Part of the debate – Senedd Cymru am 4:50 pm ar 13 Chwefror 2018.
Wel, gyda chyllidebau heddluoedd Cymru yn cael eu hariannu, fel y clywsom, gan y Swyddfa Gartref, Llywodraeth Cymru a'r dreth gyngor, byddwn yn cefnogi'r cynnig.
Etifeddodd Llywodraeth y DU dan arweiniad y Ceidwadwyr a etholwyd yn 2010 werth £545 miliwn o doriadau i'r heddlu yn sgil cyllideb derfynol y Blaid Lafur, i'w gwneud erbyn 2014. Byddai cynlluniau Llafur i leihau'r diffyg ariannol a gwariant dan Mr Miliband wedi golygu cyllidebau cyfatebol i'r rhai a roddwyd ar waith gan Lywodraeth glymblaid y DU cyn 2015. Yn 2015, cyhoeddodd Llywodraeth y DU y byddai swm yr arian a gaiff yr heddlu gan y Llywodraeth yn cynyddu bob blwyddyn, yn unol â chwyddiant, ar gyfer y pum mlynedd i ddilyn. Mae rhan o'r arian ychwanegol dros y blynyddoedd hyn i fynd at feysydd penodol o blismona, megis seiberdroseddu a mynd i'r afael â chamfanteisio yn rhywiol ar blant. Gan yr ymdrinnir â'r rhain yn aml yn rhanbarthol, ni fyddai pob heddlu unigol yn gweld mantais i'r codiad hwn. Rhoddir mynediad hefyd i gronfa drawsnewid yr heddlu sy'n werth £175 miliwn.
Mae setliad yr heddlu gan Lywodraeth y DU yn cynyddu cyfanswm y cyllid ar draws y system heddlu yng Nghymru a Lloegr hyd at £450 miliwn yn 2018-19—cynnydd o dros £1 biliwn ers 2015-16. Mae Llywodraeth y DU wedi sicrhau grantiau heddlu i heddluoedd yn nhermau arian parod. Pe byddai'r comisiynwyr heddlu a throseddu a etholwyd yn lleol wedi codi'r cyfraniadau archebol o dreth gyngor £1 y mis am bod aelwyd, byddai hynny wedi caniatáu, yn ôl y Swyddfa Gartref, £3 miliwn yn ychwanegol yng Ngwent, £3.1 miliwn yn Nyfed-Powys, £4 miliwn yng Ngogledd Cymru a £6.7 miliwn yn Ne Cymru. Ond, fel y dywed Ysgrifennydd y Cabinet yn gwbl briodol, mae'r Comisiynwyr yn rhydd i wneud eu penderfyniadau eu hunain ar ôl ymgynghoriad, ac mae'r comisiynwyr wedi cyhoeddi cynnydd archeb o 7 y cant ar gyfer De Cymru, 5 y cant ar gyfer Dyfed-Powys, 4.49 y cant ar gyfer Gwent—er y rhoddwyd feto ar hynny gan eu panel heddlu a throseddu—a 3.58 y cant yng Ngogledd Cymru. Ac, er nad yw Gogledd Cymru wedi cynyddu ei gyfran dreth i'r eithaf, mae De Cymru yn talu llai o hyd gan ei fod yn ceisio dal i fyny.
Mae cyfanswm y troseddau a gofnodir gan yr heddlu ledled Cymru wedi codi 12 y cant yn y flwyddyn a ddaeth i ben ym mis Medi 2016—wedi codi 14 y cant yng Ngwent, 13.7 y cant yng Ngogledd Cymru, 13 y cant yn Nyfed-Powys a 10.9 y cant yn Ne Cymru. Fodd bynnag, mae heddluoedd Cymru eu hunain wedi priodoli llawer o hynny i newidiadau i'r cofnodi yn 2014, a mwy o hyder ymysg y cyhoedd o safbwynt adrodd am droseddau. Pwysleisiodd Heddlu Gogledd Cymru hefyd fod gwell dealltwriaeth yn awr, a chan hynny gydnabyddiaeth, o gamfanteisio yn rhywiol ar blant, trais rhywiol, seiberdroseddu a throseddu difrifol a chyfundrefnol. Ar ben hynny, mae Awdurdod Ystadegau'r DU wedi dweud bod yr arolwg troseddu i Gymru a Lloegr yn rhoi mesur sy'n fwy dibynadwy, ac mae hyn yn dangos bod troseddu ledled Cymru a Lloegr wedi gostwng 9 y cant yn y 12 mis hyd at fis Mehefin 2017, o'i gymharu â'r flwyddyn flaenorol. Roedd arolwg troseddu 2016-17 ar gyfer Cymru a Lloegr wedi canfod bod 63 y cant o bobl Cymru o'r farn bod yr heddlu yn gwneud gwaith rhagorol neu dda, a Heddlu Gogledd Cymru sydd bedwerydd o'r brig ledled Cymru a Lloegr o ran hyder y cyhoedd.
Er bod nifer y swyddogion heddlu yng Nghymru wedi codi 1 y cant rhwng 2016 a 2017, mae'r pedwar comisiynydd heddlu a throseddu a'r pedwar prif gwnstabl yng Nghymru wedi rhybuddio y gallai eu hanallu i gael gafael ar y £2 filiwn y maen nhw'n ei dalu i'r ardoll prentisiaeth arwain at lai o swyddogion heddlu yn y dyfodol, a recriwtiaid posibl yn dewis ymuno â lluoedd Lloegr. Er gwaethaf honiadau Llywodraeth Cymru i'r gwrthwyneb, mae Llywodraeth y DU wedi ariannu Llywodraeth Cymru yn llawn ar gyfer hyn, ar ôl gwarchod y swm a dalwyd yn ardoll gan gyflogwyr sector cyhoeddus yng Nghymru a'r gostyngiad bloc Barnett canlyniadol. Mae Heddluoedd Cymru eisiau gweld yr arian hwn yn mynd tuag at goleg yr heddlu. Maen nhw wedi dweud wrthyf i bod hynny'n cael ei gydnabod gan y Swyddfa Gartref, ac maen nhw'n galw ar Lywodraeth Cymru i fynd i'r ystafell ymgynghori gyda'r Swyddfa Gartref, a datrys hyn un waith am byth.
Crëwyd Ymgyrch Tarian yn wreiddiol yn 2002 i ddarparu gorfodi gwybodus, cydgysylltiedig o'r gyfraith drwy integreiddio gwasanaethau heddluoedd Dyfed-Powys, De Cymru a Gwent i fynd i'r afael â throseddu â chyffuriau. Yn 2004, lansiwyd Ymgyrch Tarian Plws i gydlynu ymateb i droseddau difrifol a chyfundrefnol yng Nghymru, gyda chymorth ariannol gan Lywodraeth Cymru. Er ei bod yn llai o broblem i Ogledd Cymru, sy'n gweithio gyda heddlu swydd Caer ar hyn, ceir pryderon fod Llywodraeth Cymru am dorri ei chyfraniad. Ceir hefyd bryderon fod Llywodraeth Cymru o 2019 ymlaen yn bwriadu cael gwared yn raddol ar ei chyfraniad blynyddol o £1.98 miliwn at raglen graidd cyswllt ysgolion Cymru gyfan, wrth i'r arian ddiflannu i'r cwricwlwm newydd i ysgolion. Ac mae'r perygl sydd ymhlyg yn y galwadau am ddatganoli'r heddlu yn amlwg yn nhystiolaeth cynigion i fachu'r grym oddi ar ein pedwar comisiynydd heddlu a throseddu sy'n atebol yn lleol a chanoli'r grym hwnnw gyda chomisiynydd sy'n wleidyddol atebol i Lywodraeth Cymru yng Nghaerdydd.