Rwyf am ganolbwyntio fy sylwadau, os caf, ar gyflwr gwasanaethau iechyd meddwl i gyn-filwyr. Mae'n fater sy'n cael sylw'n aml yn y grŵp trawsbleidiol ar y lluoedd arfog a'r cadetiaid, ac mae'n rhywbeth yr edrychwyd arno yn gynharach yr wythnos hon hefyd yn ein cyfarfod grŵp trawsbleidiol, lle roedd Angela Burns yn bresennol. Mae pawb ohonom yn gwybod nad yn unig pan fyddant mewn ardaloedd lle y ceir gwrthdaro a rhyfel y bydd cyn-filwyr yn wynebu straen ar eu hiechyd meddwl, ac y gallant wynebu pwysau mewn gwirionedd yn ystod y cyfnod pontio yn ôl i fywyd fel sifiliaid ar ôl iddynt gwblhau eu gwasanaeth. Felly, mae'n hanfodol mewn gwirionedd fod gennym system iechyd a gofal cymdeithasol sy'n diwallu eu hanghenion arbennig, oherwydd fe wyddom wrth gwrs os nad ydym yn diwallu eu hanghenion, gallai fod cylch o ddirywiad, sy'n sylweddol ac a allai gostio llawer iawn mwy o arian i'r trethdalwr ei ddatrys na phe bai'r problemau hyn wedi cael eu datrys yn fuan: chwalfa deuluol, episodau o fewn y system cyfiawnder troseddol, ac—yn anffodus, fel sy'n wir am y gymuned ffermio, fel y clywsom—pobl yn penderfynu rhoi diwedd ar eu bywydau eu hunain.

Nawr, rhaid canmol Llywodraeth Cymru, rhaid i mi ddweud, am sefydlu GIG Cymru i gyn-filwyr. Mae'n rhywbeth rydym ni ar y meinciau hyn wedi ei gefnogi a'i hyrwyddo'n barhaus dros y blynyddoedd. Gwyddom fod bron i 3,000 o gyn-filwyr wedi defnyddio'r gwasanaeth ers ei sefydlu yn 2010, a bod nifer yr unigolion sy'n defnyddio'r gwasanaeth wedi cynyddu flwyddyn ar ôl blwyddyn ers iddo ddechrau. Yr wythnos diwethaf, ymwelais â hyb Caerdydd a'r Fro o'r gwasanaeth i gyfarfod â Dr Neil Kitchener, sydd wrth gwrs yn goruchwylio'r gwasanaeth ledled Cymru, ac yno, gwelais y gwaith aruthrol sydd wedi bod yn digwydd gyda'u hymchwil 3MDR, sef technoleg drochi sy'n cael cyn-filwyr i wynebu'r trawma y maent wedi'i ddioddef yn y gorffennol, yn y gobaith y bydd yn helpu i ddatrys y trawma hwnnw a'u cael drwyddo, a gwn fod Ysgrifennydd y Cabinet hefyd wedi ymweld â—gwaith ymchwil aruthrol, ymchwil arloesol, sy'n digwydd yma yng Nghymru, ac rwyf am ddatgan y ffaith honno, oherwydd mae'n rhywbeth y gallwn oll fod yn falch iawn ohono.

Fodd bynnag, ceir pwysau o fewn gwasanaeth GIG Cymru i gyn-filwyr sydd angen sylw. Un o'r problemau mawr a gawsant yn ystod y blynyddoedd diwethaf yw capasiti, ac mae Ysgrifennydd y Cabinet yn ymwybodol fod yna amseroedd aros amrywiol ledled Cymru i gael mynediad at y gwasanaeth. Mewn rhai mannau, gall yr amser aros fod cyn lleied ag wyth wythnos, sy'n amlwg yn dda iawn. Mewn mannau eraill, gall fod mor hir â 38 wythnos, sy'n amlwg yn annerbyniol, ar hyn o bryd. Ac wrth gwrs, mae'r pwysau hynny wedi llacio i ryw raddau o ganlyniad i'r buddsoddiad ychwanegol o £100,000 a ddaeth yn ddiweddar gan Lywodraeth Cymru, ond mae arnaf ofn ei fod yn dal yn annigonol i ateb maint y galw. Felly, cred y gwasanaeth ei hun fod angen £250,000 ychwanegol i ddarparu cymorth mentora cyfoedion, y gellir ei gynnwys yn rhan o'r gwasanaeth, cymorth a oedd yno'n draddodiadol o ganlyniad i'r gwasanaeth Newid Cam, gwasanaeth ar gyfer Cymru gyfan a gâi ei redeg gan CAIS, sef elusen sy'n gweithredu o fy etholaeth. Ac ariennir y gwasanaethau mentora cyfoedion ar hyn o bryd yn rhannol gan Help for Heroes ac yn rhannol, er clod iddynt, gan fwrdd iechyd lleol prifysgol Betsi Cadwaladr, sy'n ategu gwasanaeth therapi GIG Cymru i gyn-filwyr sydd ar gael.

Felly, am £0.25 miliwn y flwyddyn yn unig, sy'n arian bach o ran cyllideb gyffredinol y GIG ledled Cymru, gallwn wneud gwahaniaeth go iawn i'r cyn-filwyr hyn, a chredaf, Ysgrifennydd y Cabinet, y byddech yn dymuno i ni gael y gwasanaeth gorau y gallwn ei gael ar gyfer y cyn-filwyr hyn yng Nghymru, felly hoffwn ofyn o ddifrif i chi adolygu'r trefniadau cyllido ar gyfer GIG Cymru i gyn-filwyr i weld a allech ystyried y £250,000, yn ychwanegol at yr adnoddau rydych eisoes wedi eu haddo, fel y gall y gwasanaeth fod o'r safon orau mewn ffordd nad oes unrhyw ran arall o'r DU yn ei wneud mewn gwirionedd.

Hoffwn orffen drwy ddatgan cefnogaeth i wasanaethau Siediau Cyn-filwyr yn ogystal. Cafodd y Sied Cyn-filwyr gyntaf—. Bydd pobl yn gyfarwydd â gwasanaethau Siediau Dynion, ond sefydlwyd y sied gyntaf i gyn-filwyr yn fy etholaeth i yn Llanddulas, ac rwy'n falch iawn o'r ffaith honno. Hefyd maent yn gwneud, ar lefel is o lawer, ond maent yn adeiladu gwytnwch yng nghymuned y cyn-filwyr pan fyddant yn wynebu heriau ar ôl dychwelyd i fywyd sifil. Felly, rwyf am ddatgan cefnogaeth iddynt hwy a Martin Margerison, y gŵr a ddechreuodd hynny yn fy etholaeth. Rwy'n teimlo bod angen mwy o'r siediau hynny i gyn-filwyr ar draws Cymru, ac rwyf am ganmol y Llywodraeth am y gwaith y mae'n ei wneud ar GIG Cymru i gyn-filwyr, ond credaf fod angen inni wneud mwy.