Part of the debate – Senedd Cymru am 4:44 pm ar 25 Hydref 2017.
Y pwynt yw—ac rydych wedi ei wneud eto—rydych wedi cau’r caead ar y ddadl; nid yw’n ymddangos eich bod yn deall yr angen i gael dadl am hyn. Rwy’n gwybod yn iawn faint o weithredwyr twristiaeth sydd yn fy ardal, a byddaf yn cyflwyno sylwadau ar ran y rhai rwyf eisoes wedi eu hateb, sy’n dod i gysylltiad â mi, yn ddi-os. Oherwydd, pe baech wedi gallu ymatal tamaid bach, roeddwn yn mynd i symud ymlaen o’r rhinweddau i’r peryglon.
Un o rinweddau ardoll dwristiaeth a’r cynnig sydd wedi’i gyflwyno a’i grybwyll gan Sefydliad Bevan yw ei bod yn dreth er daioni. Mae yna enghreifftiau—ac mae rhai pobl wedi eu crybwyll yma heddiw—o gwmpas y byd lle y cafodd ei defnyddio’n llwyddiannus iawn: mewn rhannau o Ffrainc, Catalonia, Slofenia, Berlin, San Francisco. Prin eu bod yn llefydd heb lawer o dwristiaeth. Yn San Francisco, deallaf ei bod yn dreth barthol, ychydig fel rheilffordd danddaearol Llundain—felly, gyda thâl ganrannol uwch po agosaf yr arhoswch at ganol y ddinas—ac yn Berlin mae’n gyfradd safonol. Manylion yw’r rhain. Yr hyn sydd efallai’n fwy perthnasol i heddiw yw’r effaith a fu, da neu ddrwg. O’r enghreifftiau rhyngwladol, rydym yn gwybod bod y dreth yn cael ei hailfuddsoddi at ei gilydd mewn twristiaeth, ar hyrwyddo’r ardal a darparu gwasanaethau sy’n gysylltiedig â thwristiaeth. Gallai hynny gynnwys, fel sy’n digwydd yn Ffrainc, defnyddio’r arian a godir i dalu am y gost ychwanegol sy’n gysylltiedig â nifer fawr o dwristiaid, o brosiectau seilwaith i lanhau traethau. Y pwynt yw ei bod yn dreth a delir gan bobl sy’n byw y tu allan i ardal i leddfu’r baich ariannol ar y bobl sy’n rhoi llety iddynt.
Ar ôl saith mlynedd o doriadau Torïaidd a’r pot o arian yma yn lleihau o hyd, mae’n bosibl y gall codi trethi lleol helpu i ysgafnhau’r baich ar y trethdalwr lleol, a fydd yn gorfod talu am roi llety i unigolion yn eu rhannau cyfansoddol. Ond mae yna beryglon hefyd, a rhaid inni graffu ar y rhain yn ofalus iawn. Fe wyddom, ac rwyf wedi ei ddweud ac rwy’n gwbl ymwybodol ohono, fod Canolbarth a Gorllewin Cymru yn ffynnu ar eu diwydiant twristiaeth, yn uniongyrchol ac yn anuniongyrchol, ac mae’n anadl einioes i’r ardaloedd hynny. Felly, beth bynnag fydd yn digwydd, pa un a fydd gennym ardoll ai peidio, yr hyn sy’n bendant yn rhaid inni ei wneud yw cael dadl.