6. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am ddefnyddio gorchmynion gwarchod mannau cyhoeddus yng Nghymru? OAQ51571

Wel, mater i awdurdodau lleol yw gorchmynion gwarchod mannau cyhoeddus.

Mae Cyngor Dinas Casnewydd o dan reolaeth Lafur yn ceisio diwygio ei orchymyn gwarchod mannau cyhoeddus i gynnwys cyfyngiad 'dim cardota' cynhwysfawr, yn rhan o ymgyrch yn erbyn cardota ymosodol neu fygythiol. Mae'r elusen digartrefedd Wallich o'r farn bod cardota ymosodol eisoes wedi ei wahardd gan y GGMC presennol ac y bydd symud cardota oddi ar y strydoedd ddim ond yn ei gwneud yn fwy anodd i ddarparu cymorth i'r bobl hynny sydd angen cymorth gyda gwasanaethau digartrefedd. Er bod dwylo Llywodraeth Cymru wedi eu rhwymo o ran atal awdurdodau lleol rhag gorfodi'r cyfyngiadau hyn, a allwch chi roi eich barn chi ar waharddiadau cynhwysfawr o'r fath ar gardota, ac a allwch chi gyflwyno canllawiau i awdurdodau lleol, yn eu hannog i geisio ymateb llawer mwy trugarog?

Un o'r pethau y sylwais arnynt ddiwedd y 1980au, pan euthum i Lundain gyntaf, oedd bod pobl yn cardota ar y strydoedd—llawer ohonynt. Ac rwy'n cofio meddwl, 'O, hoffwn i ddim gweld hyn yng Nghymru.' Ond digwyddodd, yn y 1990au, ac mae'n dal i fod yno nawr, fel y gwyddom. Ar ddiwedd yr ail ryfel byd, diflannodd cardota o strydoedd y DU i raddau helaeth. Daeth yn ôl i'r amlwg o dan Lywodraeth Dorïaidd yn y 1980au a'r 1990au.

O'm safbwynt i, rwy'n credu bod dau fater yn y fan yma: yn gyntaf oll, nid oes unrhyw amheuaeth bod llawer o bobl o'r farn bod cardota ymosodol yn fygythiol, ond nid yr ateb yw dweud yn syml, 'Wel, dim ond cael gwared arnyn nhw sydd angen a dyna ddiwedd arni', oherwydd mae'n rhaid cael dull dau lwybr. Nac ydy, dydy pobl ddim eisiau—. Mae llawer o bobl yn teimlo nad ydyn nhw eisiau gweld pobl yn cardota ar y stryd, ond mae'n rhaid bod dewis amgen lle gall pobl fynd, lle nad yw pobl yn teimlo bod rhaid iddyn nhw gardota, lle mae pobl yn cael y cymorth sydd ei angen arnynt, lle maen nhw'n cael to uwch eu pennau ac maen nhw'n cael y cymorth hwnnw. Nid ydym ni yn nyddiau Deddf Cardota 1824, pan oedd pobl yn cael eu gwneud yn droseddwyr i bob pwrpas oherwydd eu bod yn ddigartref. Mae angen dull trugarog, mae hi'n iawn, ac mae hynny'n golygu sicrhau bod lleoedd y gall pobl fynd iddyn nhw fel eu bod yn teimlo nad oes rhaid iddyn nhw wneud hynny yn y lle cyntaf, pan geir cynlluniau i ymdrin â'r mater o gardota ar y strydoedd.

Prif Weinidog, am y rhesymau yr ydych chi wedi sôn amdanynt ac eraill, mae gennym ni lefel sy'n peri gofid o gysgu ar y stryd a chardota ar ein strydoedd ac rwy'n credu bod hynny wedi bod yn amlwg ac yn hawdd sylwi arno i bob un ohonom ni ac i'r cyhoedd yn gyffredinol. Mae angen ymatebion adeiladol arnom. Felly, tybed a fyddech chi'n cytuno â mi bod ardal buddsoddiad busnes Casnewydd, sy'n cynrychioli masnachwyr a busnesau canol y ddinas yng Nghasnewydd, ynghyd â phartneriaid fel Cyngor Dinas Casnewydd, yn darparu'r mathau hynny o syniadau i ystyried cynllun rhoi wedi ei arallgyfeirio, sy'n cael ei gynnig ar hyn o bryd, a fyddai'n golygu pobl yn rhoi i siopau sy'n cymryd rhan yn hytrach na rhoi i'r rhai sy'n cardota ar y strydoedd, gyda'r arian hwnnw yn mynd at ddarparu gwasanaethau a chymorth ychwanegol i bobl wedyn. Tybed a wnewch chi ymuno â mi i groesawu'r fenter arfaethedig honno yng Nghasnewydd fel ffordd o ymdrin â'r materion ymarferol iawn a gwneud yn siŵr bod pobl sy'n agored i niwed yn cael eu cefnogi'n well.

Wel, mae'n enghraifft o'r hyn yr oeddwn i'n ei ddweud. Diolch i fy nghyfaill am y cwestiwn. Mae'n enghraifft o'r hyn a ddywedais yn gynharach. Nid yw hwn yn fater o Gasnewydd yn dweud, 'Rydym ni'n mynd i gael gwared ar gardotwyr', mae'n fater o ddweud, 'Edrychwch, a oes ffordd well, ffordd fwy trugarog, o helpu pobl?' Dyna'n union yr hyn a ddywedasoch: pobl yn rhoi arian i sefydliadau, fel y Wallich hefyd rwy'n credu, i helpu pobl ddigartref i greu cronfa o arian ar gyfer sefydliadau sy'n gallu helpu unigolion. Mae hynny i mi yn cynrychioli ffordd effeithiol iawn o ymdrin â'r hyn a all fod yn bryderon cyhoeddus—fe'u mynegwyd i mi—ond hefyd o ymdrin ag unigolion sydd mewn perygl mewn ffordd ddyngarol.