Hoffwn i ddweud ei fod yn bleser gyda ni i gael y ddadl yma heddiw, ond yn anffodus mae'n rhywbeth nad ydym yn hapus i'w gael fel trafodaeth yma heddiw, oherwydd ni ddylai rhywbeth fel digartrefedd fodoli yn ein cymdeithas ni, o feddwl bod ein cymdeithas yn un o'r rhai mwyaf cyfoethog yn y byd. Rwy'n credu bod digartrefedd yn adlewyrchu yn wael ar gymdeithas, a dylem ni wneud mwy yn ein gallu i newid yr hyn sydd yn bodoli o ran digartrefedd. 

Rydym yn cael y ddadl yma heddiw oherwydd rydym yn cydnabod, fel plaid, nad yw digartrefedd yn rhywbeth ond i'w drafod yn ystod cyfnod y Nadolig pan mae yna ffocws ar ddigatrefedd a phan mae yna fwy o bwysau ar wasanaethau. Rwy'n credu ei bod yn bwysig i ni edrych i'r hirdymor i edrych am bolisiau sydd yn mynd i fynd at wraidd y broblem—syniadau radical y bydd rhai o'm cyd-Aelodau yn siarad amdanynt a fydd yn gallu newid yr hyn sydd yn realiti i bobl bob dydd.

Rydym wedi gweld rhai cynghorau yng Nghymru yn symud pobl oddi ar y stryd a symud nhw mewn ffordd sydd yn anghyfforddus i nifer ohonom ni. Byddwn i'n dweud, fel mae Shelter Cymru wedi dweud, na ddylid symud pobl oddi ar y stryd hyd nes bod yna rywle i roi y bobl hynny, rhywle sydd yn rhoi to uwch eu pen ac nid symud nhw i stryd arall, efallai i stryd sydd yn llai gweladwy lle nad yw'r siopau mor ddeniadol, lle maen nhw'n symud y broblem o un lle y ein cymdeithas i le arall yn ein cymdeithas. Nid hynny yw'r ateb i'r problemau. 

Rydym yn gwybod, wrth gwrs, nad ydym yn gallu cael hyd i bob ateb yma yng Nghymru. Mae yna broblemau macro-economaidd, mae yna broblemau gyda'r system wladwriaeth les, ac mae angen cydnabod bod San Steffan yn gallu newid y sefyllfa hynny er mwyn hwyluso’r broblem o ddigartrefedd. Ond eto i gyd, mae yna bwerau yma yng Nghymru lle rydym yn gallu newid y system sydd ohoni a newid deddfwriaeth er mwyn ein bod ni’n helpu pobl sy’n wynebu digartrefedd.

Rwy’n siŵr bod lot o bobl wedi clywed yr ystadegau yma, ond fe wnaeth rywun ddweud wrthyf—ac roedd hyn yn taro tant—pan rŷm ni’n cael payslips, mai dim ond dau payslip ydym ni o fod yn ddigartref ein hunain. Felly mae pob un ohonom yma efallai wedi, neu’n mynd i wynebu, sefyllfa ariannol lle y byddwn ni’n wynebu digartrefedd, efallai oherwydd trais domestig, efallai oherwydd sefyllfa ariannol, efallai oherwydd bod sefyllfa gwaith yn newid. Felly, pan rydym yn trafod y materion yma, nid ydyn nhw’n faterion sydd dim ond yn effeithio ar bobl eraill yn ein cymdeithas; maen nhw’n effeithio ar bobl yn ein teuluoedd, pobl rydym yn eu hadnabod yn ein cymdeithasau lleol a phobl sydd yn agos atom ni hefyd.