Roedd Hydref 1917 yn fis a adawodd ei ôl ar y byd. Yma yn y DU, mae’n 100 mlynedd ers i’r mudiad cydweithredol benderfynu gyntaf ei fod am roi mynegiant i’w werthoedd drwy’r llwybr seneddol yn San Steffan, drwy ffurfio’r Blaid Gydweithredol. Gwnaed y penderfyniad hwnnw yn ei chynhadledd yn Abertawe—a oedd yn addas, o ystyried y rôl yr oedd Cymru wedi ei chwarae yn hanes y mudiad cydweithredol. Ers hynny, mae datganoli wedi rhoi seneddau eraill i’r Blaid Gydweithredol ymgyrchu drwyddynt dros ei gweledigaeth o fyd cydweithredol. Yn wir, mae’r syniad o ddatganoli’n adleisio cymaint o werthoedd cydweithredol—democratiaeth, cyfranogi gweithredol, a chymuned. Y penwythnos diwethaf yn ein cynhadledd i nodi’r canmlwyddiant, siaradodd y Prif Weinidog am y ffyrdd y mae’r sefydliad hwn, a Chymru’n fwy cyffredinol, yn cefnogi ac yn meithrin y ddelfryd gydweithredol.

Wrth i ni ddathlu ein canmlwyddiant mae gennym gydweithredwyr yn holl seneddau’r DU, ac mae gennym grŵp ffyniannus y Blaid Gydweithredol yn y Cynulliad Cenedlaethol yr wyf yn falch i fod yn gadeirydd arno. Mae’r pumed Cynulliad hwn yn cynnwys y nifer fwyaf o aelodau’r blaid gydweithredol ers datganoli. Yn wir, mae 25 y cant o Aelodau’r Cynulliad bellach yn perthyn i’r Blaid Gydweithredol. Trwy 100 mlynedd o newid, mae’r Blaid Gydweithredol wedi bod yn hyrwyddwr democratiaeth, dinasyddiaeth weithredol, cyd-gymorth, tegwch, cymuned a chynaladwyedd—egwyddorion cydweithredu. Ac wrth i ni wynebu’r 100 mlynedd nesaf, mae’r egwyddorion hynny’n parhau i fod mor berthnasol ag yr oeddent pan sefydlwyd y blaid 100 mlynedd yn ôl.