Part of the debate – Senedd Cymru am 5:58 pm ar 6 Chwefror 2018.
Mynnodd menywod gael y bleidlais er budd dynion lawn cymaint â budd menywod. Roedden nhw am ei chael hi er lles y gymuned gyfan, felly dywedodd fy hen fodryb, Eleanor Rathbone, a oedd y nawfed fenyw i'w hethol i Senedd y DU. Roedd hi'n credu'n gryf ei bod yn gwbl angenrheidiol i ddwyn y gymdeithas gyfan gyda hi, a dyna pam y siaradodd mewn cannoedd o gyfarfodydd cyhoeddus ledled Gogledd Cymru, Lerpwl, Swyddi Caer a Chaerhirfryn. Oherwydd ei bod yn rhaid inni gofio na allai pobl yn y dyddiau hynny, pobl gyffredin, fforddio i brynu papur newydd, ac yn sicr ni allen nhw fforddio i brynu radio, felly sut arall y gallen nhw gael gwybodaeth am bwysigrwydd y frwydr am bleidlais i bob menyw a phob dyn, oherwydd eithriwyd y rhan fwyaf o ddynion bryd hynny hefyd? Rhaid inni gofio mai ym 1918, ddim ond 17 o fenywod a lwyddodd i ddod yn ymgeiswyr yn yr etholiad cyffredinol, a dim ond un ohonyn nhw a gafodd ei hethol, Iarlles Markievicz—a chan mai o blaid Sinn Fein yr oedd hi, nid eisteddodd fyth yn ei sedd. Felly, cymerodd lawer iawn fwy o ymdrech i sicrhau bod menywod mewn gwirionedd yn dod yn rhan o'r adeiladwaith gwleidyddol.
Yn wir, barn Eleanor, wedi treulio 40 mlynedd o ymgyrchu am lwfansau i deuluoedd, yn seiliedig ar ei sylwi ar sut roedd menywod a phlant yn cael eu trin yn ystod y rhyfel byd cyntaf—pan aeth eu dynion nhw i gyd i ffwrdd i'r rhyfel, cawsant eu gadael heb yr un geiniog. Treuliodd hi weddill y rhyfel yn rhannu taliadau lles i'r holl deuluoedd hyn fel yr unig fenyw ar Gyngor Dinas Lerpwl. Canolbwyntiodd hynny ei meddwl yn wirioneddal ar bwysigrwydd y teulu fel cynhyrchydd ac epiliad gweithlu'r dyfodol. Roedd hi'n credu'n gryf y dylai lwfansau teulu fod yn gyfraniad gan gymdeithas i bob plentyn, oherwydd pa un ai oes gennym plant neu beidio, dyletswydd i bawb yw cefnogi lles plant. Aeth lwfans teulu yn fudd-dal plant o dan Barbara Castle, ond bellach y mae'n cael ei weld fel ei fod yn gwywo ar y gangen. Mae budd-dal plant wedi lleihau yn ei werth ers 2010—gan 20 y cant ers dyfodiad y Llywodraeth Geidwadol. Yn ogystal â hynny, mae gennym fudd-daliadau mewn gwaith hefyd yn cael ei lleihau yn llai na'r gyfradd chwyddiant, a phlant yn dioddef gwaethaf yr ymgyrch hon o galedi. Mae angen inni ein hatgoffa ein hunain fod yn rhaid i blant a lles plant fod yn flaenllaw yn ein meddyliau wrth sicrhau lles ein cymdeithas gyfan. Felly, ennill brwydr a wnaethom ni, ond yn sicr nid ydym wedi ennill y rhyfel.