A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet ymateb i ddata sy’n dangos bod myfyrwyr o Gymru yn cyfrif am 2 y cant yn unig o’r myfyrwyr a dderbyniwyd i Rydychen a Chaergrawnt y llynedd? (TAQ0057)

Mae myfyrwyr o Gymru yn haeddu mynediad teg ar sail teilyngdod at leoedd yn Rhydychen a Chaergrawnt. Er bod rhwydwaith Seren yng Nghymru yn helpu i arfogi a pharatoi ein pobl ifanc mwyaf disglair yn academaidd ar gyfer y prifysgolion gorau, megis Rhydychen a Chaergrawnt, mae’n rhaid i’r prifysgolion hynny ddangos bellach eu bod yn herio’r rhagfarnau yn eu prosesau derbyn eu hunain.

Diolch am ymateb i’r cwestiwn hwn heddiw, Gweinidog, yn absenoldeb Ysgrifennydd y Cabinet. Gobeithiaf eich bod yn cael cyfran o’i chyflog.

Gostyngodd nifer y myfyrwyr o Gymru sy’n astudio ym mhrifysgolion gorau’r DU bron i 10 y cant yn y tair blynedd hyd at 2016. Yn ychwanegol at hynny, rydym wedi gweld ffigurau a gyhoeddwyd yn ddiweddar iawn a ddangosai mai 2 y cant yn unig o’r rhai a dderbyniwyd i Rydychen a Chaergrawnt y llynedd oedd yn fyfyrwyr o Gymru. Gwyddom o’r wybodaeth sy’n cael ei bwydo’n ôl i ni yn ein hetholaethau fod y targed o sicrhau bod 100 y cant o’n disgyblion yn ymgymryd â diploma uwch Bagloriaeth Cymru yn cyfrannu at y broblem hon. Mae’n arwain at rai ysgolion yn gorfodi myfyrwyr i ymgymryd â chymhwyster sy’n ychwanegu at eu llwyth gwaith, ac mae hynny’n eu hatal ac yn gosod rhwystrau yn eu ffordd rhag gallu cael y tair gradd A sydd eu hangen arnynt er mwyn cael eu derbyn i’n prifysgolion elitaidd yn y DU, ac mae’n anfantais sylweddol iddynt.

Yn ychwanegol at hynny, gwyddom nad yw llawer o brifysgolion Grŵp Russell yn cydnabod Bagloriaeth Cymru fel cymhwyster sy’n cyfateb i gymhwyster Safon Uwch traddodiadol. Ac wrth gwrs, nid fi yn unig sy’n codi’r pryderon hyn. Mae’r pryderon hyn yn cael eu codi gan benaethiaid, gan fyfyrwyr a chan eu rhieni. Yn wir, mae Paul Murphy, cyn-Ysgrifennydd Gwladol Cymru—yr Arglwydd Murphy—wedi mynegi pryderon, gan ddweud ei fod wedi clywed athrawon yn lleisio pryderon dro ar ôl tro nad yw Bagloriaeth Cymru ar hyn o bryd yn ateb anghenion academaidd myfyrwyr mwy abl a thalentog a’i bod yn mynd ag amser prin yn eu hamserlen. O ystyried y pryderon hyn, ac rwy’n derbyn yr hyn a ddywedwch am waith rhwydwaith Seren, ond o ystyried y pryderon hyn, pa ystyriaeth y bydd Llywodraeth Cymru yn ei rhoi i roi’r gorau i’r targed a osodwyd o sicrhau bod 100 y cant o’n disgyblion yn ymgymryd â diploma uwch Bagloriaeth Cymru, a beth fyddwch yn ei wneud i adolygu gwaith rhwydwaith Seren i sicrhau ei fod yn gweithio mewn gwirionedd i sicrhau bod mwy o fyfyrwyr o Gymru yn cael eu derbyn i’r prifysgolion gorau hyn, yn hytrach na’r gostyngiad a welsom dros y blynyddoedd diwethaf?

O ystyried y cwestiwn hwnnw, buaswn yn dweud, ar sail ar eich gwaith cartref, Darren, nid wyf yn credu y buasech yn dod yn agos at gael eich derbyn i unrhyw un o’r prifysgolion hyn. Credaf fod angen i chi ddeall cyd-destun yr hyn sy’n digwydd yma yn ogystal â’r hyn y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud. Ac mae angen i chi edrych nid yn unig ar rai ffigurau, ond mae angen i chi ddarllen gweddill y dudalen, wedyn troi’r dudalen a deall y darlun llawn, ac nid ydych yn gwneud hynny. Gadewch i mi ddweud hyn: mae’n berffaith wir fod Rhydychen a Chaergrawnt yn gweithio’n dda gyda rhwydwaith Seren, ac rwy’n talu teyrnged i’r prifysgolion hynny am y gwaith y maent wedi ei wneud gyda rhwydwaith Seren dros yr ychydig flynyddoedd diwethaf. Yn benodol, rwy’n croesawu gwaith Coleg yr Iesu Rhydychen, a aeth â grŵp o fyfyrwyr o Gymru i—[Torri ar draws.] Os nad ydych am i mi ateb y cwestiwn, fe eisteddaf.

Na, parhewch. Rwy’n gwrando.

Fe ddywedaf hyn wrth yr Aelod: aeth Coleg yr Iesu Rhydychen â grŵp o fyfyrwyr o Gymru i Rydychen dros yr haf, i ysgol haf, a threuliwyd cryn dipyn o amser yn siarad â hwy. Mae dros 2,000 o bobl bellach yn rhan o rwydwaith Seren ac yn elwa ar yr holl fanteision y mae hynny wedi ei roi iddynt. Mae’n eu galluogi i ddeall y prosesau angenrheidiol ar gyfer gwneud cais am le a chael lle yn un o’r colegau hyn. A gadewch i mi ddweud hyn hefyd: mae Rhydychen a Chaergrawnt yn cymryd rhan weithredol yn hynny, ac nid oes unrhyw un o’r materion a godwyd gan yr Aelod y prynhawn yma wedi cael eu codi gan y prifysgolion hynny o ran eu cyfranogiad. Fodd bynnag, mae yna gyd-destun i hyn. Mae’n amlwg, os ydych yn wyn, os ydych yn ddosbarth canol, os ydych wedi cael eich addysgu’n breifat ac o dde-ddwyrain Lloegr, fod gennych well cyfle i astudio yn y prifysgolion hyn. Ac mae hynny’n annheg ac yn anghywir. Mae’n deillio o’r rhagfarnau sydd ynghlwm wrth dderbyn a phrosesau o fewn y system, ac mae’n rhaid i hynny newid. Nid damwain, Dirprwy Lywydd, yw bod 10 o golegau yn Rhydychen, yn 2015, heb dderbyn unrhyw fyfyriwr Prydeinig du—dim un—ond yn Harvard mae dros hanner y myfyrwyr sy’n cael eu derbyn heddiw o gefndir heb fod yn wyn.

Mae prif gwestiwn Darren Millar yn eithaf amserol i mi. Mae gennyf etholwr sydd yn y chweched dosbarth. Mae’n 18 oed, a’i freuddwyd yw mynd i Rydychen a’r cyfan y mae’n dymuno ei wneud yw sefyll y prawf derbyn. Nid yn unig y mae ei wybodaeth gysyniadol yn rhagorol, ond fe ragwelodd Trump, fe ragwelodd Brexit, fe ragwelodd yr ymchwydd ym mhoblogrwydd Corbyn a gall roi esboniadau demograffig manwl ynglŷn â pham y digwyddodd y pethau hyn. Yn anffodus, oherwydd dryswch gweinyddol, mae’n colli’r cyfle i sefyll y prawf. Pan ffoniais Rydychen, dywedwyd wrthyf fod yn rhaid iddynt drin pawb yn deg, ac roeddwn yn credu bod hynny’n hollol hurt, o ystyried ei fod yn fyfyriwr mewn ysgol wladol, a chredaf, yn yr achos hwn, y dylent lacio’r fiwrocratiaeth i ganiatáu iddo astudio. Felly, a yw’r Gweinidog yn cytuno â mi fod angen i golegau Rhydychen a Chaergrawnt fod yn fwy hyblyg a chymwynasgar, yn arbennig gyda myfyrwyr o ysgolion gwladol, er mwyn cynyddu niferoedd derbyn myfyrwyr fel yr etholwr y soniais amdano heddiw?

Buaswn yn sicr yn hapus, Dirprwy Lywydd, i fynd i’r afael ag achos yr etholwr y cyfeiriodd yr Aelod ato, ac efallai fod hynny’n rhywbeth y gallwn ei drafod yn dilyn y cwestiwn hwn heddiw. Ond o ran y mater ehangach, nid wyf yn argyhoeddedig fod angen i’r prifysgolion fod yn fwy hyblyg; nid oes ond angen iddynt fod yn deg. Nid oes ond angen iddynt fod yn deg, ac mae angen iddynt sicrhau bod y ffordd y maent yn recriwtio myfyrwyr o bob rhan o’r Deyrnas Unedig a mannau eraill yn seiliedig ar degwch a gallu, ac nid ar sail rhagfarn sydd i’w gweld yn gweithio yn erbyn mwyafrif helaeth y bobl yn y Deyrnas Unedig. Mae’r ffigurau derbyn yn hysbys iawn. Mae’r dadansoddiad o’r ffigurau hynny wedi ei ddeall yn dda. Mae’n gyson, mae’n digwydd flwyddyn ar ôl blwyddyn; nid damwain mohono. Mae’n deillio o’r ffordd y mae’r materion hyn yn gweithredu. Mae angen ac mae’n rhaid i hynny newid.

Wyddoch chi, rwy’n teimlo weithiau fod angen inni roi’r gorau i’r obsesiwn gyda Rhydychen a Chaergrawnt hefyd? Mae sefydliadau ardderchog eraill—Grŵp Russell ac eraill hefyd—y dylem annog ein pobl ifanc i anelu atynt, ac nid yn y DU yn unig ychwaith. Mae angen inni edrych y tu hwnt i hynny o ran ehangu gorwelion ein pobl ifanc i ystyried Harvard, Yale, y Sorbonne ac eraill. Pam na ddylem wneud hynny? Mewn gwirionedd, un o argymhellion adolygiad Diamond oedd y dylai Llywodraeth Cymru ymestyn y pecyn cymorth i fyfyrwyr y tu hwnt i’r DU. Roedd hynny ym maniffesto Plaid Cymru hefyd. A ydych yn mynd i gymeradwyo hynny hefyd? Wel, dim ots. [Chwerthin.] Yn sicr, mae hynny’n rhywbeth y dylem ei annog. Dywedodd y Llywodraeth, a bod yn deg, eu bod wedi derbyn yr argymhelliad hwnnw ac y byddent yn datblygu cynllun peilot. Felly, tybed a yw’r Gweinidog mewn sefyllfa i roi’r wybodaeth ddiweddaraf inni ynglŷn â ble rydych arni gyda’r gwaith o ddatblygu cynllun peilot o’r fath.

Rwy’n gobeithio nad yw’r Aelod yn fy meirniadu am geisio ateb y cwestiwn a ofynnwyd ar yr achlysur hwn. Ond rwy’n derbyn y gallai ei weld fel digwyddiad prin iawn. Rwy’n derbyn y pwynt y mae’n ei wneud ac nid wyf yn ei wrthod. Rwy’n credu ei fod yn bwynt hollol ddilys a theg. O ran yr hyn rydym yn ceisio ei wneud ar hyn o bryd, mae ein gwaith yn cael ei dwnelu drwy’r Rhwydwaith Seren. Buaswn yn hapus iawn i ysgrifennu at yr Aelodau ar bob ochr i’r Siambr yn amlinellu’r hyn sy’n digwydd gyda Seren ar hyn o bryd. Rwy’n credu ei fod wedi bod yn llwyddiant mawr. Rwyf wedi siarad mewn nifer o ddigwyddiadau Seren, gan gynnwys eu cynhadledd genedlaethol y llynedd, ac mae’n rhaid i mi ddweud mai anaml rwyf wedi siarad â grŵp mor fawr o bobl ifanc brwdfrydig a llawn ysgogiad sy’n awyddus i gael y cymorth a’r gefnogaeth y mae Seren yn eu darparu, ac yna i lwyddo ym mha faes bynnag neu ba fodd bynnag y maent yn ei ddewis. Rwyf am ddweud wrth yr Aelod bod nifer o fyfyrwyr rwyf wedi siarad â hwy, yn ogystal ag ystyried mynd i brifysgolion Rhydychen a Chaergrawnt, wedi gwneud cais am le—a gwn fod o leiaf ddau ohonynt wedi llwyddo i gael lle—ym mhrifysgolion yr Ivy League hefyd.

Diolch yn fawr iawn, Gweinidog.