Part of the debate – Senedd Cymru am 3:00 pm ar 28 Tachwedd 2017.
A gaf i ei gwneud yn glir fy mod i'n siarad ar hyn o bryd yn fy swyddogaeth fel Cadeirydd y grŵp cynghori'r gweinidog? Dirprwy Lywydd, dyma'r cyfle cyntaf yr wyf wedi'i gael i dalu teyrnged i Carl Sargeant, felly byddaf yn manteisio ar y cyfle hwnnw, oherwydd dangosodd Carl weledigaeth ac arweinyddiaeth gref yn y maes hwn. Rwy'n credu bod y ffaith iddo sefydlu'r grŵp fel grŵp cynghori'r gweinidog o dan gadeiryddiaeth Aelod o'r wrthblaid, yn pwysleisio natur amhleidiol yr her wleidyddol hon, ond hefyd bod arnom angen cadernid ac atebolrwydd gweithredu gweinidogol, a, gyda'r cyfuniad hwnnw, gallwn ni godi safonau o ddifrif. Felly, mae gennym ni lawer i ddiolch i Carl amdano, a byddwn yn gwneud hynny wrth i'r gwaith ddatblygu yn ystod y blynyddoedd nesaf.
A gaf i hefyd gofnodi fy niolch i'r Gweinidog am ei hyder ynof i barhau fel cadeirydd y grŵp cynghori'r gweinidog, yn enwedig oherwydd rhagoriaeth ei aelodau a'r cyfraniadau niferus y maen nhw wedi'u gwneud eisoes? Rwy'n falch o ddweud bod y grŵp cynghori'r gweinidog yn rhannu eich gweledigaeth yn llawn, Gweinidog, a gweledigaeth y cyn Ysgrifennydd y Cabinet, mai ymyrraeth amserol effeithiol a chynnar, sy'n sicrhau mai dim ond y plant hynny sydd angen derbyn gofal sy'n mynd i mewn i ofal mewn gwirionedd a'n bod ni'n cefnogi'r plant hynny ar ffiniau gofal yn eu sefyllfa deuluol, sydd wrth wraidd y mater. Rwy'n credu bod yn rhaid i hynny fod wir wrth wraidd y diwygio, ac roedd y grŵp cynghori'r gweinidog wedi'i galonogi gan yr £8 miliwn sydd wedi'i fuddsoddi mewn ysgogi'r math hwn o newid, a £5 miliwn o hynny mewn datblygu gwasanaeth ffiniau gofal.
Hoffwn i ddweud hefyd fod rhai pethau wedi dod i'r amlwg yn y grŵp sydd erbyn hyn wedi eu hadlewyrchu'n glir mewn datganiadau gan y Llywodraeth. Roedd y cyswllt rhwng amddifadedd a nifer y bobl sy'n derbyn gofal yn rhywbeth y buom yn ei ystyried yn benodol yn y grŵp cynghori'r gweinidog, ac rwy'n siŵr y bydd y Gweinidog yn dymuno ymuno â mi i ganmol yn arbennig gwaith un o'n haelodau, yr Athro Jonathan Scourfield o Brifysgol Caerdydd, sydd wedi gwneud cymaint o ran dadansoddi'r mater hwn yn ystadegol, ac sydd wedi sicrhau y ceir pwyslais ar y rhan y mae tlodi ac anghydraddoldeb yn ei chwarae mewn unrhyw ymagwedd at ddatblygu polisi yn y meysydd hyn.
Hoffwn i ddweud hefyd bod gwaith ar gyrhaeddiad addysgol wedi datblygu'n eithaf sylweddol. Mae'r bwlch cyrhaeddiad yn dal i fod yn eang, ac mae angen yr uchelgais hwnnw er mwyn ei gau. Mae angen iddo gysylltu, yn amlwg, â phethau megis swyddogaeth gofalwyr maeth wrth ddarparu'r cymorth hwnnw yn y cartref i blant sy'n derbyn gofal. Felly, mae yna lawer o bethau y mae angen eu cysylltu â'i gilydd er mwyn cyflawni'r ymagwedd integredig hon. Ond rydym ni wedi cael yr argoelion cyntaf o ddatblygu strategaethau addysgol sydd mewn gwirionedd yn dechrau gwireddu potensial llawn plant sy'n derbyn gofal a cheisio cyflawni hynny'n benodol.
Rwy'n credu, wrth edrych ar y rhai sy'n gadael gofal, mae'n debyg mai tai yw'r peth pwysicaf iddynt. I blant sy'n derbyn gofal, cyrhaeddiad addysgol ydyw fel arfer, o ran beth fydd eu cyfleoedd mewn bywyd, ac mae hynny'n dibynnu ar sefydlogrwydd eu lleoliad gofal, oherwydd, os yw hwnnw'n ansefydlog ac maen nhw'n symud o gwmpas, mae hynny'n gallu creu cryn drafferthion. Yn aml, mae'n golygu eu bod yn symud ysgol, er enghraifft. Ond, i'r rhai sy'n gadael gofal, tai a sicrhau— drwy ddulliau arloesol megis Housing First, pan fyddwn yn cadw'r denantiaeth honno'n llwyr ac yn ei chefnogi, ac yn sicrhau bod y sefydlogrwydd hwnnw ar gael i'r rhai sy'n gadael gofal.
A gaf i gloi drwy ddweud fy mod i'n credu mai swyddogaeth bob un ohonom, yn enwedig ein cydweithwyr mewn Llywodraeth Leol, fel gwleidyddion—mae rhianta corfforaethol yn hanfodol yn y maes hwn? Y fantais fawr sydd gennym yw ei fod yn amhleidiol. Ni cheir rhaniad gwleidyddol ynghylch sut y mae angen inni barhau, na'r pwysigrwydd y mae'r holl bleidiau yn ei roi ar hyn, ond mae angen inni roi arweiniad gwleidyddol, hefyd, oherwydd ni fu'n wir erioed, yn yr arena wleidyddol, bod y pwyslais priodol wedi'i roi ar mater hwn, nac yn y gymuned ehangach na'r cyfryngau, weithiau. Felly, mae angen inni fod yn gyntaf, ac, wrth sôn am rianta corfforaethol, rwy'n credu bod hynny'n wir am y Gweinidog, mae'n wir am Aelodau'r Cynulliad hwn, er ei fod yn rhan fwy uniongyrchol o waith ein cydweithwyr a'n cyfeillion mewn Llywodraeth Leol. Diolch, Dirprwy Lywydd.