Pan oedd cynllun hawl i brynu'n bodoli, rwy'n credu y dylai'r arian a gymerwyd o'r cynllun hawl i brynu fod wedi cael ei ailfuddsoddi mewn tai cymdeithasol.

Mae'r teuluoedd hyn angen cartrefi ar frys, ac eto nid oes digon o dai cymdeithasol i ddiwallu'r angen hwnnw. Mae gan Lywodraeth Cymru darged i adeiladu oddeutu 4,000 o gartrefi fforddiadwy y flwyddyn, ac eto, tri chwarter y swm hwnnw'n unig a adeiladwyd y llynedd ac maent yn dibynnu ar y sector preifat i adeiladu dros draean o'r tai fforddiadwy yng Nghymru drwy gytundebau adran 106. Mae datblygwyr preifat yn dweud wrthym eu bod yn cael eu llesteirio rhag adeiladu mwy o gartrefi oherwydd biwrocratiaeth a system gynllunio rhy fiwrocrataidd. Mae'n dweud hefyd nad oes cyflenwad digonol o dir, a chostau ychwanegol o ganlyniad i reoliadau adeiladu a'r dulliau sydd eu hangen i adeiladu ar ddatblygiadau newydd.

Yn syml, mae Cymru yn lle llai deniadol i adeiladu tai. Rhaid i hyn newid os ydym i roi terfyn ar ddigartrefedd. Yn Lloegr, mae'r Llywodraeth wedi dechrau edrych ar dai parod i ddatrys y mater hynod bwysig hwn. Mae'n ateb cyflym a rhad i fynd i'r afael â phrinder tai. Y defnydd o dai parod a helpodd i fynd i'r afael â phrinder tai ar ôl y rhyfel. Mae tai modiwlar parod modern yn llawer mwy datblygedig na thai parod y gorffennol. Gellir eu hadeiladu ar safleoedd tir llwyd, yn amodol ar sicrhau arolygon cywir o'r tir hwnnw. Gellir eu trawsnewid â deunyddiau ecogyfeillgar sy'n defnyddio ynni'n effeithlon iawn, gan arbed arian ar drydan a chostau gwresogi i berchnogion cartrefi. Maent yn hyblyg a gellir eu teilwra i ateb anghenion perchennog y cartref, a gellir ailgyflunio rhai mathau o gartrefi modiwlar er mwyn diwallu anghenion yn y dyfodol. Gellir adeiladu cartref dwy ystafell wely am oddeutu £50,000 a gellir ei godi mewn diwrnod. Pam rydym yn oedi? Cartrefi pecyn fflat a safleoedd tir llwyd yw'r ateb.

Fel person sy'n angerddol am fy ngwlad, ni fuaswn yn cynrychioli Cymru na'i phobl na'r bobl ddigartref pe na bawn yn tynnu sylw at y sefyllfa ganlynol o fywyd go iawn. Siaradodd gŵr bonheddig o Abertawe â mi am ei sefyllfa argyfyngus. Roedd ef a'i wraig, yn 63 oed, yn byw mewn car. Roedd wedi cael ei ddiswyddo ac wedi cael swm bach o arian—heb fod yn ddigon i dalu ei forgais. Roeddent yn byw ar yr arian a gafodd wrth gael ei ddiswyddo ac wedi gwneud ymholiadau ynghylch tai cymdeithasol. Roedd wedi ymgeisio am oddeutu 120 o swyddi. Ni ddaeth dim o hynny. Fe werthodd ei dŷ, ond nid oedd unrhyw elw, ac ar y diwedd ni allai gael tŷ cymdeithasol. Eglurodd eu bod wedi eu gadael i fyw mewn car ac roedd ei wraig yn dioddef o osteoporosis. 'Rydym wedi cael ein gadael ar ôl', meddai. 'Rhoesom ein trethi'n barod, ond pan oeddem mewn angen, ni chawsom ddim. Fe'n gadawyd i fyw ac i farw yn ein car.'

Hefyd, os yw unigolyn sy'n cael ei ryddhau o'r carchar heb unrhyw le i fynd, nid yw hynny ond yn eu helpu i fynd yn ôl i'r gymuned y daethant ohoni, ac aildroseddu o bosibl. Wrth wrando ar hyn, mae'n rhaid bod blaenoriaeth. Hyd nes y byddwn wedi dileu digartrefedd yng Nghymru a thrin pobl fel cyn-filwyr ein lluoedd arfog drwy roi parch a thai iddynt ar ôl iddynt ddychwelyd, ni allwn ddweud o ddifrif y gallwn ddal ein pennau'n uchel. Diolch.