Part of the debate – Senedd Cymru am 3:29 pm ar 16 Ionawr 2018.
Diolch ichi am yr ymateb; gwnaf geisio ymateb yn gryno i bob un o'r wyth maes cwestiynau yr ydych wedi’u codi. Ac, wrth gwrs, ar y dechrau gwnaethom gytuno i beidio â chyhoeddi gweledigaeth newydd i gymryd lle 'Law yn Llaw at Iechyd', oherwydd ein bod yn mynd i gael adolygiad. Byddai wedi bod yn rhyfedd pe bawn wedi dweud, 'Dyma ein barn am ddyfodol y gwasanaeth iechyd, ac yna dewch inni gael yr adolygiad seneddol.' Mae hynny’n golygu cyfaddawd. Ac ar y cychwyn, nodais y byddai'n rhaid inni fwrw ymlaen â rhai pethau cyn yr adolygiad, ac y byddai angen i bethau eraill aros am yr adolygiad. Rwy’n meddwl mai dyna’r pwynt cyntaf hwnnw ynghylch pryd fydd rhaglen trawsnewid yn dechrau. Mae rhai pethau eisoes yn digwydd, ond mae'r adolygiad ei hun wedi cydnabod yr hoffai weld mwy o—. Felly, mae rhywfaint o’r trawsnewid hwnnw wedi dechrau. Yr her yw efallai cyflymder a maint y trawsnewid hwnnw. Ac fel y byddwch yn ei wybod ar ôl cael cyfle i ddarllen yr adroddiad, maen nhw'n argymell sefydlu tîm trawsnewid am o leiaf flwyddyn, i geisio sbarduno'r newid hwnnw.
O ran pryd y byddwn yn adolygu hynny, wel rwy’n disgwyl adolygu’r adroddiad, wrth adeiladu’r cynllun hirdymor ar gyfer iechyd a gofal yr wyf wedi dweud ein bod yn disgwyl gallu ei gyhoeddi ar ddiwedd y gwanwyn. Mae hynny'n amserlen eithaf tyn, ond rwy’n meddwl bod angen inni gadw’r momentwm, fel na fydd yn eistedd ar silff o fewn y Llywodraeth, neu yn llyfrgelloedd pobl eraill. A bydd angen inni feddwl, wrth inni gyhoeddi'r cynllun, ynghylch pa amserlenni y byddwn yn eu defnyddio wedyn i fesur ein cynnydd. Un amlwg fydd ymhen blwyddyn, a gwnawn feddwl am adegau eraill i archwilio ein cynnydd. Mae hynny'n mynd at eich pwynt am recriwtio pobl i ymdrin â thrawsnewid, ac am sefydlu tîm trawsnewid strategol.
Bydd angen inni edrych ar y sgiliau sydd gennym ar hyn o bryd, yn ganolog, yma o fewn y gwasanaeth sifil, ac yn ganolog, tîm arweinyddiaeth yn y gwasanaeth iechyd, ond yn y system gofal cymdeithasol hefyd. Wrth feddwl am y bobl sydd gennym ar hyn o bryd, a sut i ysgogi'r trawsnewid hwnnw, os ydym yn derbyn yr argymhelliad ynghylch sefydlu tîm, pwy yw'r bobl hynny, o ble y byddan nhw'n dod, ac o ble y mae’r costau’n dod i dalu’r bobl hynny i wneud y gwaith, a'u hawdurdod i ymgysylltu'n briodol â’r gwasanaeth i ysgogi gwelliant? Mae'r rheini’n faterion go iawn inni eu hystyried, wrth inni gyflwyno cynllun, ac yna geisio bwrw ymlaen ag ef.
Rwy’n cymryd o ddifrif eich pwynt am ymgysylltiad staff iechyd a gofal, ac am eu hyfforddiant. Mae hynny'n amlwg yn rhywbeth y mae angen inni edrych arno. Arloesi a gwella—wel, yn sicr, mae’r gweithgaredd gwella yn aml yn dod o hyfforddiant, o gydnabod bod angen i arfer gorau fod yn arfer safonol a chyffredin, a sut yr ydym yn ceisio creu amgylchedd dysgu, ac amgylchedd dysgu cyfoethog. Ac mae hynny’n dod i mewn i un o argymhellion allweddol yr adroddiad hefyd.
O ran ymgysylltiad cyhoeddus, rwyf wedi cael nifer o sgyrsiau gyda Lee Waters, ac eraill, ynghylch p'un a fyddai'r cyhoedd wir yn cymryd rhan yn yr adolygiad. A gwnaethant gymryd hynny o ddifrif: roedd ganddynt baneli dinasyddion a gwnaethant achub ar y cyfle i wrando ar y cyhoedd a siarad â nhw. Rhan o'n her ni yw sut yr ydym yn ymgysylltu â'r cyhoedd mewn sgwrs fwy rheolaidd am iechyd a gofal yn gyffredinol, ac o ran rhai o’r pethau hyn, mae’r sector gofal cymdeithasol ar y blaen i’r gwasanaeth iechyd, ac mae pobl yn ymwneud mwy â’u dewisiadau. Mae rhywbeth ynglŷn â sut y mae'r gwasanaeth iechyd yn dal i fyny â hynny, a hefyd ynglŷn â sut y cawn drafodaeth fwy cyffredinol ynghylch iechyd a gofal, heb ddibynnu ar argyfwng nac ar bwynt o bryder a dadlau gwirioneddol yn lleol. Mae llawer wedi bod yn ymgysylltu naill ai â’u gwasanaeth lleol neu â gwasanaeth ysbyty ynghylch rhywbeth y maent yn anghytuno ag ef neu’n bryderus amdano. Mae angen inni ymgysylltu’n ehangach ac yn ddyfnach. I fod yn deg, mae rhai o’n byrddau iechyd yng Nghymru’n well am wneud hynny’n rheolaidd nag eraill. Felly, unwaith eto, mae hwnnw'n bwynt allweddol o ran dysgu ac ysgogi, neu mae’n annhebygol y bydd y dinesydd yn bartner mwy cyfartal o ran gwneud dewisiadau iechyd a gofal, heb sôn am gynllunio gwasanaethau.
Ac rwy’n meddwl fy mod wedi ceisio rhoi sylw i'ch pwynt am hyfforddi staff ac ymgysylltu. Hoffwn ddod yn ôl at eich pwynt olaf am arian. Cytunwyd ar draws y pleidiau, yn y telerau, i beidio â chynnwys arian yn yr adolygiad hwn. Oherwydd, pe byddem wedi gwneud hynny, byddai wedi bod yn hawdd inni dreulio blwyddyn gyfan dim ond yn edrych ar sut i ariannu a beth i'w ariannu. Mae’r rhain yn ddewisiadau dadleuol, ac mae gennym i gyd safbwyntiau gwahanol ynghylch sut i ariannu pethau o fewn sylfaen adnoddau sy’n lleihau, sy’n wrthrychol wir. Mae sylfaen adnoddau’r Llywodraeth yn lleihau mewn termau real. Mae canran y gwariant ar iechyd a gofal yn parhau i godi, fel yn ein pleidlais ar y gyllideb yn ddiweddarach heddiw, sy'n rhoi mwy o arian i’r gwasanaeth iechyd. Dyma’r her y mae’n rhaid inni ei hateb: beth fydd y setliad ariannu hirdymor, a beth yw'r gofyniad i wneud hynny? Mae dadl wahanol i’w chael yno, ynghylch yr hyn y mae unigolion yn ei wneud i gyfrannu at ofal cymdeithasol, er enghraifft, ariannu gofal cymdeithasol, y gwaith yr oedd Gerry Holtham yn ei wneud gyda Mark Drakeford, fy adran i, Huw Irranca, wrth edrych ar y cyllid hirdymor ar gyfer gofal cymdeithasol. Felly, ni allaf ohirio'r cwestiynau hynny.
Yr hyn y mae’n rhaid inni ei wneud yw dod o hyd i bwynt olaf yn yr adolygiad a’r nod pedwarplyg: sut y gallwn ni, serch hynny, gael mwy o werth am bunt gyhoeddus Cymru i’w fuddsoddi yn y gwasanaethau hyn? Ond, bydd yn rhaid inni ddal i ddadlau am ariannu, yr hyn yr ydym yn disgwyl ei gyflawni o hynny, a’r hyn yr ydym yn barod i’w wneud wrth beidio â gwario'r arian hwnnw mewn rhannau eraill o'r gwasanaethau cyhoeddus, os ydym ni'n dewis buddsoddi mwy o'n cronfeydd yn y system iechyd a gofal cymdeithasol.