1. A wnaiff y Prif Weinidog amlinellu pa gamau y mae Llywodraeth Cymru'n eu cymryd i fynd i'r afael â chyflog isel yng Nghymru? OAQ51651

Mae tyfu ein heconomi a lledaenu cyfleoedd yn ganolog i'n cynllun gweithredu economaidd a gyhoeddwyd yn ddiweddar, ac mae'r cynllun yn nodi'r camau yr ydym ni'n eu cymryd i wella enillion a ffyniant yng Nghymru.

Diolch, Prif Weinidog. Yng nghyfarfod diwethaf y grŵp trawsbleidiol ar gymunedau diwydiannol, cyflwynodd yr Athro Steve Fothergill dystiolaeth i ni yn dangos y cysylltiad amlwg rhwng cyflogau isel a hen ardaloedd diwydiannol Cymru. Dim ond 90 y cant o gyfartaledd y DU yw'r cyflog canolrifol mewn hen ardaloedd diwydiannol. Mae menywod yn fwy difreintiedig na dynion, ac mae cyflog canolrifol yn Rhondda Cynon Taf, er enghraifft, yn 67 y cant yn unig o'r hyn a welir yn Llundain. A wnewch chi amlinellu sut y bydd Llywodraeth Cymru yn blaenoriaethu mynd i'r afael â chyflogau isel yn hen ardaloedd diwydiannol Cymru, fel fy etholaeth i, sef Cwm Cynon?

Gwnaf, rydym ni'n mynd i'r afael â'r problemau a achoswyd gan y Llywodraeth Geidwadol yn y 1990au, pan gafodd gwerth ychwanegol gros y pen ei gadw'n isel yn fwriadol, wrth i swyddi â chyflogau da gael eu dileu a'u newid am swyddi a oedd ar raddfa gyflog llawer is. Rydym ni'n cydnabod, wrth gwrs, bod anghydraddoldebau presennol yn bodoli mewn gwahanol ranbarthau ledled Cymru, a bydd y cynllun gweithredu economaidd yn lledaenu cyfleoedd a ffyniant ar draws Cymru gyfan.

O ran gweithredu'r cynllun, ochr yn ochr â strategaethau eraill, byddwn yn sicrhau canlyniadau pendant yn canolbwyntio ar wella ansawdd bywyd i holl bobl Cymru, gan gynnwys yr hen ardaloedd diwydiannol.

Prif Weinidog, rydym ni wedi pasio deddfwriaeth, neu is-ddeddfwriaeth, fel Cynulliad yn ddiweddar, a gyflwynwyd gan eich Llywodraeth chi, yn galluogi gweithwyr gofal sydd wedi bod ar gontractau dim oriau am fwy na thri mis i drosglwyddo i gontract isafswm oriau os ydynt yn dewis gwneud hynny. Flwyddyn neu ddwy yn ôl, byddwn i'n dweud, roedd gan Gyngor Bwrdeistref Sirol Pen-y-bont ar Ogwr 344 o aelodau o staff i gyd ar gontractau dim oriau, er, wrth gwrs, nid i gyd yn weithwyr gofal. A ydych chi'n ystyried ymestyn y cynnig sy'n cael ei wneud i weithwyr gofal i'r rheini nad ydynt yn weithwyr gofal hefyd, pan ddaw i drosglwyddo o gontractau dim oriau i drefniadau mwy parhaol?

Wel, mae'r rhain yn bethau yr ydym ni'n dal i'w hystyried. Gallaf ddweud bod gwaith teg yn bwysig i ni, a dyna pam mae bwrdd gwaith teg wedi ei gynnull ac mae'n archwilio sut y gallwn ni ysgogi canlyniadau gwaith teg ymhellach o arferion gwariant a chaffael cyhoeddus yng Nghymru. Gallaf ddweud bod y bwrdd gwaith teg o'r farn bod cyflogau teg a derbyniol ac incwm gwarantedig yr awr yn angenrheidiol i sicrhau mwy o sicrwydd ariannol i unigolion, ac i'w galluogi i gael gafael ar nwyddau a gwasanaethau.

Prif Weinidog, mae galwadau i weithredu wedi'u cynnwys yn eich contract economaidd, y bydd yn ofynnol i fusnesau eu dilyn os byddant eisiau cael cymorth uniongyrchol gan Lywodraeth Cymru. Ond nid oes yr un o'r galwadau hynny i weithredu yn ymwneud yn benodol â mynnu cyflog byw nac unrhyw fathau o gymhellion ynghylch cyflogau yn benodol. O gofio bod Cymru yn wlad cyflog isel, â chyflogau £50 yn llai yr wythnos na gweddill y DU, a wnewch chi egluro pa un a fydd busnesau sy'n dymuno cael cymorth gan eich Llywodraeth yn talu cyflog byw wrth i ni symud ymlaen, neu a fydd yn rhaid iddyn nhw wneud hynny, ac, os na fyddant, a allech chi esbonio pam na fyddant?

Gallaf ddweud ein bod ni'n cefnogi, wrth gwrs, y cysyniad o gyflog byw. Rydym ni wedi llunio canllaw ar weithredu'r cyflog byw trwy gaffael, sydd wedi ei roi ar gael i sefydliadau'r sectorau preifat a chyhoeddus a'r trydydd sector. Rydym ni wedi cymryd camau pendant i wella llesiant gweithwyr sy'n rhan o gadwyni cyflenwi sector cyhoeddus yng Nghymru a ledled y byd, gan lansio cod ymarfer ar gyfer cyflogaeth foesegol mewn cadwyni cyflenwi yng Nghymru, ac mae'r cod hwnnw'n canolbwyntio ar sicrhau arferion cyflogaeth da ac yn cynnwys ymrwymiad i ystyried talu cyflog byw i bob aelod o staff fel y'i pennir gan y Living Wage Foundation.

O ran gwaith teg, gallaf ddweud bod y Bwrdd ei hun, sy'n cael ei arwain gan Julie James, wedi gwneud cynnydd da, o ran diffinio ystyr gwaith teg ac o ran nodi'r cymhellion y gallwn ni eu defnyddio i gynyddu faint ohono sydd ar gael ledled Cymru.