn golygu y gallwn ddarparu mwy o ofal yn nes at y cartref.

Mae yna her yma, fodd bynnag, yn ymwneud â’n neges gyffredinol ynglŷn â diwygio. Fe siaradaf yn nes ymlaen am fwy o ofal yn nes at y cartref. Wrth inni gael sgwrs am ddiwygio yn y gwasanaeth iechyd, nid yw hyn yn newydd; rydym bob amser wedi siarad am y gwasanaeth iechyd yn newid. Wrth i realiti’r galw newid ac wrth i realiti yr hyn y gallwn ei wneud newid, mae angen inni siarad wedyn ynglŷn â sut yr ydym yn dal ati i newid ein gwasanaeth i wneud yn siŵr ei fod yn parhau i ddarparu’r gofal o ansawdd y mae pobl yn iawn i’w ddisgwyl. Ond wrth wneud hynny, rwy’n meddwl bod yn rhaid inni gael sgwrs â’r cyhoedd yn seiliedig ar dystiolaeth. Rwy’n cydnabod bod peth o’r anhapusrwydd presennol yn deillio yn y gorffennol o’r ffaith bod pobl yn cael gwybod, ‘Dyma beth fydd yn digwydd yn awr’, yn hytrach na chael sgwrs o fewn y gwasanaeth fel bod staff yn teimlo’n rhan o’r sgwrs, a hefyd sgwrs wedyn gyda’r cyhoedd. Wrth gael y sgwrs honno, mae angen inni gael uchelgais go iawn ar gyfer ansawdd ein gwasanaethau, yn hytrach na cheisio egluro i bobl y byddai’n dderbyniol iddynt gael gwasanaeth llai mewn gwahanol rannau o Gymru. Gall hynny fod yn anodd, am fod hynny’n herio gwleidyddion lleol ym mhob plaid ynglŷn â lleoliad presennol a threfniadaeth gwasanaethau, a gwn nad yw hynny’n hawdd. Ond os nad ydym yn barod i gael uchelgais go iawn ynglŷn â sut beth yw ansawdd a sut beth yw gwell, rydym yn mynd i fod yn sownd mewn ffordd o wneud busnes lle y bydd modelau gofal a fydd yn anghynaliadwy yn parhau bron at ymyl y dibyn.

Felly, o ran diwygio, gwyddom fod yna gonsensws ers peth amser ymhlith ystod o glinigwyr, y cyhoedd a gwleidyddion fod newid yn hanfodol i GIG Cymru. Daw’r her bob amser pan fyddwch yn cael penderfyniad lleol sy’n herio o ddifrif sut a ble y caiff ei leoli. Ond i mi, rwy’n meddwl bod yn rhaid inni fod yn ddigon dewr i newid rhannau o’n gwasanaeth, a’u diwygio am ein bod yn dewis gwneud hynny, oherwydd bod sylfaen dystiolaeth glir i wneud hynny yn ogystal â chonsensws o ran cyngor a barn glinigol. A dyna pam y mae hynny’n dal i fod yn rhan o’r sgwrs gyda’r cyhoedd. Rwy’n meddwl o ddifrif, os caniatawn i ni’n hunain gael ein dal mewn sefyllfa lle’r ydym yn ymladd dros y status quo yna byddwn yn newid ein gwasanaethau, ond byddwn yn eu newid pan fyddant ar ymyl y dibyn neu ar y pwynt lle y gwnaed niwed clinigol go iawn yn ogystal, ac nid yw hynny’n dderbyniol o gwbl.

Felly, mae diwygio ein gwasanaethau yn anodd, ond rhaid bwrw ati gydag aeddfedrwydd ac arweiniad i ymateb i’r heriau y gwyddom ein bod yn eu hwynebu yng Nghymru heddiw ac ar draws pob system gofal iechyd ddatblygedig fodern. Mae’r heriau hynny’n cynnwys nifer cynyddol o’n poblogaeth yn heneiddio, goddef anghydraddoldebau iechyd parhaus, niferoedd cynyddol o gleifion â chyflyrau cronig ac wrth gwrs, polisïau cyni a’r her ariannol ddiymwad a grybwyllodd Dai Lloyd wrth gyflwyno’r ddadl hon. Ni allwn esgus nad yw’r heriau hynny gyda ni ac y gallwn barhau’n syml fel yr ydym ac fel yr ydym wedi ei wneud.

Rydym hefyd yn gwybod—gan ddychwelyd unwaith eto at sylwadau a wnaed mewn amryw o ddadleuon a chwestiynau—fod gennym heriau go iawn o ran y gweithlu. Mae cynllunio ar gyfer gweithlu pan fyddwn yn gwybod bod yna heriau ariannol yn anodd. Mae cynllunio ar gyfer gweithlu pan fydd y gwasanaeth iechyd yn newid a chyda’r system ofal—mae hynny’n anodd—a hefyd, cynllunio ar gyfer gweithlu pan fyddwn yn gwybod bod gennym brinder o arbenigeddau, yn benodol, yng Nghymru, yn y DU ac yn rhyngwladol yn ogystal.

Felly, mewn ystod o’n gwasanaethau, ynghanol yr holl her honno, er mwyn cynnal y lefel gywir o sgiliau ac ansawdd, gwyddom y bydd angen i feddygon a’r tîm ehangach weld lleiafswm o gleifion er mwyn cynnal eu sgiliau a’u harbenigedd. Ceir cyfoeth o dystiolaeth mai’r ffordd orau o wneud hynny mewn rhai achosion yw drwy ganoli’r gwasanaethau arbenigol hynny mewn llai o ganolfannau. Yn wir, roedd adroddiad interim yr adolygiad seneddol o iechyd a gofal cymdeithasol yn cadarnhau’r achos cryf dros newid, gan dynnu sylw at yr angen i integreiddio ymhellach y gwasanaethau sydd ar gael yn fwy rhwydd o fewn y gymuned. Unwaith eto, mae’n dweud yn glir nad yw gwneud dim yn opsiwn yn y dyfodol. A daw hynny â ni’n ôl at ofal lleol. Buom yn siarad ddoe, mewn gwirionedd, am y ffaith bod teleiechyd a’r technolegau newydd yn alluogwyr mawr i gyflwyno mwy o ofal yn nes at y cartref. Maent yn ei gwneud hi’n bosibl i staff yn unrhyw le yng Nghymru gael y wybodaeth sydd ei hangen arnynt i ddarparu gofal gwell, mwy integredig a mwy diogel ac rydym yn gweld hynny mewn amryw o wasanaethau, boed yn ofal llygaid neu’n ddermatoleg—ystod o bethau sydd eisoes yn digwydd yn awr fel mater o drefn, ac mae’r potensial yno i wneud mwy. Nid potensial yn unig; rwy’n credu bod galw gwirioneddol a disgwyliad go iawn fod angen inni wneud mwy, oherwydd fel arall mae ein system yn annhebygol o bara. Byddwn yn colli cyfle i roi gwell profiad o weithio gyda’r gwasanaeth iechyd i bobl os nad dyna yw ein huchelgais absoliwt, ac rwy’n edrych ymlaen at gael adroddiad terfynol yr adolygiad seneddol, a bydd yna heriau diamheuol yn wynebu pob un ohonom wrth geisio gwneud hynny.

Dywedais yn gynharach, pan argymhellir newid i wasanaethau, mae’n rhaid iddo gael ei arwain yn glinigol—ymgysylltiad priodol â’n staff fel eu bod yn deall ac yn cytuno pa un a oes argymhelliad ar gyfer newid a ddylai gael ei gefnogi ai peidio, a derbyn o’r cychwyn cyntaf na fydd pobl bob amser yn cytuno o fewn y gwasanaeth iechyd yn ogystal. Nid yw clinigwyr mewn arbenigeddau bob amser yn cytuno ar yr adleoli ffisegol nac yn wir ar y model gwasanaeth ar gyfer sut y dylai gwasanaethau gael eu rhedeg a’u rheoli. Ond mae’n rhaid inni allu cael y ddadl honno yn y gwasanaeth iechyd, ac ymgysylltu â rhanddeiliaid ehangach, gan gynnwys, wrth gwrs, y rhanddeiliaid mwyaf amlwg a phwysig, y cyhoedd, a chanolbwyntio ar y modd yr ydym yn gwella profiadau a chanlyniadau. Felly, rhaid i staff, y cyhoedd a gofalwyr chwarae mwy o ran yn y broses o gynllunio, gweithredu a gwerthuso a datblygu modelau gofal newydd wedyn i ddangos eu bod yn deall y rolau a rannant yn glir a bod cyfrifoldebau wedi eu deall yn well.

Gan droi at y sylwadau a wnaed yn fwy uniongyrchol am y rhwydwaith a’r ganolfan trawma mawr, mae’n wir, wrth gwrs—a bydd pobl yn yr ystafell hon yn gwybod hyn—ei bod hi’n bosibl yn y pen draw y bydd yn rhaid i mi benderfynu ar hyn os caiff ei gyfeirio ataf yn dilyn y broses ymgynghori ac ymgysylltu gyfredol sydd ar y gweill. Felly, ni wnaf unrhyw sylwadau am y lleoliad arfaethedig rhwng y ddwy ganolfan drydyddol. Ond pan edrychwn ar ein rhwydwaith trawma mawr ynddo’i hun, yr hyn a ddywedaf yw ein bod eisoes yn gwybod bod gogledd Cymru yn rhan o rwydwaith trawma mawr. Nid yw wedi gweld gwasanaethau’n cael eu tynnu allan o’r tair uned damweiniau ac achosion brys fawr ar draws gogledd Cymru, er gwaethaf y ffaith bod y ganolfan wedi ei lleoli yn Stoke. Rydym hefyd yn gwybod bod yna dystiolaeth glir fod canlyniadau i bobl yng ngogledd Cymru, o ogledd Cymru, wedi gwella, o ganlyniad i fod yn rhan o’r rhwydwaith hwnnw. I mi, yr amcan cyffredinol yma yw sut y cyrhaeddwn bwynt lle’r ydym yn deall y bydd cael rhwydwaith trawma mawr gyda’r ganolfan yn gwella canlyniadau i bobl—ceir sylfaen dystiolaeth dda dros hynny—ac yna gwneud yn siŵr ein bod, mewn gwirionedd, yn dweud, ‘Wel, mae’n rhaid cyflawni hynny.’ Mae’n rhaid inni wneud yn siŵr nad ydym yn parhau i gael sgwrs yn ne Cymru lle’r ydym yn dadlau dros ddewis yn hytrach na gwneud dewis yn y pen draw, oherwydd rydym yn amddifadu pobl yng Nghymru drwy wneud hynny, rwy’n meddwl, o ofal a chanlyniadau o ansawdd gwell.

Rwy’n cydnabod bod angen i’n GIG wneud y dewis hwnnw dros bobl yn ne a chanolbarth Cymru wrth greu rhwydwaith, ac i mi, mae rhywbeth ynglŷn â deall sut y gall pobl gyrraedd y ganolfan honno’n briodol, beth bynnag yw’r dewis a wneir ynglŷn â chanolfan, oherwydd pe bai’r ganolfan yn Abertawe neu Gaerdydd, byddai yna bobl yn byw, yn gorfforol, o fewn pellter gweddus iddi.

Dyna pam, beth bynnag, pan fyddwch yn meddwl am ein dewisiadau trafnidiaeth, y dewisiadau sy’n cael eu gwneud, hyd yn oed yn awr, pan fo damweiniau sylweddol, caiff pobl eu cludo gan hofrennydd. Ni ofynnir iddynt beth fydd yn digwydd. Fel arfer, mae’r rhain yn bobl sy’n anymwybodol—cânt eu cludo mewn hofrennydd i’r lle mwyaf priodol iddynt os oes angen iddynt fynd yno’n gyflym. Felly, mae datblygu’r gwasanaeth casglu a throsglwyddo meddygol brys—y gwasanaeth meddyg awyr—yn yr holl wahanol bethau y mae’n ei wneud, yn fonws go iawn wrth drin trawma—felly, y driniaeth yn y lleoliad, y driniaeth wrth gludo a chludo’n gyflym i’r lle iawn i’r bobl hynny gael gofal. Boed yn uned trawma mawr mewn rhwydwaith newydd, neu’r ganolfan—dyna ddewis i glinigwyr ei wneud ynglŷn â beth sy’n briodol.

I mi, y ffocws ar ganlyniadau ar gyfer y cyhoedd—dyna fy mlaenoriaeth bennaf. Ym mhob dewis a wnaf ac y ceisiaf ei wneud yn y swydd hon, dyna ble y byddaf yn dechrau rhoi fy sylw. Byddaf yn parhau i gael fy arwain gan y dystiolaeth orau sydd ar gael ar yr hyn y dylem ei wneud i gyflunio ein gwasanaeth, y canlyniadau y gallwn eu disgwyl a’r profiad y mae pobl yn disgwyl ei gael o’r gofal hwnnw. Edrychaf ymlaen at y sgyrsiau anos sydd i’w cael, ond yn y pen draw, at ddod at bwynt lle’r ydym yn gwneud dewisiadau oherwydd ein bod yn deall y dystiolaeth, a lle’r ydym yn gwneud dewis yn seiliedig ar hynny ynglŷn â beth i’w wneud â’r gwasanaeth cyhoeddus mwyaf gwerthfawr a mwyaf dibynadwy hwn.

Felly, rwy’n derbyn na allaf roi’r gwarantau uniongyrchol, efallai, y byddai rhai Aelodau o’r de-orllewin am i mi eu rhoi, ond rwy’n credu bod pobl yn deall yn y Siambr hon pam rwy’n gwneud hynny. Ond rwy’n gobeithio bod y sylwadau a wneuthum am yr uned losgiadau a phlastig wedi bod o gymorth, ac yn y pen draw, mae’r sail y byddaf yn gwneud unrhyw ddewisiadau y bydd yn rhaid i mi eu gwneud yn y dyfodol yn ddefnyddiol hefyd, o ran y cyfeiriad teithio. Ac rwy’n edrych ymlaen yn fawr, unwaith eto—rwyf wedi dweud hyn eisoes—. Yr aeddfedrwydd a’r arweinyddiaeth a aeth i mewn i’r broses o greu’r adolygiad seneddol—rwy’n gobeithio y gall pob un ohonom a gymerodd ran yn hwnnw barhau i ymddwyn yn y ffordd honno wrth i ni wynebu nifer o heriau llawer anos yn y misoedd i ddod.

Diolch i’r Ysgrifennydd Cabinet. Daw hynny â thrafodion y dydd i ben.

Daeth y cyfarfod i ben am 17:52.