Part of the debate – Senedd Cymru am 4:46 pm ar 6 Chwefror 2018.
Diolch ichi am y sylwadau a'r cwestiynau. Rwy'n nodi dewis pawb i gael dadl yn lle datganiad, er, mewn gwirionedd, a bod yn deg, mae datganiadau yn rhoi cyfle am fwy o gwestiynau gan Weinidogion i'w hateb a mwy o graffu yn hynny o beth, ond mae'r rhain yn ddewisiadau sy'n cael eu gwneud.
Yn fras, rwy'n rhannu eich pryder ynghylch effaith caledi ar iechyd a chanlyniadau iechyd. Rwy'n credu bod Dai Lloyd a Simon Thomas o'ch plaid chi wedi nodi eu pryder hefyd a'u diddordeb mewn adroddiadau ac astudiaethau sydd wedi'u gwneud i geisio edrych ar effaith y gwahanol newidiadau i fudd-daliadau lles yn sgil caledi, er enghraifft, ac mewn canlyniadau iechyd corfforol a meddwl hefyd. Maen nhw'n bethau y dylem ni barhau i fod yn ymwybodol ohonynt—y dystiolaeth ar gyfer a'n gallu a'n dewisiadau o ran beth yr ydym yn dewis ei wneud i redeg y system iechyd a gofal yma yng Nghymru a chydnabod y gwahanol ffactorau sy'n effeithio ar anghenion gofal iechyd yn y wlad.
O ran eich tri phwynt annibynnol ynghylch terfynellau betio ods sefydlog a hefyd, wedyn, cynllunio, iechyd y cyhoedd, siopau betio a hepatitis C—. O ran terfynellau betio ods sefydlog, mae Llywodraeth y DU yn ymgynghori ar y mater hwn, ac un o'r cynigion yw y gallent mewn gwirionedd leihau'r budd mwyaf posibl i £2. Nawr, rydym ni'n credu y byddai hynny'n beth da i'w wneud, ac mae'r prif swyddog meddygol wedi cyflwyno tystiolaeth i'r perwyl hwnnw yn rhan o'r ymgynghoriad hwnnw. Y peth rhyfedd yw, ein bod ni ar fin cael pwerau ym mis Ebrill a fydd yn caniatáu'r lle hwn i ostwng y swm uchaf—efallai yr hoffech chi roi'r pŵer i awdurdodau lleol ei ostwng i £10. Felly, os byddem yn cyrraedd y pwynt pan fyddwn yn ei ostwng i £10, ceir cyfle posibl i'w ostwng i £2. Mewn gwirionedd, os ydym yn glir bod Llywodraeth y DU yn mynd i weithredu yn y modd hwnnw, byddai hynny yn well yn fy marn i. Byddai'n system gyson ledled y DU, a gallem ddangos hynny ynddo'i hun. Os na fydd hynny'n digwydd, byddwn wrth gwrs yn ceisio defnyddio ein pwerau yma beth bynnag. Dylem ni fod yn glir iawn ynghylch—. Ceir cyngor clir iawn gan y prif swyddog meddygol ynglŷn â dymuno mynd ati'n fwriadol rhagweithiol yn y maes hwn, ac rwy'n siŵr y byddaf i—pa un ai fi neu Aelod arall o'r Siambr hon sydd yn y swydd benodol hon—yn dymuno ystyried hyn o ddifrif a chymryd camau priodol.
Mae cyd-destun ehangach i siopau betio ac effaith iechyd blaenoriaethol—nid yn unig o ran siopau betio ond o ran amrywiaeth o ystyriaethau ynglŷn ag iechyd y cyhoedd wrth gynllunio. Mae gen i feddwl eithaf agored ynglŷn â sut y gallem ni wneud hynny, ond mae angen i'r Llywodraeth gyfan gael trafodaeth ynghylch y polisi cynllunio a'r drefn lywodraethol sydd gennym ni ar hyn o bryd—o safbwynt cenedlaethol yn ogystal â'r hyn sydd ar waith mewn awdurdodau lleol. Ond dylem yn sicr fod yn barod i gael ein harwain unwaith eto gan dystiolaeth o ran beth y gallem ni ac y dylem ni ei wneud i gynyddu iechyd y cyhoedd.
O ran hepatitis C, gwn eich bod chi, Angela Burns, a Julie Morgan ac eraill wedi sôn am y cynnydd sy'n cael ei wneud, ac, unwaith eto, rwy'n croesawu'r ffaith y tynnwyd sylw at beth maen nhw'n ei wneud mewn gwirionedd ar gyfer hepatitis C yn adroddiad y prif swyddog meddygol. Mae gennym ni ddull gwirioneddol genedlaethol o weithio—. Roedd yn ddiddorol iawn ac rwyf i mewn gwirionedd—. Nid wyf i bob amser yn darllen cylchgronau a chyhoeddiadau meddygol, ond cafwyd canmoliaeth wirioneddol i'r dull a ddefnyddir yma, mewn proffesiynau yn Lloegr a'r Alban hefyd. Maen nhw'n hoffi beth rydym yn ei wneud ac, yn wir, byddai'n well gan bobl yn Lloegr ffordd o weithio gydgysylltiedig gyffredinol genedlaethol, sy'n edrych ar y feddyginiaeth fwyaf effeithiol ac nid bob amser y drytaf, ond sy'n arwain at fudd gwirioneddol. Hwn yw'r cam nesaf tuag at ddileu'r afiechyd o ran cyrraedd y bobl hynny sydd anoddaf eu cyrraedd, a hynny, rwy'n credu, yw'r pwynt yr ydych yn ei wneud: sut ydym ni'n cyrraedd y bobl hynny sydd naill ai ddim yn cyflwyno'u hunain i wasanaethau gofal iechyd, yn cyflwyno'u hunain yn anaml, neu yn byw bywydau anhrefnus, ac, mewn gwirionedd, hyd yn oed os yr hoffan nhw wneud hynny, sut ydych chi'n cadw cysylltiad â nhw i ymdrin â'r heriau sydd ganddyn nhw?
Fel y nodais mewn datganiad blaenorol yn y lle hwn, rydym ni o'r farn ein bod ni mewn sefyllfa dda i barhau i wneud rhagor o gynnydd. Mae'r uchelgais yn parhau, fodd bynnag, i fod yn wlad sy'n dileu hepatitis C. Rydym ni erbyn hyn wedi cyrraedd y rhan anoddach o hynny, a hon yw'r broblem orau i'w chael, ond rwy'n ffyddiog y byddwn yn parhau i wneud cynnydd, ac, yn wir, pa gynnydd bynnag a wnawn, byddwn yn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf yn y lle hwn ac yn y pwyllgor am y cynnydd a wneir gan staff yn ein gwasanaeth iechyd gwladol.