9. A wnaiff Arweinydd y Tŷ ddatganiad am ymdrechion Llywodraeth Cymru i sicrhau cynrychiolaeth deg o fenywod mewn swyddi etholedig? OAQ51434

Mae Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i wella amrywiaeth y bobl sy'n gwneud penderfyniadau yng Nghymru. Daeth y rhaglen amrywiaeth a democratiaeth i ben ym mis Mawrth, a byddwn yn cynnal gwerthusiad llawn ohoni gyda golwg ar ddysgu ohoni a datblygu'r agenda amrywiaeth ymhellach ar sail y gwerthusiad.

Diolch. Roedd llai na thraean o holl ymgeiswyr etholiadau lleol 2017 yn ferched, a dim ond 27 y cant o'r rheini a gafodd eu hethol, yn ferched. Mae'r Llywodraeth wedi ymgynghori yn ddiweddar ar ddiwygio etholiadol ym maes llywodraeth leol yng Nghymru, ond roedden nhw'n siomedig iawn i weld nad oedd yna unrhyw sôn o gwbl yn y papur ymgynghori am ymdrechion y Llywodraeth i sicrhau cynrychiolaeth deg i fenywod mewn swyddi etholedig ar gynghorau yng Nghymru. Wrth gwrs, mae gan y pleidiau gwleidyddol hefyd ddyletswydd i sicrhau bod cynrychiolaeth deg o ferched a grwpiau lleiafrifol ar gynghorau sir drwy ein prosesau mewnol ni o ddewis ymgeiswyr. Ond a ydych chi'n cytuno bod y Llywodraeth wedi methu cyfle i arwain y ffordd ar hyn drwy beidio â'i gynnwys o fel rhan o'r broses ymgynghori a gynhaliwyd yn ddiweddar?

Wel, na, credaf ei bod yn ddyletswydd ar bob un ohonom i annog y menywod medrus rydym yn eu hadnabod i sefyll etholiad, ac mewn gwirionedd i wneud yn siŵr fod ein pleidiau gwleidyddol ein hunain yn ysgwyddo'r cyfrifoldeb o annog cynifer o fenywod ag y bo modd i gymryd rhan ar lawr gwlad o ran actifiaeth, ac yna eu harwain drwy'r rhaglenni arweinyddiaeth neu beth bynnag i mewn i rolau a etholwyd yn ddemocrataidd neu rolau democrataidd priodol yn y broses honno.

Byddwch yn gwybod bod gan fy mhlaid hanes da iawn o gael rhestrau byrion i fenywod yn unig, er enghraifft. Cefais innau fy ethol oddi ar restr fer i fenywod yn unig. Mae camau cadarnhaol o'r fath yn angenrheidiol os ydym am gael unrhyw effaith wirioneddol ar yr hyn sydd wedi bod yn broses araf iawn o ran menywod yn manteisio ar rolau arweinyddiaeth difrifol.

O ganlyniad i'r rhaglen amrywiaeth mewn democratiaeth, roedd gennym 51 o unigolion o grwpiau heb gynrychiolaeth ddigonol yn cymryd rhan. Safodd 16 ohonynt fel ymgeiswyr yn yr etholiadau llywodraeth leol, a chafodd pedair—pob un ohonynt yn fenywod—eu hethol yn llwyddiannus. Felly, roedd canlyniad cadarnhaol iawn i hynny. Hefyd, dyblodd nifer yr arweinwyr benywaidd mewn awdurdodau lleol yng Nghymru yn dilyn yr etholiadau lleol ym mis Mai, gyda phedwar cyngor bellach yn cael eu harwain gan fenywod. Yn sicr, hoffwn weld y nifer hwnnw'n tyfu yn y dyfodol. Rwy'n falch iawn fod arweinydd Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru'n fenyw—model rôl gwych yn hyn o beth. Byddwn yn edrych ar werthusiad o'r rhaglen, fodd bynnag, oherwydd ein bod eisiau gallu deall beth y gallem fod wedi'i wneud i ysgogi mwy o bobl i gamu ymlaen, a beth y gallwn ei wneud i wella bywyd gwleidyddol—bywyd cyhoeddus, mewn gwirionedd—ar gyfer menywod.

Yn llawer rhy aml, mae rolau menywod yn croesi yn erbyn rolau mewn bywyd cyhoeddus. Felly, er enghraifft, mae darpariaeth ar gyfer gofal pobl hŷn, gofal plant, cymorth ar gyfer gofal teulu ac ati yn gwbl hanfodol er mwyn galluogi menyw, a menywod, yn aml iawn, yw'r gofalwyr—gadewch i ni wynebu'r peth, nid yw'r sefyllfa wedi newid llawer iawn yn ystod fy oes i, yn sicr—y gofalwyr sylfaenol yn aml iawn, i wneud yn siŵr y gellir eu cefnogi yn eu rolau gofalu ac yn eu rolau cyhoeddus, beth bynnag y gall y rheini fod—rôl gyhoeddus etholedig neu rôl gyhoeddus wirfoddol neu beth bynnag. Rwy'n ymrwymedig iawn i wneud yn siŵr fod hynny'n digwydd fel y gallwn fynd i'r afael â'r anghydraddoldeb sydd wedi para ers cynifer o ganrifoedd.

Nid yw Neil McEvoy yn bresennol i ofyn cwestiwn 10 [OAQ51407]. Felly, cwestiwn 11—Steffan Lewis.